Wszczepienie sztucznego zwieracza cewki moczowej w leczeniu nietrzymania moczu u kobiet

Nietrzymanie moczu występuje aż u 4 milionów osób, z czego większość stanowią kobiety. W wielu przypadkach nietrzymaniu moczu towarzyszy nadciśnienie, cukrzyca oraz depresja. Do głównych typów zaburzeń oddawania moczu należy wysiłkowe nietrzymanie moczu, niewydolność aparatu zwieraczowego oraz postaci mieszane. Prawidłowe postawienie rozpoznania umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia zachowawczego lub operacyjnego.

Jeżeli inne metody leczenia zawiodą, w terapii niewydolności aparatu zwieraczowego można zastosować sztuczny zwieracz cewki moczowej. U kobiet wskazaniem do implantacji jest zazwyczaj ciężkie nietrzymanie moczu, będące wynikiem niewydolności zwieracza cewki moczowej. Niezbędnym warunkiem do przeprowadzenia zabiegu jest pełny kontakt z pacjentem oraz jej sprawność manualna, potrzebna do obsługi urządzenia.

Sztuczny zwieracz cewki moczowej – wskazania i kwalifikacja

Najważniejsze elementy kwalifikacji do zabiegu:

• ocena funkcji zwieracza i stopnia nasilenia objawów
• analiza budowy anatomicznej cewki moczowej
• ocena nadreaktywności mięśnia wypieracza
• uwzględnienie chorób towarzyszących i stylu życia
• weryfikacja wyników wcześniejszych metod leczenia

W diagnostyce kwalifikującej do zabiegu kluczową rolę odgrywa ocena funkcji zwieracza, stopnia nasilenia objawów oraz wcześniejszych metod leczenia. W praktyce klinicznej zwraca się również uwagę na budowę anatomiczną cewki moczowej, historię porodów, a także obecność czynników takich jak nadreaktywność mięśnia wypieracza.

W ostatnich latach w kwalifikacji do implantacji sztucznego zwieracza pojawił się większy nacisk na indywidualizację postępowania. Oznacza to, że nie tylko ciężkość nietrzymania moczu, ale również styl życia, choroby towarzyszące i oczekiwania pacjentki wpływają na dobór terapii.

Standardem jest przeprowadzenie badania urodynamicznego potwierdzającego niewydolność zwieracza oraz oceniającego funkcję wypieracza. Niekiedy konieczne są dodatkowe testy obrazowe lub cystoskopia, zwłaszcza gdy wcześniej stosowane zabiegi były nieskuteczne.

U wielu kobiet sztuczny zwieracz cewki moczowej stanowi rozwiązanie pozwalające na istotną poprawę jakości życia, szczególnie gdy inne techniki operacyjne – takie jak taśmy podcewkowe – nie przyniosły oczekiwanych efektów.

Na czym polega działanie sztucznego zwieracza cewki moczowej?

Pierwszy zwieracz cewki moczowej stworzyli Trost i Elliott w 1947 r. Był to typ zewnętrzny, kontrolowany przez doczepianą pompkę, którą pacjent musiał zawsze mieć przy sobie. Obecnie stosowane zwieracze są całkowicie ukryte pod skórą. W skład zestawu wchodzi pompka, mankiet oraz zbiornik płynu.

Założony na szyi pęcherza mankiet wypełniony płynem stanowi mechaniczną przeszkodę w odpływie moczu, w związku z czym mocz przepływa tylko wtedy, gdy pacjentka aktywuje układ. Działanie zwieracza polega na rozpoczynającym się w momencie ściśnięcia pompki przepływie płynu do zbiornika.

Opróżniony mankiet umożliwia wypływ moczu z pęcherza. W każdym momencie istnieje możliwość wciśnięcia przycisku dezaktywującego przepływ płynu, który powoduje zatrzymanie działania pompki.

W ostatnich latach producenci koncentrują się na poprawie trwałości materiałów, optymalizacji kształtu mankietu i zwiększeniu odporności systemu na uszkodzenia mechaniczne. Pojawiają się również badania dotyczące technik oszczędzających tkanki oraz zmniejszenia ryzyka erozji cewki, choć ich wyniki wymagają dalszej obserwacji.

Przeciwwskazania, powikłania i opieka po zabiegu

Najczęstsze powikłania po wszczepieniu zwieracza:

• niewłaściwy dobór rozmiaru urządzenia
• nieprawidłowe ciśnienie robocze
• nadreaktywność mięśnia wypieracza
• uszkodzenie mechaniczne zestawu
• erozja lub atrofia cewki moczowej

Zabieg jest wykonywany u kobiet, u których występuje nawrotowe lub przetrwałe nietrzymanie moczu, w którym nie przyniosły pożądanego efektu inne techniki zabiegowe. Wszczepienie sztucznej zastawki cewki moczowej jest przeciwwskazane u kobiet poddanych radioterapii.

Każda procedura inwazyjna wiąże się z ryzykiem powikłań po zabiegu. Wśród najczęstszych wymienia się niewłaściwy dobór rozmiaru urządzenia lub ciśnienia roboczego, nadreaktywność mięśnia wypieracza, uszkodzenie zestawu oraz erozję lub atrofię cewki moczowej. Zazwyczaj producent określa, że sztuczny zwieracz powinien sprawnie działać około 10 lat.

W praktyce klinicznej coraz częściej podkreśla się znaczenie regularnych kontroli pooperacyjnych oraz oceny funkcji urządzenia. U części kobiet konieczne jest dostosowanie zaleceń dotyczących aktywności fizycznej lub sposobu korzystania z pompki, aby zmniejszyć ryzyko uszkodzeń mechanicznych.

Aby sprawdzić, czy zestaw funkcjonuje prawidłowo, można wykonać badanie rentgenowskie mankietu z wypełnionym oraz opróżnionym mankietem, pod warunkiem wypełnienia go środkiem kontrastującym. Do innych metod należy wykonanie badania urodynamicznego oraz cystouretroskopii.