Halluksy - czy można je leczyć bez operacji?

Mianem  palucha koślawego (łac. hallux valgus, potocznie nazywanego halluksem) określa się zmiany w pierwszym stawie śródstopno-palcowym, w wyniku których dochodzi do nadmiernego zbliżania się palucha do drugiego palca stopy. Tego typu deformacja wywołuje nie tylko defekt kosmetyczny, ale i dolegliwości bólowe oraz przeciążenie pozostałych elementów stopy.

Leczenie zachowawcze halluksów

Halluksów można się pozbyć bez zabiegu operacyjnego – ale tylko leczyć. Wyleczenie jest możliwe zasadniczo tylko poprzez przebycie operacji, istnieje jednak jeden wyjątek od tej reguły.

Paluchy koślawe mogą występować u pacjentów w każdym wieku, również u dzieci. Jeżeli deformacja stopy pojawi się u pacjenta z tej grupy wiekowej, możliwe jest zachowawcze leczenie halluksów – wykorzystywane w tej sytuacji jest to, że u rosnących jeszcze chorych wywieranie odpowiedniej siły na rozwijające się kości może wpływać na ich formowanie się. Należy jednak zaznaczyć, że u dzieci deformacja często ma podłoże wrodzone lub neurologiczne i leczenie zachowawcze nie zawsze jest skuteczne. W tym celu stosuje się separatory (zakładane np. na noc), dzięki którym możliwe jest właściwe ukierunkowanie palucha stopy.

W przypadku pacjentów dorosłych, u których tkanka kostna zakończyła rozwój, postępowanie zachowawcze również może zostać wdrożone. Zazwyczaj stanowi ono wstępny etap leczenia halluksów i ma na celu maksymalne zmniejszenie tempa nasilania się deformacji oraz złagodzenie występujących objawów. Najlepsze efekty terapii zachowawczej uzyskuje się u tych pacjentów, u których istnieją początkowe etapy palucha koślawego.

Domowe sposoby i zaopatrzenie ortopedyczne

W leczeniu domowym i ortopedycznym stosuje się różne metody mające na celu łagodzenie objawów i opóźnianie progresji deformacji.

Najczęściej stosowane rozwiązania to:

• zmiana obuwia na wygodne, z szerokim przodem i niskim obcasem;
• noszenie wkładek ortopedycznych z pelotami;
• stosowanie separatorów międzypalcowych;
• używanie szyn i aparatów korekcyjnych, np. Hallufix;
• ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy i poprawiające biomechanikę chodu.

Inną dostępną metodą jest stosowanie specjalnych wkładek do butów (np. postaci z tzw. pelotami, czyli tworami podobnymi do poduszeczek, których kształt zapewnia odtworzenie fizjologicznych krzywizn stopy). W sprzedaży istnieją także specjalne aparaty jak Hallufix, którego noszenie ma na celu m.in. odwodzenie (zwracanie w kierunku wnętrza stopy) koślawego palucha. Warto jednak podkreślić, że skuteczność kliniczna niektórych aparatów ortopedycznych, takich jak Hallufix, w trwałej korekcji deformacji nie została jednoznacznie potwierdzona – mogą one działać objawowo, ale nie zmieniają zmian kostnych.

Pacjenci mogą również nabyć wspominane już separatory, których umieszczanie pomiędzy palcami stopy ma za zadanie spowolnić tempo pogłębiania się wady.

Fizjoterapia i leczenie farmakologiczne

W przypadku zaawansowanych objawów pomocne mogą być zabiegi fizjoterapeutyczne i leki.

Przykładowe metody wsparcia:

• jonoforeza z lekami przeciwzapalnymi;
• terapia laserowa i krioterapia;
• leczenie manualne i terapia punktów spustowych;
• przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ);
• indywidualnie dobrane ćwiczenia fizyczne.

Nowoczesne podejścia do leczenia halluksów

W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na indywidualne podejście do pacjenta oraz dobór metod leczenia w oparciu o poziom zaawansowania deformacji, wiek pacjenta, styl życia oraz ogólny stan zdrowia. Pojawiają się również innowacyjne rozwiązania ortopedyczne, jak dynamiczne ortezy z regulowanym kątem nacisku czy inteligentne wkładki wspomagające korekcję biomechaniki stopy w czasie chodu.

Współczesne badania wskazują, że łączenie kilku metod zachowawczych – np. fizjoterapii, modyfikacji obuwia i zaopatrzenia ortopedycznego – może znacząco opóźnić konieczność operacji i poprawić jakość życia pacjentów. Podkreśla się jednak, że leczenie zachowawcze nie cofa deformacji, a jedynie hamuje jej postęp i łagodzi objawy.

Leczenie operacyjne halluksów

Pacjenci z halluksami mogą więc próbować różnych metod nieoperacyjnych, jednakże nie pozwolą one rozwiązać występującego defektu. Aby całkowicie rozwiązać problem palucha koślawego, niezbędne jest leczenie operacyjne.

Wskazania do zabiegu chirurgicznego obejmują przede wszystkim zaawansowane deformacje, ból i brak skuteczności leczenia zachowawczego oraz ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Obecnie dostępnych jest wiele metod operacyjnych – od klasycznych osteotomii po nowoczesne techniki małoinwazyjne z zastosowaniem systemów śrub i implantów. Dobór konkretnej metody zależy od indywidualnych cech pacjenta i decyzji lekarza ortopedy.

Coraz większą popularność zdobywa tzw. chirurgia małoinwazyjna, która pozwala zredukować uraz tkanek, skrócić czas rekonwalescencji i zmniejszyć ryzyko powikłań pooperacyjnych. Niezależnie jednak od wybranej metody, kluczowe znaczenie ma rehabilitacja po operacji halluksów, która warunkuje końcowy efekt leczenia.