Badanie USG serca z próbą dobutaminową

Echokardiografia serca, jedna z technik ultrasonografii, znalazła powszechne zastosowanie w obrazowaniu tego narządu i wielu jego stanów chorobowych. Fale ultrasonograficzne w ocenie czynności układu krążenia są wykorzystywane od 1953 roku, kiedy to rozpoczęto dzięki nim diagnozować wady układu zastawkowego.

Innym badaniem jest elektrokardiografia (EKG), czyli zapis informujący o czynności elektrycznej serca. Pozwala rozpoznać wiele stanów, takich jak np. arytmie czy bloki przewodzenia.

Połączenie obu badań stosowane jest w tzw. próbach wysiłkowych, w których ocenia się szybciej pracujące serce. Czasami (na skutek niektórych stanów chorobowych, podeszłego wieku, unieruchomienia) pacjent nie jest w stanie podjąć zwiększonego wysiłku. Pomocny w takich sytuacjach może być lek, zwany dobutaminą.

Przebieg i przygotowanie do echokardiograficznej próby dobutaminowej

Dobutamina należy do substancji z grupy amin, część jej działań jest podobna do adrenaliny. Podanie jej powoduje, że serce zaczyna bić szybciej – symulowany jest stan aktywności fizycznej. Wszystko odbywa się pod kontrolą (odpowiednia dawka substancji), dodatkowo test przeprowadzany jest do czasu wystąpienia (wcześniej ustalonej) maksymalnej częstości rytmu serca.

Lek podaje się przez wenflon co 3 minuty, we wzrastających dawkach. W razie sytuacji, gdy nie udaje się uzyskać efektu, pomocniczo używana bywa atropina. Podczas próby zachowanie serca pacjenta obserwowane jest w echokardiografii. Dodatkowo na bieżąco zapisywane jest EKG, regularnej ocenie podlega ciśnienie krwi.

Pacjent powinien przyjść na test na czczo. Jeżeli przyjmuje leki z grupy beta-blokerów (np. metoprolol, bisoprolol) koniecznie powinien poinformować o tym lekarza – najprawdopodobniej konieczne będzie odstawienie leków na krótki czas przed próbą (substancje te działają odwrotnie niż dobutamina, test więc nie byłby miarodajny).

Beta-blokery mogą wpływać na wyniki próby, ponieważ obniżają tętno i mogą maskować odpowiedź serca na dobutaminę. Przed wizytą w gabinecie chory powinien powstrzymać się od picia kawy, podobnie jest z paleniem tytoniu. Wynik badania dostępny jest w zasadzie od razu, oceny są dokonywane na bieżąco, możliwe jest oczekiwanie na uzyskanie pełnego opisu próby.

Podczas badania pacjent może odczuwać przyspieszenie akcji serca, uczucie ciepła lub lekkie zaczerwienienie twarzy. Każdy etap trwa kilka minut, ale cała procedura może zająć około godziny.

Wskazania i zastosowanie próby dobutaminowej

Istnieje wiele chorób, które objawiają się dopiero wtedy, gdy pacjent podejmuje aktywność czy przeżywa silne emocje. Taką właśnie jest choroba niedokrwienna serca we wczesnym etapie rozwoju. Bóle w klatce piersiowej, duszność mogą sugerować jej obecność, jednym ze sposobów rozpoznania jest właśnie próba dobutaminowa.

Po pobudzeniu serca do intensywniejszej pracy, kiedy pojawia się zwiększone zapotrzebowanie na tlen, przy występujących zaburzeniach uwidocznione mogą zostać procesy patologiczne. Test jest dodatni wtedy, kiedy w jego trakcie pojawiają się nowe, nieobecne wcześniej zaburzenia rytmu lub upośledzenie kurczliwości.

Inne wskazania do zastosowania próby, to m.in.:

• zaburzenia rytmu serca,
• obecność w koronarografii niejednoznacznych zmian,
• ocena zwężenia zastawki aortalnej,
• po przebytym zawale serca, celem oznaczenia żywotności mięśniówki narządu.

Przeciwwskazania i bezpieczeństwo próby dobutaminowej

Próby nie można wykonywać w takich stanach, jak alergia na dobutaminę, przy niestabilnej chorobie wieńcowej czy przy znacznym zwężeniu odpływu krwi z lewej komory. Reakcje alergiczne na dobutaminę są rzadkie, ale mogą obejmować objawy takie jak wysypka, świąd, obrzęk twarzy czy trudności w oddychaniu. Dlatego pacjent powinien poinformować lekarza o jakichkolwiek wcześniejszych reakcjach alergicznych na leki.

Próba dobutaminowa należy do badań nieinwazyjnych. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest niskie, według włoskich badaczy, autorów publikacji „The side effects and safety of the echo-dobutamine test. The experience with 373 patients”, pojawiały się one u 5% poddanych próbie pacjentów.

Podkreślić należy, że zwykle miały one nieduże nasilenie i samoczynnie ustępowały, co pozwala uznać echokardiografię z użyciem dobutaminy za stosunkowo bezpieczną technikę diagnostyczną. Do potencjalnych działań niepożądanych dobutaminy zalicza się również bóle głowy, drżenie, nudności oraz przejściowe zmiany ciśnienia krwi.

Alternatywne metody diagnostyczne

Warto także wspomnieć o alternatywnych metodach diagnostycznych dla pacjentów, którzy nie mogą przystąpić do próby dobutaminowej. Należą do nich m.in. tradycyjne testy wysiłkowe na bieżni lub rowerze stacjonarnym oraz badania obrazowe, takie jak scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego czy rezonans magnetyczny serca.

Znaczenie i ograniczenia próby dobutaminowej

Aktualne wytyczne podkreślają, że echokardiograficzna próba z dobutaminą powinna być przeprowadzana pod ścisłą kontrolą medyczną, aby zmniejszyć ryzyko powikłań. Dzięki zaawansowanym technologiom i doświadczeniu specjalistów, badanie to stanowi cenny element diagnostyki kardiologicznej, umożliwiając wczesne wykrycie wielu patologii serca.

Warto również zwrócić uwagę na potencjalne ograniczenia i ryzyko fałszywie dodatnich wyników związanych z próbą dobutaminową:

• nietypowy układ naczyń wieńcowych pacjenta,
• niedokładność w interpretacji wyników.