Badanie zmian skórnych mikroskopem konfokalnym

Według autorów książki „Dermatologia. Poradnik lekarza praktyka”, czerniak odpowiada za 75% zgonów z powodu nowotworów złośliwych skóry. Wykorzystanie mikroskopii konfokalnej we wczesnej diagnostyce oraz skuteczne leczenie może zatem skutecznie przyczynić się do obniżenia umieralności z powodu czerniaka.

Nowoczesne badania wskazują, że zastosowanie mikroskopii konfokalnej w rutynowej dermatoonkologii pozwala zredukować liczbę niepotrzebnych biopsji nawet o 30%, co potwierdzają prace opublikowane w ostatnich latach w renomowanych czasopismach dermatologicznych.

Mikroskop konfokalny jest odmianą mikroskopu fluorescencyjnego. Prototyp wykorzystywanego współcześnie mikroskopu konfokalnego został skonstruowany przez pracownika Uniwersytetu Harvarda, Marvina Minsky'ego, w latach 50-tych XX w. W 1979 r. Fred Brakenhoff, modyfikując konstrukcję Minsky'ego, jako źródło światła w mikroskopie wykorzystał laser, co bez wątpienia stanowiło moment przełomowy. Mikroskopy konfokalne zaczęły być wykorzystywane na szeroką skalę od lat 90‑tych i znalazły zastosowanie w naukach biologicznych, medycynie i technice.

Technologia mikroskopii konfokalnej

Zasada działania

Refleksyjna Mikroskopia Konfokalna (reflectance confocal microscopy, RCM) umożliwia wizualizację badanego obszaru skóry z dokładnością porównywalną do dokładności badania histopatologicznego.

W metodzie wykorzystuje się wiąz­kę światła laserowego, która kierowana jest na obszar skóry podlegający badaniu. Następnie wiązka ta ulega odbiciu i trafia do detektora o dużej czułości, który zamienia strumień fotonów na impulsy elektryczne i przedstawia je w postaci czarno‑białych obrazów. Różnice w budowie chemicznej i morfologicznej poszczególnych struktur skóry powodują odrębności w sposobie odbijania światła, co umożliwia ich rozróżnianie na uzyskanych obrazach.

Główne etapy działania mikroskopii konfokalnej:

• Wykorzystanie światła laserowego do skanowania skóry
• Odbicie światła i jego rejestracja przez detektor
• Konwersja sygnału na obrazy czarno-białe
• Odróżnianie struktur skóry na podstawie odbić

W ostatnich latach pojawiły się rozszerzenia techniki RCM, umożliwiające ocenę naczyniowości i parametrów perfuzyjnych zmian skórnych, co daje dodatkowe dane diagnostyczne bez interwencji inwazyjnej.

Rozdzielczość i głębokość obrazowania

Mikroskopia konfokalna umożliwia ocenę skóry na głębokość 200‑300 µm, co pozwala na dokładną diagnostykę naskórka oraz górnej warstwy skóry właściwej. Wykorzystana podczas badania wiązka światła o długości 830 nm nie powoduje uszkodzenia tkanek.

Układ optyczny mikroskopu konfokalnego umożliwia uzyskanie przekrojów optycznych badanego obszaru poprzez wyeliminowanie światła odbitego od struktur położonych wyżej lub niżej. Jak twierdzi dr Katarzyna Wiktorska, autorka artykułów o mikroskopii konfokalnej, taka budowa pozwala uzyskać lepszy kontrast oraz rozdzielczość nawet o 30% większą niż w przypadku tradycyjnych mikroskopów. Ponadto, z uzyskanych przekrojów optycznych – „plasterków” o grubości 0,5 do 1 µm – można tworzyć trójwymiarowe obrazy badanych tkanek.

Przebieg badania mikroskopem konfokalnym

Badanie rozpoczyna się od dermatoskopii całego ciała celem wykrycia zmian podejrzanie wyglądających. Następnie wybrane zmiany poddaje się badaniu konfokalnemu w warunkach ambulatoryjnych.

W tym celu na skórze umieszcza się samoprzylepny pierścień wykonany z metalu, a nad nim głowicę mikroskopu. Mikroskop wykonuje serię zdjęć, uwidoczniając coraz głębsze warstwy naskórka i skóry właściwej. Badanie trwa około 15 minut i jest całkowicie bezbolesne, nie wymaga przygotowania pacjenta ani wiąże się z powikłaniami.

Jeżeli u pacjenta występuje wiele znamion wymagających obserwacji, zdjęcia są archiwizowane, tworząc dokumentację zmian w czasie. To przydatne w monitorowaniu ewolucji zmian i podejmowaniu decyzji o biopsji lub obserwacji.

Korzyści z badania mikroskopem konfokalnym:

• Bezinwazyjność i brak potrzeby znieczulenia
• Brak uszkodzenia tkanek
• Możliwość wykonania badania ambulatoryjnie
• Dokumentacja zmian i ich ewolucji
• Pomoc w decyzji o biopsji

Zastosowanie mikroskopii konfokalnej w dermatologii

Należy pamiętać, że badaniem ostatecznie potwierdzającym rozpoznanie choroby nowotworowej pozostaje badanie histopatologiczne, a ocena mikroskopem konfokalnym nie zastępuje tradycyjnej biopsji.

Mikroskop konfokalny znajduje zastosowanie także w diagnostyce nienowotworowych chorób skóry – głównie o podłożu zapalnym i infekcyjnym, ale również w monitorowaniu zmian takich jak łuszczyca czy toczeń rumieniowaty.

Nowe publikacje podkreślają przydatność RCM w monitorowaniu reakcji terapeutycznych – zwłaszcza w leczeniu biologicznym i fototerapii, gdzie obserwacja mikrowyniosłości i zmian naczyniowych jest cenna dla oceny skuteczności terapii.