Tonometria a wczesne wykrywanie jaskry

Pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej (tonometria) to jeden z kluczowych elementów diagnostyki i monitorowania postępów leczenia jaskry – grupy chorób prowadzących do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki, a co za tym idzie - do pogorszenia lub nawet utraty wzroku.

Prawidłowe ciśnienie waha się w granicach 11-21 mmHg i związane jest z nieprzerwanie krążącą w gałce ocznej cieczą wodnistą, która zaopatruje tkanki oka w ważne składniki odżywcze oraz odprowadza z nich produkty przemiany materii. Na jego wartość wpływa m.in. ilość cieczy wodnistej, wydzielanej przez ciało rzęskowe, opór stawiany przez beleczkowanie kąta przesączania i niekonwencjonalną drogę odpływu oraz ciśnienie w żyłach nadtwardówkowych.

Ciśnienia wewnątrzgałkowego nie można zbadać bezpośrednio, np. manometrem. Dlatego też jego wartość ustala się pośrednio - sprawdzając naprężenie lub napięcie gałki ocznej przez ucisk jej ściany z zewnątrz. Ciśnienie można mierzyć metodą impresyjną (wgłębiającą) lub aplanacyjną (spłaszczającą). Istnieją jednak także inne metody pomiaru, takie jak tonometria bezkontaktowa, która wykorzystuje strumień powietrza do spłaszczenia rogówki, oraz metoda Schiøtza, polegająca na użyciu specjalnego urządzenia do wgłębiania rogówki. Każda z tych metod ma swoje zalety i ograniczenia.

Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego tonometrem Goldmana

Od ponad pół wieku "złotym standardem" pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego w diagnostyce i terapii jaskry jest badanie okulistyczne tonometrem aplanacyjnym Goldmana - urządzeniem charakteryzującym się dużą wiarygodnością pomiarów i powtarzalnością uzyskiwanych wyników.

Zasada jego działania opiera się na regule Imberta i Ficka, zgodnie z którą ciśnienie panujące we wnętrzu kuli (w tym przypadku w gałce ocznej) jest równe sile potrzebnej do jej spłaszczenia, podzielonej przez wielkość powierzchni spłaszczenia. W badaniu wykorzystuje się tonometr Goldmanna wyposażony w podwójny pryzmat o średnicy 3,06 mm. Przy jego pomocy spłaszcza się powierzchnię znieczulonej rogówki, której obraz jest dobrze widoczny w lampie szczelinowej.

W trakcie pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego tonometrem aplanacyjnym pacjent siedzi przy lampie szczelinowej, do której zamocowany jest tonometr, opierając głowę i czoło o podpórki. Podczas trwania badania nie wolno zaciskać oczu, należy patrzeć nieruchomo na wprost, a oczy powinny być szeroko otwarte. Procedura nie jest uciążliwa dla pacjenta - badanie trwa mniej więcej minutę i jest całkowicie bezbolesne.

Powierzchnię oka przed badaniem z zastosowaniem tonometru aplanacyjnego Goldmana znieczula się specjalnymi kroplami, a następnie wybarwia przy pomocy barwnika – fluoresceiny. Lekarz zbliża powoli głowicę tonometru do rogówki - po zetknięciu się z nią powstaje okrężny menisk (powierzchnia oddzielająca od siebie dwie fazy płynne) cienkiej warstwy płynu łzowego, fluoryzującego w niebieskim świetle.

Siła nacisku tonometru regulowana jest tak, aby zaobserwować obraz stykających się półokręgów – wtedy na skali urządzenia odczytywana jest wartość zmierzonego ciśnienia.

Ważne: Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego za pomocą tonometru może pomóc we wczesnym wykrywaniu jaskry oraz diagnozowaniu innych chorób związanych z podwyższonym ciśnieniem oczu czy wad wzroku.

Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego może być obarczony błędami, które wynikają z nieprawidłowej techniki pomiaru lub specyficznych warunków, takich jak choroby rogówki (np. obrzęk rogówki, blizny), które mogą zniekształcać wyniki. Dlatego ważne jest, aby badanie było przeprowadzane przez doświadczonego specjalistę.

Dynamiczny tonometr Pascal – precyzyjne pomiary po chirurgii refrakcyjnej

Jednym z najdokładniejszych stosowanych obecnie tonometrów jest tzw. dynamiczny tonometr konturowy Pascala – jako jedyny umożliwia prawidłowy pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów po chirurgii refrakcyjnej (usunięciu nadwzroczności, krótkowzroczności, astygmatyzmu).

