Zaćma - co to jest i jak ją rozpoznać?

Zaćma (łac. cataracta) jest uznawana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za najczęstszą przyczynę ślepoty na świecie. Częstość występowania zaćmy wzrasta wraz z wiekiem, może jednak pojawić się u każdego  - wyróżnia się nawet postać wrodzoną, dającą objawy i wymagającą leczenia już w dzieciństwie. 

Procesy odpowiadające za wystąpienie choroby nie zostały jednoznacznie określone, wiadomo jednak, że jej objawy związane są ze zmianami w obrębie struktury oka określanej jako soczewka.

Czym jest zaćma i w jaki sposób lekarz stawia diagnozę?

Soczewka ulokowana jest w przedniej części gałki ocznej, leży pomiędzy tęczówką a ciałem szklistym. W prawidłowych warunkach jest strukturą przezroczystą, której rola polega na skupianiu docierających do oka impulsów świetlnych i kierowaniu ich na siatkówkę.

Przezierność soczewki umożliwia prawidłowy odbiór bodźców wzrokowych. Do zaćmy dochodzi wtedy, gdy struktura ta ulegnie zmętnieniu i przechodzenie przez nią światła będzie utrudnione, a wraz z upływem czasu praktycznie niemożliwe. Dochodzi do tego poprzez m.in. powstawanie nieprawidłowych konglomeratów białek budujących tę strukturę.

Największe znaczenie w patogenezie zaćmy ma zaawansowany wiek. Zmiany pojawiać się mogą już po 40. roku życia, jednak wtedy są one zazwyczaj tak słabo nasilone, że nie dają żadnych objawów. Z upływem czasu utrata przejrzystości soczewki może narastać, według portalu medicinenet.com wśród osób w wieku powyżej 95 lat objawy choroby występują u praktycznie 100% z nich.

Do innych stanów, które zwiększają ryzyko zachorowania zaliczane są:

• cukrzyca;
• nadciśnienie tętnicze;
• częsta ekspozycja na promieniowanie słoneczne;
• nałogi (palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu);
• przyjmowanie niektórych leków (np. sterydów, preparatów hormonalnych, statyn);
• inne wady narządu wzroku (zwłaszcza krótkowzroczność), urazy w obrębie oka;
• wcześniejsze przypadki zaćmy w rodzinie.

Zaćma zazwyczaj rozwija się powoli, toteż początkowo zwykle przebiega bezobjawowo. W rozpoznawaniu tej jednostki szczególnie istotne jest badanie podmiotowe (tzw. wywiad), podczas którego okulista zwraca szczególną uwagę na występowanie u pacjenta takich symptomów jak zamazanie/przymglenie widzenia, nadwrażliwość na światło, pogorszenie wzroku przy słabym natężeniu światła. Dodatkowo obecne mogą być upośledzenie widzenia kolorów, widzenie podwójne, zwraca uwagę także konieczność częstej zmiany okularów.

Poza wywiadem chorobowym, w diagnostyce zaćmy znaczenie ma także badanie ostrości widzenia oraz ocena wyglądu struktur oka. Pierwsze ze wspomnianych wykonuje się przy użyciu tablic, z których pacjent (z różnych odległości) odczytuje umieszczone na nich znaki. Drugie z kolei polega na tzw. badaniu dna oka. Odbywa się to po rozszerzeniu (przy pomocy kropli) źrenicy oka, dzięki czemu okulista, przy zastosowaniu urządzenia powiększającego, może ocenić morfologię zarówno soczewki, jak i siatkówki wraz z tarczą nerwu wzrokowego.

Zaćma należy do jednostek związanych z naturalnymi procesami starzenia, toteż nie jesteśmy w stanie całkowicie zapobiec jej wystąpieniu. Znane są jednak czynniki (wymienione powyżej), których unikanie - czy to poprzez osłonę oczu przed słońcem, czy prawidłową terapię istniejących u pacjenta chorób - pozwala na zmniejszenie ryzyka wystąpienia tej choroby.

Opracowano na podstawie: www.medicinenet,com; www.okulistyka.mp.pl; www.nei.nih.gov; www.allaboutvision.com; www.aao.org