Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki standardowej

Zaćma występuje tak powszechnie, że niemal uznaje się ją za proces fizjologiczny, powiązany z wiekiem. Warto jednak wspomnieć, że zaćma może mieć także charakter wrodzony. Według portalu e-chirurgia.pl częstość występowania zaćmy wrodzonej wynosi 2 przypadki na 10 000 żywych urodzeń. Do jej objawów zalicza się odruch palcowo-oczny, który polega na uciskaniu oczu piąstkami przez niemowlę, czy też objaw białej źrenicy spowodowany głębszym położeniem w gałce ocznej białych, zalegających mas. U dorosłych zaćma powoduje stopniowe pogarszanie ostrości widzenia nawet aż do całkowitej utraty wzroku.

Niezależnie od etiologii, jednym działaniem przynoszącym rezultaty w leczeniu zaćmy jest zabieg operacyjny. Według artykułu prof. Wojciecha Omuleckiego operacje zaćmy są obecnie najczęściej wykonywanym zabiegiem chirurgicznym w okulistyce. Rocznie w Polsce wykonuje się około 3 tys. takich operacji w przeliczeniu na milion mieszkańców. Dla porównania, w krajach wysoko rozwiniętych ich liczba może być nawet dwukrotnie wyższa.

Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, operację zaćmy należy przeprowadzić, gdy utrata wzroku istotnie pogarsza możliwości wykonywania codziennych czynności. Za główne kryterium kwalifikacyjne uważa się potwierdzenie obecności zmętnień soczewki w badaniu oka z użyciem biomikroskopu i oftalmoskopu po wcześniejszym rozszerzeniu źrenicy.

Diagnostyka i kwalifikacja do zabiegu zaćmy

Proces kwalifikacji do operacji rozpoczyna się od szczegółowego badania okulistycznego, w tym pomiaru ostrości widzenia, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz wykonania biometrów optycznych. Na tej podstawie dobierana jest moc soczewki oraz oceniany ogólny stan zdrowia oka.

Najważniejsze etapy kwalifikacji:

• Pomiar ostrości widzenia
• Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego
• Wykonanie biometrów optycznych
• Ocena ogólnego stanu zdrowia oka

W przypadku pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, jaskra lub AMD, konieczne może być dodatkowe leczenie przedoperacyjne lub zmiana planu leczenia. Ważne jest również poinformowanie lekarza o przyjmowanych lekach, zwłaszcza przeciwkrzepliwych.

Do badań wykonywanych przed operacją należą m.in. topografia rogówki, USG gałki ocznej, pomiar długości osiowej oka oraz ocena siatkówki. Wyniki te wpływają na wybór soczewki i przewidywany efekt refrakcyjny.

Przebieg operacji usunięcia zaćmy

Operację usunięcia zaćmy najczęściej przeprowadza się obecnie metodą fakoemulsyfikacji, czyli z wykorzystaniem ultradźwięków do rozdrobnienia jądra soczewki. Zabieg ten jest wykonywany w trybie jednego dnia, w znieczuleniu miejscowym, co wiąże się z dokomorowym podaniem roztworu lidokainy. Przez cały okres trwania zabiegu pacjent pozostaje w pełni świadomy i musi bezwzględnie współpracować z operatorem.

Chirurg wykonuje bardzo małe cięcie operacyjne, co ma wpływ na szybkość późniejszej rehabilitacji wzrokowej oraz minimalizuje liczbę powikłań pooperacyjnych. Następnie w gałce ocznej umieszcza się sztuczną soczewkę. Pacjent tego samego dnia może opuścić oddział szpitala, a przez kilka następnych dni jest zobowiązany do stosowania kropli z antybiotykiem oraz środkami o działaniu przeciwzapalnym.

Stosowane znieczulenie miejscowe jest bezpieczne dla większości pacjentów, również starszych. U pacjentów niespokojnych możliwe jest podanie lekkich środków uspokajających. Ryzyko powikłań anestezjologicznych jest minimalne.

Soczewki wewnątrzgałkowe: standardowe i premium

Najczęściej wszczepia się tradycyjne soczewki, zwane także jednoogniskowymi. Moc łamiąca soczewki powinna być w każdym przypadku tak dobrana, by uzyskać bądź oko miarowe, bądź taką refrakcję, która będzie umożliwiała widzenie obuoczne oraz będzie akceptowana przez chorego. Tradycyjne soczewki jednoogniskowe umożliwiają dobre widzenie do dali, co oznacza, że u pacjentów ze starczowzrocznością po operacji konieczne będzie dalsze używanie okularów do czytania.

Niektórzy pacjenci – szczególnie osoby w podeszłym wieku, mało sprawne fizycznie czy już wcześniej będący krótkowidzami – wolą zachować zdolność dobrego widzenia z bliska. Możliwe jest wówczas takie dobranie mocy łamiącej soczewki, by chory korzystał z okularów z soczewkami rozpraszającymi jedynie do patrzenia w dal. Należy pamiętać, że tradycyjne soczewki nie korygują innych wad wzroku, takich jak np. astygmatyzm.

Wyboru soczewki powinien dokonać lekarz wspólnie z pacjentem przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Warto dodać, że wszczepialne, tradycyjne soczewki jednoogniskowe są obecnie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, w przeciwieństwie do innych, dostępnych na rynku soczewek.

Soczewki zaawansowane – nowe możliwości

Rodzaje nowoczesnych soczewek premium:

• Soczewki toryczne – korygują astygmatyzm
• Soczewki wieloogniskowe – zapewniają widzenie na różne odległości
• Soczewki EDOF – technologia Extended Depth of Focus
• Soczewki z optyką adaptacyjną – dostosowują się do warunków oświetlenia

Według danych z 2024 roku, w wybranych ośrodkach klinicznych w Polsce dostępne są już soczewki z technologią optyki adaptacyjnej, które automatycznie dostosowują się do warunków oświetleniowych. Choć ich cena jest znacznie wyższa i nie są objęte refundacją NFZ, dla niektórych pacjentów stanowią atrakcyjną alternatywę.

W 2024 roku rozszerzono kryteria refundacji soczewek torycznych u pacjentów z udokumentowanym astygmatyzmem rogówkowym powyżej 2,0 dioptrii – co zwiększyło dostępność bardziej zaawansowanych opcji leczenia.

Powikłania i zalecenia po operacji zaćmy

Jak każdy zabieg operacyjny, chirurgiczne usunięcie zaćmy może wiązać się z wystąpieniem pewnych powikłań. Do najczęstszych powikłań pooperacyjnych zalicza się ostre zapalenie gałki ocznej wywołane zakażeniem. Ponadto może dojść do torbielowatego obrzęku plamki związanego z wypadnięciem ciała szklistego. Bardzo rzadko dochodzi też do odwarstwienia siatkówki.

Najczęstsze zalecenia po operacji:

• Unikanie wysiłku fizycznego
• Niepochylanie się
• Unikanie kontaktu oka z wodą
• Regularne stosowanie kropli przepisanych przez lekarza
• Obowiązkowe wizyty kontrolne

Pacjenci powinni zgłaszać się niezwłocznie do lekarza, jeśli po zabiegu wystąpią objawy takie jak nagłe pogorszenie widzenia, silny ból oka, światłowstręt lub intensywne zaczerwienienie.