Badania kwalifikacyjne przed operacją zaćmy

Jedynym sposobem leczenia choroby jest  leczenie operacyjne, które polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej nową, sztuczną soczewką. Choć na pozór może się to wydawać skomplikowane, zabieg jest stosunkowo prostą procedurą i niesie ze sobą jedynie niewielkie ryzyko. U większości pacjentów jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym w ramach chirurgii jednego dnia.

Mimo prostoty zabiegu, przed jego wykonaniem pacjent powinien przejść odpowiednie badania, które pozwolą na dokładną ocenę narządu wzroku, potwierdzenie diagnozy oraz wykluczenie współistniejących chorób narządu wzroku. Kolejnym celem dokładnej diagnostyki poprzedzającej zabieg jest wykluczenie ewentualnych przeciwwskazań do wykonania zabiegu oraz ocena ogólnego stanu zdrowia.

Badania okulistyczne przed operacją zaćmy

W ramach diagnostyki przedoperacyjnej Polskie Towarzystwo Okulistyczne w celu dokładnej oceny narządu wzroku sugeruje wykonanie:

• autorefraktometrii;
• określenia ostrości wzroku do dali i bliży;
• badania w lampie szczelinowej;
• badania dna oka, a w przypadku gdy jest to niemożliwe – wykonanie USG gałki ocznej w projekcji B;
• oceny ciśnienia wewnątrzgałkowego;
• badania liczby komórek śródbłonka rogówki w mikroskopie lustrzanym;
• biometrii (obliczenie mocy sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej) metodą tradycyjną lub metodą optyczną.

Oczywiście w razie konieczności mogą być zlecone również inne dodatkowe badania, o czym decyduje lekarz okulista badający pacjenta.

W ostatnich latach coraz częściej stosuje się również optical coherence tomography (OCT), czyli optyczną koherentną tomografię siatkówki. To badanie pozwala dokładniej ocenić stan plamki żółtej i wykluczyć współistniejące schorzenia siatkówki, które mogłyby wpłynąć na efekt leczenia zaćmy. U pacjentów z cukrzycą powinno się także rozważyć ocenę funkcji siatkówki w kierunku retinopatii cukrzycowej, aby przewidzieć możliwe ograniczenia pooperacyjne w jakości widzenia.

Podczas wizyty kwalifikacyjnej lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad okulistyczny, obejmujący również pytania o przebyte reakcje alergiczne i uczulenia na leki, zwłaszcza środki stosowane w znieczuleniu miejscowym. Taki wywiad pomaga w dobraniu bezpiecznych preparatów anestezjologicznych i zmniejsza ryzyko reakcji niepożądanych.

Dodatkowo warto wspomnieć o farmakoterapii przedoperacyjnej. W wielu ośrodkach stosuje się profilaktyczne krople antybakteryjne, które mają na celu zmniejszenie ryzyka infekcji wewnątrzgałkowych w okresie okołooperacyjnym. Lekarz może zalecić rozpoczęcie ich stosowania na kilka dni przed planowaną datą operacji.

Badania ogólnoustrojowe przed zabiegiem zaćmy

Kolejną grupą badań, rekomendowanych przez wspomnianą grupę ekspertów są badania przedoperacyjne, których celem jest przede wszystkim ocena ogólnego stanu zdrowia i stopnia kontroli ewentualnych towarzyszących chorób przewlekłych. Należą do nich:

• badanie elektrokardiograficzne (EKG), którego celem jest wykrycie ewentualnych zaburzeń rytmu serca lub zaburzeń niedokrwiennych;
• morfologia krwi obwodowej (określenie stężenia najważniejszych komórek krwi);
• jonogram (określenie stężenia sodu, potasu, chlorków we krwi);
• stężenie glukozy we krwi;
• u niektórych pacjentów parametry oceniające krzepnięcie krwi – APTT (czas kaolinowo-kefalinowy) oraz INR.

Warto podkreślić, że aktualnie częściej niż jeszcze kilka lat temu zwraca się uwagę na kontrolę poziomu hemoglobiny glikowanej u pacjentów z cukrzycą, aby zmniejszyć ryzyko powikłań okołooperacyjnych. Pacjenci powinni mieć stabilnie wyrównaną glikemię przed zakwalifikowaniem do zabiegu.

Przed zabiegiem odbywa się także konsultacja anestezjologiczna, która polega na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu oraz badania lekarskiego. Lekarz anestezjolog w uzasadnionych przypadkach może zlecić wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych.

Badania dodatkowe i wymagania w trybie jednodniowym

Powyższy schemat jest zwykle realizowany w warunkach szpitalnych. W przypadku, gdy zabieg wykonywany jest w ramach leczenia jednego dnia, najlepiej dowiedzieć się, jak wygląda procedura już w konkretnym ośrodku. Często kliniki przeprowadzające leczenie zaćmy publikują tego typu informacje na swoich stronach internetowych lub wydają pacjentom broszury informacyjne. W wielu przypadkach wymagane są dodatkowo wyniki następujących badań:

• HBS Ag oraz zaświadczenie o przebytym szczepieniu przeciwko WZW typu B (przynajmniej dwie dawki);
• przeciwciała anty-HCV;
• aktualne zaświadczenie lekarza internisty wraz z orzeczeniem, że pacjent może być operowany w znieczuleniu miejscowym w trybie ambulatoryjnym;
• aktualne orzeczenie wydane przez innych specjalistów, pod których opieką pozostaje pacjent.

Warto również zaznaczyć, że niektóre ośrodki wymagają aktualnego wyniku testu w kierunku SARS-CoV-2, zwłaszcza jeśli operacja wykonywana jest w warunkach planowych. Chociaż pandemia ustępuje, procedury sanitarne w wielu placówkach nadal uwzględniają takie wymagania.

Dodatkowo w niektórych krajach europejskich zaleca się wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej u pacjentów powyżej 65. roku życia przed zabiegami okulistycznymi. W Polsce nie jest to standardowe, jednak może być wymagane przy chorobach współistniejących układu oddechowego.

Warto także pamiętać, że cała kwalifikacja do operacji zaćmy krok po kroku powinna obejmować nie tylko same badania, ale również omówienie zasad przygotowania do operacji zaćmy, w tym między innymi odstawienia niektórych leków czy przestrzegania zaleceń dietetycznych w dniu zabiegu. Pacjent powinien być poinformowany, jak wyglądają badania przed operacją zaćmy oraz jakie mogą być zalecenia pooperacyjne.