Halluks - co to jest?

Paluch koślawy polega na uwypukleniu na zewnątrz kości stawu, które łączą paluch ze śródstopiem, co powoduje również pochylenie pierwszego palca stopy w kierunku pozostałych. Halluksy dotyczą głównie kobiet, a wynikają między innymi z noszenia źle dopasowanego, niewygodnego obuwia, zwłaszcza za ciasnego i na wysokim obcasie, który powoduje przeciążenie przedniej części stopy, a w konsekwencji obniżenie łuku poprzecznego i rozwinięcie się płaskostopia poprzecznego. Do przyczyn powstawania koślawego palucha zalicza się również nadwagę, mało aktywny tryb życia oraz predyspozycje genetyczne.

Objawy halluksa i wczesne rozpoznanie

Koślawy paluch to przede wszystkim zniekształcenie stopy z uwypukleniem stawu i zgrubieniem na kości. Skóra ulega zgrubieniu i zaczerwienieniu, pojawia się ból u podstawy palucha nasilający się przy chodzeniu, dotyku, a także w spoczynku. Towarzyszy mu płaskostopie poprzeczne, czyli opadanie poprzecznego łuku stopy.

Z czasem zmiany obejmują całe przodostopie – pogarsza się wytrzymałość struktur stabilizujących stopę, mięśnie ulegają osłabieniu, a ciężar ciała rozkłada się nierównomiernie, szczególnie na wewnętrznej krawędzi. Mogą pojawić się również zapalenie kaletki, stan zapalny tkanek, zgrubienie naskórka i podwichnięcie stawu śródstopno-palcowego.

Wczesne objawy u młodych pacjentów

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby młodych osób z objawami halluksa. Często dotyczy to osób z siedzącym trybem życia oraz używających obuwia sportowego bez wsparcia łuku poprzecznego. Wczesne rozpoznanie i profilaktyka mogą opóźnić rozwój deformacji.

Rozpoznanie, różnicowanie i skale oceny

Różnicowanie halluksa z innymi patologiami przodostopia jest istotne – objawy można pomylić z:

• Palec młotkowaty – deformacja palca w stawie międzypaliczkowym;
• Neuralgia Mortona – ból nerwu między kośćmi śródstopia;
• Przeciążeniowy ból przodostopia – brak deformacji osi palucha.

Klasyfikacja zaawansowania halluksa opiera się na skali Mann i Coughlin, uwzględniającej kąt między I i II kością śródstopia oraz kąt odchylenia palucha. Pozwala to precyzyjnie planować leczenie zachowawcze lub operacyjne.

Przyczyny i czynniki ryzyka halluksa

Rozwój halluksa jest związany z predyspozycjami genetycznymi, takimi jak wiotkość tkanki łącznej, niewłaściwy kształt stawu czy ustawienie kości śródstopia. Na rozwój deformacji wpływają także: otyłość, brak aktywności fizycznej oraz niewłaściwe dopasowanie obuwia — szczególnie z wąskimi czubkami.

Do mniej oczywistych czynników należy również reumatoidalne zapalenie stawów, które powoduje zmiany zwyrodnieniowe i niestabilność stawów stopy. U pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi warto szczególnie monitorować pojawienie się halluksa.

Leczenie halluksa i rehabilitacja

Po zaobserwowaniu objawów halluksa należy skonsultować się z ortopedą, który zaproponuje leczenie. W profilaktyce i leczeniu stosuje się wkładki ortopedyczne, fizykoterapię, żelowe osłony i peloty żelowe — poprawiające rozłożenie nacisku. W zaawansowanych przypadkach konieczna może być operacja palucha koślawego, np. korekcja tkanek miękkich lub osteotomia.

Rehabilitacja po operacji halluksa obejmuje ćwiczenia na halluksy, terapię manualną i stopniowe zwiększanie obciążenia stopy. Ważne jest również noszenie specjalistycznego obuwia oraz regularna kontrola ortopedyczna.

Coraz częściej stosuje się także metody nieinwazyjne, takie jak kinesiotaping, terapia ultradźwiękami czy laseroterapia – wspierające leczenie bólu i poprawę komfortu chodzenia, choć bez wpływu na korekcję kości.