Jak powstają halluksy

Duży palec u stopy ma bardzo ważną funkcję - podczas chodu przyjmuje największe obciążenia i zapewnia siłę konieczną do przemieszczania się do przodu. Paluch koślawy powstaje, gdy kości tworzące duży palec u stopy ulegają stopniowemu przemieszczeniu w kierunku bocznym w stawie śródstopno-paliczkowym pierwszym. Na przyśrodkowej krawędzi stopy pojawia się wtedy wzniesienie, zbudowane z tkanek miękkich otaczających staw. Miejsce to jest źródłem przykrych dolegliwości bólowych, które nasilają się przy noszeniu niewygodnego, ciasnego obuwia. Te zniekształcenia zaburzają ergonomię pracy stopy, przejawiając się bólem w obrębie śródstopia.

Chociaż halluksy uważane są za chorobę cywilizacyjną, wcale nie są zjawiskiem nowym. Pierwszy zabieg chirurgiczny korekcji palucha koślawego został opisany w 1881r., w raporcie dostarczonym do Medical Society of Genfer. Jak podaje The Bone & Joint Journal, powstało już 130 metod operacyjnej korekcji tej wady. Ich obfitość pozwala słusznie zakładać, że nie istnieje uniwersalna metoda gwarantująca osiągnięcie perfekcyjnych rezultatów, i zarazem nie każda jest odpowiednia dla konkretnego przypadku. Ponieważ halluksy wedle Journal of Foot and Ankle Research dotykają niemal co 4 osoby w wieku 18-65 lat, wcale nie są tak błahą sprawą jak mogłoby się wydawać.

Przyczyny i czynniki ryzyka halluksów

• 
  Halluksy - kobiecy problem - Jak podają różne źródła, paluch koślawy 2-4 razy częściej występuje u kobiet. Może być to związane ze skłonnością do noszenia obuwia na wysokim obcasie o wąskich czubkach. Jednak jak się okazuje, te niekoniecznie powodują powstawanie palucha koślawego - ich rola polega przede wszystkim na utrwalaniu już występującego, nieprawidłowego położenia dużego palca u stopy.
• Czynniki genetyczne - nawet u 68% osób, u których rozwijają się halluksy, tendencja do ich powstawania występuje rodzinnie, jak podają autorzy publikacji Modern Concepts in treatment of hallux valgus. Również nadmierna ruchomość stawów, która może być cechą dziedziczną (jak w zespole Marfana oraz zepole Echlersa-Danlosa), uważana jest za czynnik ryzyka powstawania deformacji stopy.
• Choroby stawów - choroby dotyczące stawów zwiększają ryzyko powstawania deformacji w ich obrębie - w tym również palucha koślawego. Do chorób ogólnoustrojowych, które mogą przyczyniać się do powstawania halluksów zalicza się reumatyczne zapalenie stawów, łuszczycę i dną moczanową, a także choroby tkanki łącznej i choroby nerwowo-mięśniowe (stwardnienie rozsiane, chorobę Charcot-Mary-Tooth).
• Nieprawidłowe obuwie - częstość występowania palucha koślawego jest mniejsza u osób dorosłych, które obuwia nie noszą, ale byłoby dużym nadużyciem twierdzić, że halluksy są powodowane przez sam fakt noszenia butów. Ciasne obuwie pogłębia deformacje stopy, ale również może uciskać nerwy, powodując ból. Wysokie obcasy, które powodują, że większy nacisk kładziony jest na przednią część stopy, również sprzyja powstawaniu halluksów.
• Płaskostopie - chociaż badacze nie są zgodni co do tego, by płaskostopie powodowało powstawanie palucha koślawego, jednak obserwacje amerykańskich lekarzy - dr Manna i dr Coughlina, dowodzą, że jego obecność przyspiesza rozwój tej deformacji. Na szczęście obecność płaskostopia nie ma ujemnego wpływu na wyniki operacyjnej korekcji halluksów.
• Praca w pozycji stojącej - halluksy częściej występują u osób pracujących w pozycji stojącej. Jak podają publikacje w Clinical Sports Medicine oraz World Journal of Orthopaedics, u tancerek oraz ludzi uprawiających wspinaczkę górską ryzyko wystąpienia palucha koślawego jest również większe, ponieważ przednia część stopy podczas tych aktywności jest poddawana nadmiernym obciążeniom, co powoduje zniekształcenia stawów śródstopia - tak samo jak podczas długiego noszenia butów na wysokim obcasie. Są oni również narażeni na częstsze urazy stopy, jak zwichnięcia, złamania oraz skręcenia, co również ma udział w genezie halluksów.

Paluch koślawy ma złożoną etiologię, a wybór odpowiedniej formy leczenia musi być dostosowany do konkretnego przypadku.

Dlatego warto zasięgnąć porady specjalisty - podologa (specjalisty od chorób stóp) lub ortopedy. Nie warto zwlekać, gdyż przy silnie zaznaczonej deformacji, operacja może się okazać koniecznością, a wiele osób zgłasza się do lekarza dopiero wtedy, gdy dolegliwości są już bardzo nasilone.

Objawy i rozpoznanie palucha koślawego

Najbardziej charakterystycznym objawem halluksów jest odchylenie dużego palca stopy w kierunku pozostałych palców oraz uwypuklenie na przyśrodkowej stronie stopy.

Deformacji mogą towarzyszyć objawy bólowe, szczególnie przy noszeniu obuwia oraz podczas chodzenia.

Zmiany wtórne i ich wpływ

W miarę rozwoju schorzenia mogą pojawić się wtórne zmiany – takie jak modzele, odciski czy zapalenie kaletki maziowej w obrębie głowy pierwszej kości śródstopia.

Deformacja może wpływać na sposób chodzenia i prowadzić do przeciążenia innych części stopy, kolan czy kręgosłupa.

Badania i metody diagnostyczne

Diagnostyka opiera się na badaniu fizykalnym oraz wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego stopy w obciążeniu, które pozwala ocenić stopień deformacji oraz dobrać leczenie.

W ostatnich latach coraz częściej wykorzystuje się także trójwymiarową analizę chodu w celu oceny funkcjonalnej stopy.