Biopsja skóry w diagnostyce zmian skórnych

Zmian na skórze nie należy bagatelizować. Choć zwykle są one niegroźne, a przeciętny człowiek ma ich na skórze około 20, to zdarza się, że są one manifestacją ciężkich chorób rozwijających się w organizmie. Podejrzliwość powinny wzbudzać przede wszystkim zmiany o niejednorodnym zabarwieniu, o dużych bądź rosnących rozmiarach (>6 mm), nieregularnym zarysie i asymetrycznym kształcie. Takie znamiona mogą bowiem ulegać transformacji nowotworowej.

W ocenie znamion barwnikowych niezwykle pomocna jest zasada ABCDE, która systematyzuje niepokojące cechy. Każda litera odpowiada innej właściwości znamienia: A - Asymetria (znamię nieregularne, "wylewające się" na jedną stronę), B - Brzegi (nieregularne, postrzępione, z nierównościami), C - Color (kolor; niejednolity, z różnymi odcieniami brązu, czerni, czerwieni), D - Duży rozmiar (średnica powyżej 6 mm), E - Ewolucja (zmiana, która powiększa się, zmienia kolor, swędzi lub krwawi). Wystąpienie którejkolwiek z tych cech jest sygnałem do pilnej konsultacji z dermatologiem.

Wskazania do biopsji skóry

Jedną z metod stosowanych podczas diagnostyki zmian skórnych jest biopsja skóry. Lekarz zaleca wykonanie takiego badania, gdy zachodzi podejrzenie występowania:

• nowotworu skóry (np. czerniaka, raka podstawnokomórkowego) i stanów przedrakowych,
• chorób tkanki łącznej, takich jak toczeń rumieniowaty układowy, twardzina,
• chłoniaka skóry,
• autoimmunologicznego zapalenia naczyń,
• chorób zapalnych skóry o niejasnym obrazie, jak np. łuszczyca, liszaj płaski.

Biopsja skóry jest również wskazana, gdy zmiany skórne nie reagują na standardowe leczenie lub gdy objawy kliniczne są nietypowe. Przed podjęciem decyzji o biopsji, lekarz często wykonuje dermatoskopię. Jest to nieinwazyjne badanie polegające na oglądaniu zmiany w dużym powiększeniu za pomocą specjalnego urządzenia (dermatoskopu), co pozwala na dokładniejszą ocenę jej struktury i podjęcie decyzji o konieczności pobrania wycinka.

Rodzaje biopsji skóry

Biopsja skóry zazwyczaj nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Warto jednak poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, zwłaszcza tych wpływających na krzepliwość krwi (np. aspiryna, acenokumarol) oraz o ewentualnych alergiach (np. na środki znieczulające). W dniu zabiegu na okolicę poddawaną biopsji nie należy nakładać żadnych kosmetyków. W zależności od techniki pobrania wycinka, możemy wyróżnić kilka głównych rodzajów biopsji skóry:

• Biopsja sztancowa (punch biopsy) - jest to biopsja wykonywana najczęściej, a do procesu pobrania wycinka skóry używa się sterylnej sztancy, czyli okrągłego ostrza przypominającego małą rurkę (standardowo o średnicy 2-8 mm). Sztancę ustawia się prostopadle do powierzchni skóry i, obracając nią, pobiera się walcowaty wycinek skóry o pełnej grubości. Jest to metoda, która pozwala na precyzyjne pobranie tkanki, włącznie z tkanką podskórną. Zwykle po zabiegu konieczne jest założenie jednego lub dwóch szwów.
• Biopsja ścinająca (shave biopsy) - stosowana w przypadku zmian powierzchownych, które nie wnikają w głąb skóry (np. rogowacenie słoneczne, podejrzenie raka podstawnokomórkowego). Polega na "zgoleniu" zmiany za pomocą ostrza skalpela lub specjalnej żyletki. Jest to metoda szybka, a rana po niej goi się bez konieczności zakładania szwów.
• Biopsja wycięciowa (chirurgiczna) - polega na chirurgicznym wycięciu skalpelem całej zmiany wraz z marginesem zdrowej tkanki. Jest wykonywana zarówno w celach diagnostycznych, jak i leczniczych. Jest to metoda z wyboru przy podejrzeniu czerniaka. Po zabiegu konieczne jest założenie szwów.

Przebieg zabiegu biopsji skóry

Niezależnie od metody, procedura wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, dzięki czemu jest bezbolesna. W zależności od lokalizacji miejsca pobrania wycinka, pacjent w trakcie zabiegu może leżeć lub siedzieć. Pobrany wycinek musi być natychmiast umieszczony w roztworze utrwalającym (najczęściej formalinie), aby zapobiec jego zniszczeniu. Pobrana tkanka jest następnie przekazywana do badania histopatologicznego, gdzie lekarz patomorfolog ocenia ją pod mikroskopem. Wynik badania jest dostępny najczęściej po upływie 10-14 dni.

Opieka po biopsji i możliwe powikłania

Biopsja skóry to badanie bezpieczne i rzadko obarczone ryzykiem istotnych powikłań. Do najczęstszych, choć wciąż rzadkich, należą:

• niewielkie krwawienie z ranki,
• powstanie krwiaka,
• infekcja.

Istotne jest, aby przed zabiegiem poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i występowaniu ewentualnych chorób przewlekłych.

Pielęgnacja rany po biopsji

Odpowiednia pielęgnacja rany jest kluczowa dla prawidłowego gojenia i minimalizacji ryzyka powikłań. Należy:

• utrzymywać opatrunek w czystości i suchości przez czas zalecony przez lekarza (zwykle 24-48 godzin),
• unikać moczenia rany,
• unikać intensywnego wysiłku fizycznego,
• unikać nadmiernego narażenia na słońce,
• obserwować miejsce po biopsji pod kątem objawów infekcji, takich jak nasilające się zaczerwienienie, obrzęk, ból, gorączka czy pojawienie się ropnej wydzieliny.

Znaczenie wyniku histopatologicznego

Otrzymanie wyniku histopatologicznego jest kluczowym momentem, który determinuje dalsze postępowanie. W zależności od diagnozy, lekarz może zalecić jedynie obserwację, zastosowanie leczenia miejscowego, doszczętne wycięcie zmiany (jeśli biopsja nie usunęła jej w całości), bądź wdrożenie bardziej zaawansowanej terapii onkologicznej. W każdym przypadku wynik biopsji dostarcza bezcennych informacji niezbędnych do zaplanowania skutecznego leczenia.