Co to jest panfundoskopia?

Zgodnie z raportem Fundacji Na Rzecz Zdrowego Starzenia Się, choroby siatkówki oka, obok jaskry i zaćmy, są najczęstszymi przyczynami ślepoty na świecie. W związku ze starzeniem się społeczeństwa liczba osób z wadami wzroku będzie sukcesywnie wzrastać.

Jak wynika z raportu Stowarzyszenia Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem (AMD), dotyczącego chorób siatkówki, głównym czynnikiem etiologicznym chorób siatkówki, odpowiedzialnym za ponad 95% wszystkich rozpoznań, są zmiany zwyrodnieniowe siatkówki, które mogą dotyczyć jej centralnej lub obwodowej części. Spowodowane są najczęściej chorobą ogólnoustrojową – cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym lub związane z wiekiem. Skutecznym rozwiązaniem leczenia schorzeń siatkówki jest laserowe odmładzanie siatkówki.

Choroby związane ze zwyrodnieniem siatkówki nazywane są również chorobami starzejących się społeczeństw. Pojawiają się zwykle po 50. roku życia i w krajach wysoko rozwiniętych są najczęstszą przyczyną ślepoty u osób po 65. roku życia.

W ostatnich latach coraz większe znaczenie w diagnostyce i leczeniu chorób siatkówki mają nowoczesne metody obrazowania, takie jak optyczna koherentna tomografia (OCT), angiografia OCT oraz autofluorescencja. Dzięki nim możliwe jest wykrywanie nawet bardzo wczesnych zmian, zanim jeszcze pojawią się wyraźne objawy kliniczne.

Aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Okulistycznego podkreślają rolę regularnych badań kontrolnych u osób z grupy ryzyka – szczególnie u pacjentów z cukrzycą i nadciśnieniem.

Diagnostyka obwodowej części siatkówki

Objawy związane z chorobami centralnej części siatkówki są przez pacjentów zazwyczaj dość szybko zauważalne, ze względu na nagłe pogorszenie ostrości wzroku. Z kolei choroby obwodowej części siatkówki, spotykane częściej u osób krótkowzrocznych, są często niedostrzegalne, ponieważ objawiają się stopniowymi ubytkami w polu widzenia, przy jednocześnie zachowanym dobrym widzeniu centralnym.

Jednak to właśnie zmiany zwyrodnieniowe obwodu siatkówki grożą poważnymi powikłaniami w postaci przedarcia, pęknięcia i odwarstwienia siatkówki, co bezpośrednio prowadzi do upośledzenia wzroku i może skutkować ślepotą. Dobrym badaniem siatkówki jest laserowa tomografia siatkówki HRT.

Czym jest panfundoskopia?

Badaniem, które pozwala bardzo dokładnie ocenić obwodowe zmiany zwyrodnieniowe siatkówki, jest panfundoskopia. Jest ono niezwykle istotne w przypadku podejrzenia występowania zmian zwyrodnieniowych, ponieważ pozwala wykluczyć lub potwierdzić ich obecność. Wykonywane jest za pomocą panfundoskopu, urządzenia posiadającego szereg soczewek oraz źródło światła.

Soczewki w panfundoskopie mają istotne znaczenie, ponieważ:

• umożliwiają bardzo dokładne zbadanie dna oka,
• mają znacznie większe pole widzenia w porównaniu ze standardowymi soczewkami,
• światło emitowane przez panfundoskop oświetla dno oka, przechodząc przez rozszerzoną źrenicę, soczewkę oka oraz ciało szkliste.

Panfundoskop, dzięki swojej zaawansowanej konstrukcji, pozwala na uzyskanie szerokiego, panoramicznego obrazu siatkówki, co jest kluczowe dla wykrycia subtelnych zmian w obwodowych częściach oka.

Jak przebiega badanie okulistyczne za pomocą panfundoskopu?

Badanie nie jest bolesne dla pacjenta, warto jednak wiedzieć, iż na czas trwania badania istnieje konieczność rozszerzenia źrenic poprzez wcześniejsze dospojówkowe podanie kropli, które wywołują taki efekt. Po rozszerzeniu źrenic, do badanego oka stopniowo przybliża się panfundoskop, dzięki czemu lekarz może dokładnie obejrzeć tylną część oka, w której znajduje się m.in. siatkówka.

