Czy pessaroterapia jest skuteczną metodą leczenia nietrzymania moczu?

Występowanie mimowolnych mikcji podczas śmiechu, kaszlu czy nawet w stanie spoczynku może być przyczyną skrępowania. To właśnie wstyd może być jednym z powodów, dla których pacjenci milczą o swoim problemie – czasami nie mówią o nim nawet lekarzowi. Wbrew pozorom nietrzymanie moczu (NTM) jest dolegliwością stosunkowo częstą: według portalu nhs.uk mimowolnych mikcji doświadczać może nawet od 3 do 6 milionów Brytyjczyków.

Ogólnie pacjentom można zalecić wyzbycie się wstydu i rozmowę z lekarzem, ponieważ istnieją skuteczne sposoby leczenia nietrzymania moczu. Specjaliści mogą zaoferować postępowanie nie tylko zabiegowe, ale i zachowawcze. Wśród drugiej kategorii wymienia się m.in. leki, ćwiczenia oraz pessaroterapię. Warto pamiętać, że dobór metody zależy od typu NTM (np. wysiłkowego, z parć naglących czy mieszanego) – pessary są stosowane przede wszystkim przy wysiłkowym NTM.

Pessaroterapia – jak działa i kiedy jest stosowana?

Pessarami nazywa się silikonowe krążki o okrągławym kształcie, które mogą różnić się między sobą obecnością różnego rodzaju wypustek. Przyrządy te znajdują zastosowanie w przypadku wypadania narządów rozrodczych oraz u kobiet borykających się z nietrzymaniem moczu. W przypadku drugiego z wymienionych problemów używanie pessarów ma na celu stabilizację połączenia pomiędzy pęcherzem a cewką moczową.

Mechanizm działania w wysiłkowym NTM polega na mechanicznym podparciu przedniej ściany pochwy i okolicy cewkowo‑pęcherzowej. Pessar może unieść szyję pęcherza i poprawić kąt pęcherzowo‑cewkowy, a także zapewnić „punkt podparcia” pod cewką, dzięki czemu przy nagłym wzroście ciśnienia w jamie brzusznej (kaszel, śmiech, wysiłek) maleje ryzyko wycieku moczu. Efekt jest objawowy – poprawa utrzymuje się podczas stosowania urządzenia i zwykle ustępuje po jego usunięciu.

Jak podają autorzy pracy „Pessaroterapia w nowoczesnej uroginekologii”, ten sposób leczenia zalecany jest jako metoda pierwszego wyboru w terapii nietrzymania moczu przez aż 77% członków Amerykańskiego Towarzystwa Uroginekologicznego.

Bezpieczeństwo pessarów: przeciwwskazania i działania niepożądane

Co sprawia, że pessaroterapia cieszy się aż tak dużym uznaniem lekarzy? Wprowadzane do wnętrza pochwy przyrządy są po prostu bezpieczne. Zapewne ten fakt stanowi jedną z przyczyn polecania pacjentkom pessarów. Stosować je mogą kobiety w ciąży, a także pacjentki w podeszłym wieku, u których przeprowadzenie zabiegu operacyjnego ze względu na stan zdrowia nie jest możliwe.

Przeciwwskazania do stosowania pessarów

Potencjalne przeciwwskazania:

• aktywne zakażenia pochwy lub szyjki macicy,
• niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych,
• świeże urazy/owrzodzenia ścian pochwy,
• alergia lub nadwrażliwość na materiał urządzenia,
• brak możliwości regularnych kontroli lub samodzielnej pielęgnacji (gdy jest wymagana),
• znaczne zwężenie lub bardzo krótka pochwa (po niektórych operacjach),
• silny ból miednicy wymagający diagnostyki.

Działania niepożądane i jak im zapobiegać

Możliwe działania niepożądane:

• zwiększona wydzielina pochwowa i nieprzyjemny zapach,
• podrażnienie i otarcia błony śluzowej,
• owrzodzenia lub niewielkie krwawienia,
• dyskomfort lub ból (także podczas współżycia),
• trudności w oddawaniu moczu,
• częstsze zakażenia układu moczowego,
• przemieszczenie lub wypadnięcie pessara.

Ryzyko zmniejsza właściwy dobór rozmiaru, odpowiednia higiena oraz regularne kontrole. U części kobiet po menopauzie lekarz może rozważyć miejscowe leczenie estrogenowe w celu poprawy tolerancji – decyzja jest indywidualna.

Jak stosować pessary na nietrzymanie moczu?

