Co to jest soczewka pseudoakomodacyjna i jakie ma zastosowanie w leczeniu zaćmy?

Zaćma stanowi najczęstszą przyczynę ślepoty na świecie. Rozpowszechnienie tej polegającej na zmętnieniu soczewki oka choroby już jest duże, a co gorsza podejrzewa się, że będzie ono nadal wzrastało. Według National Eye Institute, w Stanach Zjednoczonych w 2010 roku na zaćmę cierpiało ponad 20 milionów osób, a według szacunków w 2050 roku liczba ta ulegnie co najmniej podwojeniu.

Choć można podejmować próby zapobiegania zaćmie, wysiłki mogą i tak pójść na marne. Podłożem schorzenia są bowiem zmiany w naturalnej soczewce oka, do których dochodzi wraz z upływem kolejnych lat życia. Zapobiegać zaćmie owszem – jest trudno – dostępne są za to skuteczne metody leczenia choroby.

Soczewki pseudoakomodacyjne – budowa i działanie

Leczenie zaćmy bazuje na wymianie soczewki zdegenerowanej w wyniku procesu chorobowego. Obecnie na rynku medycznym funkcjonuje wiele rodzajów wszczepianych do gałki ocznej implantów, jednymi z nich – ze względu na swoje właściwości optyczne – są soczewki pseudoakomodacyjne.

Akomodacja jest zjawiskiem polegającym na dostosowaniu parametrów optycznych oka tak, aby możliwe było ostre widzenie zarówno przedmiotów położonych blisko, jak i tych znajdujących się w oddaleniu. W zdrowym oku dzieje się to dzięki zmianom kształtu soczewki, zależnym od pracy mięśnia rzęskowego.

Aby jak najlepiej odwzorować zachowanie naturalnej soczewki, podczas operacji zaćmy wszczepia się soczewki pseudoakomodacyjne. Konstruując ten typ implantu, opierano się na zjawiskach optycznych takich jak dyfrakcja (rozproszenie) i refrakcja (załamanie).

Soczewka pseudoakomodacyjna posiada centralną część rozpraszającą światło oraz obwodową strefę załamującą. Środkowy fragment jest apodyzowany – jego grubość stopniowo maleje ku obwodowi, co umożliwia płynne przejście między strefami optycznymi.

W ostatnich latach pojawiły się także zmodernizowane wersje soczewek pseudoakomodacyjnych, w których optymalizuje się geometrię stref dyfrakcyjnych, aby zredukować efekt halo i poprawić widzenie w warunkach słabego oświetlenia. Nowe modele charakteryzują się także zwiększoną stabilnością w torebce soczewki, co minimalizuje ryzyko rotacji implantu.

Zastosowanie soczewek pseudoakomodacyjnych w leczeniu zaćmy

Dzięki swojej konstrukcji soczewki pseudoakomodacyjne zapewniają dobre widzenie zarówno bliży, jak i dali. Wielu pacjentów, dotychczas wymagających okularów, może uniezależnić się od ich noszenia.

Autorzy opisu „AcrySof ReSTOR Pseudo-accomodative IOL” przytaczają wyniki badań, według których po implantacji tego typu soczewki u 88% pacjentów widzenie bliskie nie wymagało korekcji, zaś widzenie dalekie nie wymagało okularów u 84,6% chorych. Aby osiągnąć pełnię efektów, konieczne jest wszczepienie soczewki do obu oczu.

Soczewki pseudoakomodacyjne polecane są szczególnie pacjentom prowadzącym aktywny tryb życia, dla których komfort widzenia na różnych odległościach ma kluczowe znaczenie. Mogą być również dobrym rozwiązaniem u osób z początkiem prezbiopii (starczowzroczności), ponieważ zapewniają rozszerzony zakres ostrości widzenia.

Do głównych wskazań należy planowana operacja zaćmy u pacjentów, którzy oczekują jak największej niezależności od okularów. Jednak istnieją też przeciwwskazania – między innymi znaczny astygmatyzm rogówkowy, choroby siatkówki obniżające ostrość widzenia kontrastowego czy niestabilność torebki soczewki.

Wskazania i przeciwwskazania do soczewek pseudoakomodacyjnych

• Planowana operacja zaćmy u osób dążących do większej niezależności od okularów.
• Prowadzenie aktywnego trybu życia z potrzebą dobrego widzenia na różne odległości.
• Przeciwwskazania obejmujące znaczny astygmatyzm rogówkowy.
• Przeciwwskazania związane z chorobami siatkówki obniżającymi widzenie kontrastowe.
• Przeciwwskazania wynikające z niestabilności torebki soczewki.

W ostatnich rekomendacjach zwraca się uwagę, aby przed wyborem soczewki dokładnie ocenić parametry gałki ocznej, w tym jakość filmu łzowego i topografię rogówki, ponieważ czynniki te mają wpływ na końcowy efekt optyczny.

Kwalifikacja do zabiegu i efekty pooperacyjne

Przed wszczepieniem soczewki pseudoakomodacyjnej konieczne jest wykonanie szeregu badań, takich jak biometria optyczna i topografia rogówki oraz analiza aberracji wyższego rzędu. Metody te są stale udoskonalane – współcześnie pozwalają jeszcze precyzyjniej przewidzieć moc implantu i zminimalizować ryzyko potrzeby korekcji pooperacyjnej.

Po operacji większość pacjentów odzyskuje ostre widzenie szybko, jednak pełna neuroadaptacja może potrwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. U niektórych osób mogą wystąpić zjawiska świetlne, takie jak halo lub glare, które często zmniejszają się wraz z adaptacją układu wzrokowego.

Rozwój technologii sprawił, że nowe modele soczewek pseudoakomodacyjnych posiadają jeszcze lepszą dystrybucję światła między poszczególne odległości, co przekłada się na większą stabilność jakości widzenia w ciągu dnia i nocy.

Ograniczenia soczewek pseudoakomodacyjnych i możliwe alternatywy

Choć soczewki pseudoakomodacyjne są zaawansowaną technologicznie opcją, nie zawsze będą najlepszym wyborem. U części pacjentów korzystniejsze mogą okazać się soczewki toryczne, multifokalne lub EDoF (z rozszerzoną głębią ostrości). Wybór zależy od indywidualnego trybu życia, oczekiwań oraz budowy anatomicznej oka.

Obecnie trwają intensywne badania nad soczewkami nowej generacji imitującymi akomodację, które mają jeszcze skuteczniej odtwarzać naturalne mechanizmy widzenia, wykorzystując m.in. elastyczne materiały lub mikrostruktury reagujące na zmiany napięcia mięśniowego w obrębie aparatu rzęskowego.

Alternatywne typy soczewek wewnątrzgałkowych

• Soczewki toryczne przeznaczone do korekcji astygmatyzmu rogówkowego.
• Soczewki multifokalne poprawiające widzenie bliży i dali.
• Soczewki typu EDoF zapewniające rozszerzoną głębię ostrości.
• Soczewki nowej generacji, które lepiej imitują naturalną akomodację.

Decyzja o wyborze soczewki powinna być zawsze podejmowana wspólnie z doświadczonym okulistą, z uwzględnieniem pełnej diagnostyki i potrzeb pacjenta.