Pacjent może zostać poproszony o spojrzenie w różne kierunki, aby lekarz mógł dokładnie obserwować różne obszary dna oka. Lekarz okulista może regulować oświetlenie i ostrość soczewki w trakcie badania, aby uzyskać najlepszy obraz.

Aby uzyskać jak najdokładniejszy obraz dna oka, pacjent powinien:

• skupić się na punkcie w dal lub na innym obiekcie, aby zachować stabilność oka podczas badania,
• być przygotowany na dokładną obserwację różnych struktur oka, takich jak naczynia krwionośne, nerw wzrokowy, plamka żółta i inne obszary siatkówki.

W przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości lub zmian patologicznych, lekarz może dokładniej zbadać te obszary (w skrajnych przypadkach może skierować pacjenta na operację oczu).

Ze względu na użycie kropli rozszerzających źrenice, po badaniu u pacjenta może wystąpić nadwrażliwość na światło oraz nieostre widzenie. Z tego też powodu nie zaleca się prowadzenia pojazdów mechanicznych bezpośrednio po wykonaniu badania.

Zastosowania panfundoskopii

Panfundoskopia, znana również jako panoramiczna fundoskopia, oferuje wiele korzyści w kontekście diagnozowania problemów oczu i oceny zdrowia siatkówki oraz dna oka. Badanie umożliwia zaobserwowanie zmian zwyrodnieniowych siatkówki, a także wszelkich nieprawidłowości związanych z naczyniami krwionośnymi oraz tarczą nerwu wzrokowego.

Trwa od kilku do kilkunastu minut. W przypadku zaobserwowania zmian zwyrodnieniowych siatkówki podejmowane są decyzje terapeutyczne, np. o zastosowaniu laserowej korekcji wzroku lub leczenia chirurgicznego.

W ostatnich publikacjach medycznych zwraca się uwagę na możliwość łączenia panfundoskopii z innymi metodami obrazowania, takimi jak OCT, co zwiększa skuteczność diagnostyki i ułatwia planowanie leczenia. Dzięki temu lekarze uzyskują pełniejszy obraz struktur oka i mogą lepiej przewidywać ryzyko powikłań.

Korzyści z badania panfundoskopem

Wymienić można wiele zalet panfundoskopii, należą do nich m.in.:

• Dokładna diagnoza - panfundoskopia umożliwia dokładną i wnikliwą ocenę tylnej części oka, co przekłada się na precyzyjną diagnozę różnych schorzeń i problemów wzroku.

• Wczesne wykrycie zmian - badanie pozwala na wczesne wykrycie zmian patologicznych, co jest kluczowe w zapobieganiu postępującym problemom wzroku.

• Bezbolesność - procedura panfundoskopii jest bezbolesna dla pacjenta, dzięki czemu może być stosowana u różnych grup wiekowych, włącznie z dziećmi.

• Rozszerzenie źrenic - użycie kropli do rozszerzenia źrenic umożliwia lekarzom uzyskanie lepszego dostępu do dna oka i dokładniejszą ocenę struktur.

• Szeroki obraz - technika panoramiczna dostarcza szerokiego obrazu tylnej części oka, co pozwala na ocenę większego obszaru i lepsze zrozumienie stanu zdrowia oka.

• Skuteczna obserwacja - lekarze mogą dokładnie obserwować obszary siatkówki, nerwu wzrokowego i naczyń krwionośnych, co pomaga w wykryciu nieregularności.

• Monitorowanie chorób - panfundoskopia pozwala na regularne monitorowanie postępu chorób oczu oraz efektywności terapii.

• Bezpieczeństwo - badanie jest bezpieczne i nieinwazyjne, co minimalizuje ryzyko powikłań.

• Wszechstronność - panfundoskopia może być stosowana w różnych przypadkach, od rutynowych badań po diagnozowanie zaawansowanych chorób oczu.