Pascal jest cyfrowym tonometrem kontaktowym trzeciej generacji, montowanym na dowolnego typu lampie szczelinowej (urządzeniu, pozwalającym na badanie przede wszystkim struktur przedniego odcinka oka). Po kilkusekundowym kontakcie z rogówką podaje numeryczną wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) oraz amplitudy tętna gałkowego (OPA). Urządzenie mierzy pulsujące IOP w sposób bezpośredni i ciągły (dynamicznie), dzięki czemu pozwala na bardziej szczegółową ocenę zakresu zmian ciśnienia, będącego wynikiem przepływu krwi w oku.

Zalety tonometru Pascala:

• pomiar niezależny od własności biomechanicznych rogówki,
• dokładny pomiar ciśnienia u pacjentów po zabiegach chirurgii refrakcyjnej,
• bezpośredni i ciągły pomiar pulsującego ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Tonometr Pascala – budowa i zasada działania

Podstawowym elementem tonometru Pascala jest czujnik ciśnienia, umieszczony w centrum wklęsłej powierzchni końcówki diagnostycznej. Jej wielkość i kształt powierzchni zostały obliczone tak, aby podczas pomiaru zniekształcenie rogówki było minimalne (dopasowanie konturowe). Tonometr może być zamontowany na każdego typu lampie szczelinowej i jest przesuwany w kierunku oka pacjenta za pomocą manipulatora lampy. Końcówka pomiarowa (sensortip) zamocowana jest na zapewniającym stałą siłę docisku sprężynowym wsporniku. Przed bezpośrednim kontaktem z okiem zabezpiecza ją higieniczny, jednorazowy kapturek.

Ciśnienie zmierzone przez czujnik jest przekształcane na wartość cyfrową i przechowywane w pamięci urządzenia. Wbudowany mikroprocesor wyznacza ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP) i jego fluktuacje (OPA) spowodowane pracą serca. IOP i OPA są wyświetlane po kilku sekundach jako wartości numeryczne na ekranie LCD.

Zalety tonometrii w monitorowaniu zdrowia oczu

Tonometria oka to istotne badanie, które ma kluczowe znaczenie dla diagnostyki i monitorowania zdrowia oczu. Jest to procedura, która umożliwia pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, co jest niezwykle istotne w wykrywaniu wczesnych objawów jaskry – poważnej choroby oczu prowadzącej do utraty wzroku. Badanie to pozwala na wcześniejszą diagnozę oraz skuteczniejsze monitorowanie pacjentów narażonych na ryzyko.

Czynniki ryzyka związane z jaskrą obejmują:

• wiek > 40 lat,

• dodatni wywiad rodzinny,

• rasa/pochodzenie etniczne,

• budowa anatomiczna oka (płytka komora, duża tarcza nerwu wzrokowego),

• predyspozycje genetyczne,

• podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP),

• cienka rogówka (mała CCT),

• choroby układu krążenia (niedociśnienie, migreny, zaburzenia krążenia),

• cukrzyca i inne choroby metaboliczne,

• długotrwałe stosowanie steroidów,

• urazy oka,

• wysoka krótkowzroczność lub nadwzroczność.

Potencjalne objawy jaskry, które powinny skłonić do wykonania tonometrii, to m.in. utrata pola widzenia, bóle głowy, zaczerwienienie oczu, nudności oraz zaburzenia widzenia, takie jak widzenie tęczowych kół wokół źródeł światła.

Tonometria oka jest bezpieczna i szybka, co sprawia, że jest często stosowana w praktyce klinicznej. Poprzez regularne wykonywanie tego badania, okuliści mogą skutecznie monitorować zmiany w ciśnieniu wewnątrzgałkowym i w razie potrzeby wdrożyć odpowiednie interwencje, aby zachować zdrowie wzroku pacjenta.

Koszt badania tonometrycznego

Ceny badania tonometrycznego zależą od:

• rodzaju placówki,
• lokalizacji,
• kompetencji i doświadczenia personelu medycznego,
• technologii użytej do pomiaru.

Ceny badania tonometrycznego są zróżnicowane i wynoszą od 30 zł do 60 zł. Nowoczesne rozwiązania mogą zwiększyć koszty, ale też zapewnić bardziej precyzyjne wyniki.