Niewydolność żylna miednicy - objawy, przyczyny, metody leczenia

Co to jest niewydolność żylna miednicy?

Niewydolność żylna miednicy jest problemem analogicznym do tej występującej w obrębie kończyn dolnych i zasadniczo jest spowodowana upośledzeniem przepływu krwi przez naczynia żylne, które ulegają następnie patologicznemu poszerzeniu i stają się miejscem zastoju krwi. Pierwsze wzmianki na temat tego schorzenia pochodzą z połowy lat 50-tych XIX wieku.

Jak objawia się niewydolność żylna miednicy?

Przewlekłe bóle, występujące w obrębie miednicy, są zjawiskiem dość powszechnym wśród kobiet. Do niedawna tego typu dolegliwości - którym nie towarzyszyły dodatkowo inne objawy czy też nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym - uznawane były przez wielu specjalistów za stan niewymagający leczenia. Obecnie wiadomo, że za występowaniem przewlekłego bólu w obrębie miednicy stoi często właśnie niewydolność żylna, a sam problem nie powinien być bagatelizowany.

Ból o charakterze przewlekłym to zwykle ból tępy, trudny do zlokalizowania w jednym miejscu i ciągły, czyli obecny nieprzerwanie od co najmniej 6 miesięcy. Ból ten może być najdotkliwiej odczuwany w dole brzucha, jednak może też promieniować do okolic kości krzyżowej. Dość charakterystyczne jest nasilenie dolegliwości w czasie krwawienia menstruacyjnego oraz w trakcie bądź bezpośrednio po odbyciu stosunku płciowego.

Wśród objawów, które można zaobserwować gołym okiem, warto wymienić obecność charakterystycznych, poskręcanych naczyń żylnych w obrębie krocza i sromu lub też zlokalizowanych w okolicach odbytu. Żylaki mogą także rozciągać się na przyśrodkowe powierzchnie ud. Może się zdarzyć, że żylaki są jedynym objawem niewydolności żylnej miednicy i nie towarzyszą im żadne dolegliwości bólowe - zwykle świadczy to o mniejszym zaawansowaniu tego schorzenia.

Główne objawy niewydolności żylnej miednicy:

• Przewlekły, tępy ból miednicy (nasila się przy długim staniu lub siedzeniu)
• Uczucie ciężkości lub pełności w miednicy
• Ból nasilający się podczas miesiączki
• Ból po stosunku seksualnym (dyspareunia)
• Ból promieniujący do dolnej części pleców lub nóg
• Powstawanie żylaków w okolicach zewnętrznych narządów płciowych lub na pośladkach
• Częstsze potrzeby oddawania moczu

Kto jest najbardziej narażony na niewydolność żylną miednicy?

Na niewydolność żylną miednicy najbardziej narażone są kobiety, szczególnie te w wieku rozrodczym, oraz osoby, które mają predyspozycje genetyczne do problemów z krążeniem żylnym. Ryzyko zwiększa się u kobiet, które przeszły więcej niż jedną ciążę – ciążowe zmiany hormonalne oraz rosnąca macica wywierają dodatkowy nacisk na żyły miednicy, co może powodować ich niewydolność.

Dodatkowymi czynnikami ryzyka są otyłość, siedzący tryb życia, a także praca wymagająca długotrwałego stania lub siedzenia, które mogą prowadzić do osłabienia przepływu krwi w dolnych partiach ciała i zwiększać obciążenie naczyń żylnych.

Jakie są przyczyny rozwoju żylaków miednicy?

Najczęściej niewydolność żylna pojawia się w okresie ciąży i ulega stopniowemu nasileniu wraz z każdą kolejną. Ciąża jest w tym wypadku jednak najczęściej mechanizmem jedynie wyzwalającym ujawnienie się choroby - za bezpośrednią przyczynę niewydolności żylnej miednicy uważa się bowiem wrodzony brak zastawek żylnych bądź też ich nieprawidłową funkcję.

Zastawki są to struktury, obecne w naczyniach żylnych, które zapobiegają cofaniu się krwi i ułatwiają jej powrót w kierunku prawej komory serca. W przypadku braku bądź niewydolności zastawek krew zaczyna zalegać w naczyniach, doprowadzając do ich poszerzenia. Za niewydolność żylną miednicy najczęściej odpowiada wadliwy mechanizm funkcjonowania zastawek żył jajnikowych.

W okresie ciąży ilość krwi, zaopatrującej macicę, wzrasta, w związku z czym rośnie również obciążenie zastawek miednicznych naczyń żylnych - jednocześnie rosnący w macicy płód dodatkowo wywiera nacisk na żyły i w ten sposób mechanicznie utrudnia odpływ krwi. Współistnienie tych czynników doprowadza do powstania poszerzeń w obrębie naczyń żylnych, gdzie może gromadzić się krew, a stan ten ulega utrwaleniu wraz z kolejnymi miesiącami trwania ciąży. Każda kolejna ciąża doprowadzać może do stałego pogarszania stanu objętych procesem chorobowym naczyń żylnych. Fachowo, stan ten określa się jako zespół biernego przekrwienia miednicy, w skrócie PSC (ang. pelvic congestion syndrome).