Pessary mogą być szczególnie przydatne u tych pacjentek, u których występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu. W przypadku tej formy schorzenia dolegliwości mogą pojawiać się w ściśle określonych sytuacjach – np. w trakcie uprawiania sportu. W takiej sytuacji pacjentka przed rozpoczęciem danej aktywności związanej z mimowolnymi mikcjami może po prostu umieścić przyrząd we wnętrzu pochwy i dzięki temu wyzbyć się strachu przed pojawianiem się dolegliwości.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że pessary są łatwe w obsłudze i nie wymagają specjalistycznego sprzętu do ich zakładania. Pacjentki mogą samodzielnie nauczyć się ich stosowania pod okiem lekarza, co znacznie zwiększa komfort i elastyczność w ich codziennym używaniu. Dostępnych jest kilka rodzajów pessarów, a ich dobór zależy od budowy anatomicznej, nasilenia objawów i potrzeb pacjentki.

Rodzaje pessarów na wysiłkowe NTM:

• Pessar pierścieniowy (z podpórką lub bez) – prosty w użyciu, często dobrze tolerowany; niektóre modele umożliwiają współżycie bez konieczności usuwania.
• Pessar pierścieniowy z gałką/wypustką (tzw. incontinence ring) – wypustka dodatkowo podpiera okolicę podcewkową; często wybierany przy wysiłkowym NTM.
• Pessar talerzowy (dish) z podpórką – zapewnia szersze podparcie przedniej ściany pochwy; stosowany przy współistniejącym obniżeniu narządów i NTM.
• Pessar kostkowy – daje silniejsze podparcie dzięki efektowi podciśnienia; zwykle wymaga regularnego wyjmowania, często przed współżyciem.
• Pessar typu Gellhorna (grzybkowy) – stabilne podparcie przy większych obniżeniach; z reguły wymaga usunięcia przed współżyciem.

Dopasowanie, kontrole i czas terapii

Dopasowanie odbywa się w gabinecie. Lekarz dobiera kształt i rozmiar tak, aby pessar nie powodował bólu, nie wysuwał się i skutecznie zmniejszał objawy podczas kaszlu lub parcia. Urządzenie można nosić doraźnie (np. przed treningiem) lub przewlekle. Przy dłuższym stosowaniu znaczenie mają: nauka samodzielnego wyjmowania i czyszczenia (jeśli to możliwe), stosowanie lubrykantu na bazie wody, a także regularne kontrole, podczas których ocenia się śluzówkę pochwy i dopasowanie.

Czas terapii nie jest z góry ograniczony – pessar można stosować tak długo, jak długo przynosi korzyści i jest dobrze tolerowany. U części kobiet poprawa utrzymuje się przez wiele miesięcy lub lat, jednak po wyjęciu urządzenia objawy zwykle powracają.

Skuteczność pessaroterapii i porównanie metod leczenia NTM

Czy samo wprowadzanie krążka do pochwy rzeczywiście może rozwiązać problem nietrzymania moczu? Otóż okazuje się, że skuteczność pessaroterapii można ocenić jako wysoką. Według twórców publikacji „Practical Use of The Pessary” pozytywny rezultat można uzyskać u nawet 83% leczonych przy pomocy pessarów (dane dotyczą pacjentek z wysiłkowym NTM).

Pessar a ćwiczenia mięśni dna miednicy: skuteczność

Nieco odmienne wyniki uzyskali autorzy pracy „A Trial of Continence Pessary vs. Behavioral Therapy vs. Combined Therapy for Stress Incontinence”. Porównywali oni efekty leczenia NTM za pomocą ćwiczeń, pessarów oraz przy łącznym zastosowaniu obu metod. Po trzech miesiącach leczenia oceniano m.in. satysfakcję pacjentek. W przypadku pessarów zadowolonych z ich działania było 63,1% kobiet, nieco bardziej usatysfakcjonowane były pacjentki wykonujące ćwiczenia – wśród nich zadowolenie wystąpiło u 75,3%.

Najwyższy poziom satysfakcji pojawiał się u pacjentek wtedy, gdy stosowana była kombinacja obu metod: zadowolenie wyrażało w takiej sytuacji 78,7% leczonych.

W szerszej interpretacji tego badania warto pamiętać, że przedstawione odsetki dotyczą 3‑miesięcznej obserwacji i obejmują głównie kobiety z wysiłkowym NTM. Oceniano przede wszystkim wyniki zgłaszane przez pacjentki (m.in. satysfakcję i nasilenie objawów), a utrzymanie efektów wymaga kontynuacji wybranej terapii. Pessary mogą być skuteczne samodzielnie, jednak często stanowią element leczenia łączonego z treningiem mięśni dna miednicy, co bywa najkorzystniejsze.

Warto również podkreślić znaczenie indywidualnego podejścia do leczenia NTM. Każda pacjentka może mieć inne preferencje i potrzeby, dlatego istotne jest, aby lekarz dokładnie omówił wszystkie możliwości terapeutyczne i wspólnie z pacjentką podjął decyzję o najwłaściwszym sposobie działania.