Badanie urodynamiczne w leczeniu NTM

Nietrzymanie moczu to powszechny problem, dotykający około 10% populacji, przy czym zdecydowanie częściej występuje u kobiet. Według różnych danych, z nietrzymaniem moczu zmaga się od 30 do 60% kobiet, zwłaszcza w starszym wieku. Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej dolegliwości.

Do najczęstszych należą porody (szczególnie siłami natury), przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy mniejszej, a także choroby przebiegające ze wzrostem ciśnienia w jamie brzusznej (astma, POChP). Istotną rolę odgrywają również czynniki genetyczne, otyłość, menopauza oraz styl życia.

Istnieją trzy główne rodzaje nietrzymania moczu: wysiłkowe (wyciek moczu podczas kaszlu, kichania, wysiłku), naglące (niekontrolowany wyciek poprzedzony nagłym, silnym parciem na pęcherz) oraz mieszane, łączące cechy obu tych typów. Ustalenie, z którym rodzajem zaburzeń mamy do czynienia, jest kluczowe, ponieważ od tego zależy wybór metody leczenia.

Badanie urodynamiczne – kiedy i po co się je wykonuje?

Badanie urodynamiczne (urodynamika) to kompleksowa ocena czynnościowa dolnych dróg moczowych, czyli pęcherza i cewki moczowej. Nie jest to badanie rutynowe, wykonywane u każdej pacjentki z nietrzymaniem moczu. Zleca się je w sytuacjach, gdy podstawowa diagnostyka (wywiad, badanie ginekologiczne, USG) jest niewystarczająca.

Prawidłowo wykonane badanie urodynamiczne pozwala obiektywnie ocenić, jak pęcherz gromadzi i wydala mocz, zmierzyć ciśnienia panujące w pęcherzu i jamie brzusznej oraz ocenić sprawność mięśni, w tym zwieracza cewki moczowej.

Wskazania do badania urodynamicznego

Główne wskazania do wykonania badania urodynamicznego obejmują:

• Niejasny lub złożony obraz kliniczny, np. gdy występują objawy zarówno wysiłkowego, jak i naglącego nietrzymania moczu (postać mieszana).
• Podejrzenie neurogennych zaburzeń czynności pęcherza, np. u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, po udarze mózgu czy z chorobą Parkinsona.
• Niepowodzenie dotychczasowego leczenia zachowawczego (farmakoterapii, fizjoterapii).
• Planowanie leczenia operacyjnego nietrzymania moczu, zwłaszcza w przypadkach nawrotowych lub skomplikowanych.

Przed wykonaniem badania lekarz powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad, analizując zgłaszane objawy. Ważne jest, aby pacjent poinformował o wszystkich przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik. Czasem konieczne może być ich czasowe odstawienie.

Badanie wiąże się z pewnym dyskomfortem z powodu konieczności wprowadzenia cienkich cewników, ale jest kluczowe dla postawienia precyzyjnej diagnozy w trudnych przypadkach.

Na czym polega badanie urodynamiczne i jakie są jego elementy?

Pod pojęciem badania urodynamicznego kryje się kilka różnych testów, które wykonuje się w określonej kolejności.

Pełne badanie składa się z kilku etapów:

1. Uroflowmetria - to najprostsza, nieinwazyjna część badania. Pacjent oddaje mocz do specjalnego urządzenia (uroflowmetru), które mierzy objętość oddanego moczu oraz prędkość jego przepływu w czasie. Pozwala to wstępnie ocenić, czy proces opróżniania pęcherza jest prawidłowy. Po mikcji za pomocą USG sprawdza się, czy w pęcherzu nie zalega mocz.

2. Cystometria - to najważniejsza, inwazyjna część badania. Przez cewkę moczową wprowadza się do pęcherza cienki cewnik do pomiaru ciśnienia, a drugi cewnik umieszcza się w odbytnicy w celu pomiaru ciśnienia w jamie brzusznej. Następnie przez cewnik pęcherzowy powoli wypełnia się pęcherz sterylnym płynem (solą fizjologiczną), symulując proces gromadzenia moczu. W tym czasie pacjent informuje o odczuciach (pierwsze parcie, silne parcie), a aparatura rejestruje ciśnienia. Pozwala to zdiagnozować m.in. nadreaktywność wypieracza, która jest przyczyną pęcherza nadreaktywnego i naglącego nietrzymania moczu.

3. Badanie ciśnieniowo-przepływowe (cystometria mikcyjna) - po napełnieniu pęcherza pacjent jest proszony o oddanie moczu z umieszczonymi cewnikami. Rejestracja ciśnień i przepływu w trakcie mikcji pozwala ocenić siłę skurczu mięśnia wypieracza i zdiagnozować ewentualną przeszkodę w odpływie moczu.

W diagnostyce nietrzymania moczu szczególne znaczenie ma również oznaczenie ciśnienia wycieku (LPP - Leak Point Pressure). Podczas napełniania pęcherza prosi się pacjenta o kaszlnięcie lub wykonanie próby Valsalvy. Ciśnienie, przy którym dochodzi do wycieku moczu, świadczy o wydolności zwieracza cewki. Niskie wartości LPP wskazują na znaczną niewydolność zwieracza.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy podejrzeniu przyczyn neurologicznych, wykonuje się również elektromiografię (EMG) mięśni dna miednicy.

Rola urodynamiki w planowaniu leczenia nietrzymania moczu

Wyniki badania urodynamicznego mają kluczowe znaczenie dla wyboru optymalnej terapii. Pozwalają precyzyjnie zróżnicować, czy głównym problemem jest nadreaktywność pęcherza, wymagająca leczenia farmakologicznego, czy też osłabienie aparatu zwieraczowego, które jest wskazaniem do leczenia operacyjnego (np. założenia taśmy podcewkowej).

W przypadkach mieszanego nietrzymania moczu urodynamika pomaga ustalić, który komponent dominuje, co pozwala zaplanować leczenie sekwencyjne – np. najpierw farmakoterapię pęcherza nadreaktywnego, a dopiero później ewentualny zabieg.

Choć w prostych, jednoznacznych przypadkach czysto wysiłkowego nietrzymania moczu niektórzy eksperci dopuszczają odstąpienie od badania urodynamicznego przed operacją, jego wykonanie jest zgodne z rekomendacjami międzynarodowych towarzystw naukowych (m.in. IUGA, ICS).

Daje ono pewność co do prawidłowej diagnozy, pozwala uniknąć niepotrzebnych operacji i zwiększa szansę na powodzenie leczenia. Może się bowiem okazać, że zabieg jest niepotrzebny, a wystarczająca będzie odpowiednio dobrana farmakoterapia lub intensywna fizjoterapia.

Jak dobrać najlepszą metodę leczenia?

Współczesna uroginekologia oferuje szeroki wachlarz metod leczenia, od fizjoterapii i leków, po małoinwazyjne zabiegi laserowe i operacje z użyciem taśm. Precyzyjna diagnostyka, której zwieńczeniem w skomplikowanych przypadkach jest badanie urodynamiczne, pozwala na "uszycie leczenia na miarę" i dobranie metody, która będzie najskuteczniejsza dla konkretnego pacjenta.