Diagnostyka i leczenie żylaków powrózka nasiennego

Mianem powrózka nasiennego (łac. funiculus spermaticus) określana jest struktura anatomiczna o długości 15-20 cm, którą stanowią wszystkie twory wchodzące i wychodzące z moszny, a następnie przechodzące przez kanał pachwinowy. W przebiegu powrózka nasiennego, w zależności od jego sąsiedztwa, wyróżniamy odcinek mosznowy (podskórny) oraz odcinek pachwinowy, biegniący w kanale pachwinowym.

W przebiegu żylaków powrózka nasiennego dochodzi do nieprawidłowego poszerzenia światła naczyń żylnych powrózka nasiennego, a zwiększony przepływ krwi w tej okolicy oraz podniesienie temperatury prowadzi do zwolnienia wytwarzania plemników i zmniejszenia ich liczby. Dla ich prawidłowego rozwoju temperatura w mosznie powinna być ok. 3-4 °C niższa niż w jamie brzusznej. Ze względu na budowę anatomiczną, żylaki powrózka nasiennego w 90% przypadków występują lewostronnie.

Objawy i diagnostyka żylaków powrózka nasiennego

Diagnostyka żylaków powrózka nasiennego prowadzona jest przez specjalistę urologa. W pierwszym etapie dokonuje on wizualnej oceny okolic intymnych pacjenta oraz przeprowadza badanie palpacyjne worka mosznowego pod kątem zmian patologicznych.

W przypadku uzasadnionego podejrzenia obecności żylaków pacjent kierowany jest na ultrasonografię (USG), która pozwala ocenić budowę naczyń żylnych powrózków nasiennych i ewentualny wsteczny przepływ krwi. Często wykonywane jest również badanie nasienia, istotne dla oceny płodności i doboru właściwej terapii.

Charakterystyczne dla tej dolegliwości są trzy stadia rozwoju:

• I stopień – żylaki są praktycznie niewidoczne, lecz można je wyczuć poprzez napięcie mięśni brzucha.
• II stopień – zmiany są widoczne gołym okiem i wyczuwalne dotykowo.
• III stopień – rozwój choroby doprowadza do widocznej deformacji worka mosznowego.

Innymi objawami, które mogą skłonić pacjenta do konsultacji z lekarzem, są uczucie ciężaru, dyskomfort lub tępe bóle moszny i/lub pachwiny, nasilające się podczas długiego stania lub erekcji. Symptomy te pojawiają się szczególnie przy III stadium choroby.

Metody leczenia żylaków powrózka nasiennego

Decyzja o leczeniu żylaków powrózka u mężczyzn podejmowana jest głównie w przypadkach objawowej postaci choroby, zaburzeń parametrów nasienia (np. oligospermii) oraz niepłodności. Wskazaniem mogą być także duże żylaki atypowe kończyn dolnych, jeśli ich leczenie zależy od eliminacji przecieku żylnego z poziomu żylaków powrózka.

Chirurgiczne metody leczenia

Leczenie żylaków powrózka nasiennego ma charakter operacyjny. Może obejmować klasyczną operację, laparoskopię, zabieg mikrochirurgiczny lub wewnątrznaczyniową embolizację. Każda z metod charakteryzuje się innym stopniem inwazyjności, czasem rekonwalescencji i ryzykiem powikłań.

• Klasyczna operacja – polega na wykonaniu cięcia nad więzadłem pachwinowym, wypreparowaniu powrózka nasiennego oraz podwiązaniu i wycięciu fragmentu żyły. Dostępnych jest kilka technik, m.in. metoda Benneta i Kochera, Palomo, Bernardiego.
• Metoda laparoskopowa – mniej inwazyjna niż klasyczna. Za pomocą laparoskopu i kamery preparuje się naczynia, zakłada klipsy, a następnie usuwa zmieniony fragment żyły.
• Metoda mikrochirurgiczna – najmniej inwazyjna metoda z użyciem mikroskopu operacyjnego. Pozwala na precyzyjne wypreparowanie splotu żylnego i charakteryzuje się wysoką skutecznością i niskim ryzykiem powikłań.
• Wewnątrznaczyniowa embolizacja – zabieg wykonywany przez radiologa interwencyjnego. Polega na wprowadzeniu cewnika do żyły jądrowej i zamknięciu jej za pomocą sprężyn lub cząsteczek embolizacyjnych.

Badania porównawcze wskazują, że mikrochirurgia i embolizacja dają porównywalne rezultaty w zakresie poprawy jakości nasienia i skuteczności leczenia, jednak każda metoda niesie odmienne ryzyka i zalety. Wybór jest uzależniony od sytuacji klinicznej pacjenta.

Skuteczność terapii i profilaktyka nawrotów

Po zabiegu większość pacjentów wraca do pełnej aktywności w ciągu kilku tygodni. Poprawa parametrów nasienia oraz zdolności rozrodczych jest obserwowana u 70-90% mężczyzn leczonych z właściwych wskazań.

Do możliwych powikłań należą nawroty żylaków, wodniak jądra, uszkodzenie tętnicy jądrowej, krwiak moszny czy ból przewlekły po zabiegu. W przypadku embolizacji rzadko występuje migracja materiału zamykającego naczynie.

Choć nie istnieją skuteczne metody farmakologiczne zapobiegania żylakom powrózka nasiennego, regularne kontrole urologiczne, szybka reakcja na pojawiające się objawy oraz dbanie o prawidłową masę ciała i unikanie długotrwałego stania mogą zmniejszyć ryzyko progresji choroby.

U młodych mężczyzn oraz nastolatków ważne jest monitorowanie rozwoju jąder – wczesna interwencja w przypadku zahamowania wzrostu jądra może zapobiec pogorszeniu parametrów płodności w przyszłości.

Warto także pamiętać, że  żylaki powrózka nasiennego mogą współistnieć z innymi zaburzeniami naczyniowymi, takimi jak refluks żylny czy ucisk żyły nerkowej. W takich sytuacjach niekiedy wymagana jest konsultacja z radiologiem interwencyjnym lub chirurgiem naczyniowym.