Jakie badania pomagają zdiagnozować niewydolność żylną miednicy?

Nowoczesne zabiegi, dostępne dzięki znacznemu postępowi w technologii radiologii interwencyjnej, umożliwiają leczenie niewydolności żylnej miednicy w sposób możliwie najmniej inwazyjny w porównaniu do tradycyjnych operacji. Aby jednak takie postępowanie było możliwe, konieczne jest odpowiednio wczesne rozpoczęcie diagnostyki i postawienie prawidłowego rozpoznania. 

Diagnostyka niewydolności żylnej miednicy wymaga różnorodnych badań obrazowych, które mogą dokładnie ocenić stan żył w tej okolicy.

• Ultrasonografia dopplerowska – Jest to podstawowe, nieinwazyjne badanie, które pozwala na ocenę przepływu krwi i wykrycie rozszerzeń żył miednicy. Doppler umożliwia bezpośrednią wizualizację przepływu w żyłach jajnikowych, co jest przydatne w diagnozowaniu refluksu żylnego​.
• Tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI) – W bardziej zaawansowanych przypadkach lub gdy ultrasonografia nie dostarcza wystarczających informacji, CT lub MRI mogą być użyte, aby dokładnie zobrazować struktury żył miednicy oraz sprawdzić inne potencjalne przyczyny bólu miednicy​.
• Wenografia miednicy – To inwazyjne badanie, które stanowi „złoty standard” diagnostyki. Polega na wprowadzeniu cewnika do żyły i podaniu środka kontrastowego, co pozwala uzyskać szczegółowy obraz przepływu krwi. Wenografia jest najdokładniejszym sposobem na ocenę poszerzeń żył miednicy i może być połączona z zabiegiem embolizacji, gdy diagnoza zostanie potwierdzona.

Leczenie farmakologiczne niewydolności żylnej

Leczenie farmakologiczne niewydolności żylnej, w tym niewydolności żylnej miednicy, koncentruje się na poprawie przepływu krwi w żyłach, wzmocnieniu ścian naczyń krwionośnych i zmniejszeniu objawów związanych z zastojem krwi.

Najczęściej stosowane grupy leków to:

• Flawonoidy (np. diosmina, hesperydyna) – Są stosowane w celu zwiększenia elastyczności naczyń krwionośnych, co może poprawić przepływ krwi i zmniejszyć obrzęki. Diosmina jest szczególnie popularna w leczeniu niewydolności żylnej, ponieważ wzmacnia ściany żył i zmniejsza ich przepuszczalność.

• Escyna – Pochodzi z nasion kasztanowca i działa przeciwzapalnie oraz poprawia napięcie ścian naczyń żylnych. Escyna jest często stosowana w terapii wspomagającej leczenie obrzęków i bólu związanego z niewydolnością żylną.

• Pentoksyfilina – Poprawia mikrokrążenie i zmniejsza lepkość krwi, co ułatwia jej przepływ przez zwężone żyły i może łagodzić objawy bólowe.

• Antykoagulanty – W przypadkach ryzyka zakrzepicy mogą być stosowane leki przeciwkrzepliwe, takie jak heparyna lub doustne antykoagulanty (np. warfaryna), które pomagają zapobiegać tworzeniu się zakrzepów w rozszerzonych żyłach.

• Diosmina w połączeniu z hesperydyną – Te dwa flawonoidy są często stosowane razem, ponieważ wzmacniają naczynia krwionośne i zmniejszają obrzęki, jednocześnie łagodząc ból i uczucie ciężkości nóg.

Zabiegi chirurgiczne w leczeniu niewydolności żylnej miednicy

Oprócz leczenia farmakologicznego, niewydolność żylna miednicy może być leczona za pomocą metod proceduralnych i chirurgicznych, które mają na celu poprawę przepływu krwi i zminimalizowanie objawów:

• Embolizacja żył miednicy – Zabieg minimalnie inwazyjny, podczas którego przez cewnik wprowadza się specjalne zatyczki lub cewki do poszerzonych żył, aby je zamknąć i zapobiec refluksowi. Zabieg ten jest stosowany głównie u pacjentów z zespołem przekrwienia miednicy i wykazuje wysoką skuteczność​.

• Skleroterapia – Polega na wstrzyknięciu środka sklerotyzującego do rozszerzonych żył, co powoduje ich zamknięcie i zapobiega przepływowi krwi przez uszkodzone naczynia. Skleroterapia jest często stosowana u pacjentów, którzy nie mogą poddać się embolizacji​. 

• Zabiegi chirurgiczne – W skrajnych przypadkach może być zalecana operacja chirurgiczna, polegająca na usunięciu lub podwiązaniu niewydolnych żył. Jest to jednak bardziej inwazyjna metoda, stosowana rzadko i głównie wtedy, gdy inne procedury zawiodły lub stan pacjenta jest poważny.