Operacyjne wyłączenie żołądkowe - kto jest odpowiednim kandydatem do zabiegu

Otyłość, nadwaga i związane z nimi dolegliwości zdrowotne to schorzenia nieodłącznie związane ze współczesnym stylem życia, zaliczane do grupy chorób cywilizacyjnych. Według statystyk Międzynarodowej Grupy Zwalczania Otyłości (IOFT, International Obesity Task Force) problem nadmiernej masy ciała (wskaźnik BMI >25) dotyczy ponad 1,1 miliarda ludzi na całym świecie.

Ponad 300 milionów z nich cierpi z powodu nadwagi (BMI >30) i towarzyszących jej chorób, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i choroby układu sercowo-naczyniowego, a także zwyrodnienie stawów obciążonych nadmierną masą ciała, oraz zespołu bezdechu sennego i niektórych typów nowotworów.

W Europie z nadmierną masą ciała zmaga się prawie połowa populacji, z czego problem otyłości dotyczy ok. 10-20% mężczyzn oraz 15-25% kobiet. Skraca ona średni czas życia o 13 lat u mężczyzn i o 8 lat u kobiet.

Początki operacyjnego leczenia otyłości sięgają lat pięćdziesiątych XX wieku. Mimo upływu czasu, chirurgia bariatryczna wciąż uznawana jest za najskuteczniejszy sposób pomocy pacjentom, u których nie sprawdziły się "standardowe" metody, takie jak: dieta, wzrost aktywności fizycznej, stosowanie wspomagających środków farmakologicznych czy psychoterapia.

Zabiegi operacyjne zalecane są zwłaszcza w przypadku pacjentów z tzw. otyłością olbrzymią (BMI > 40). Chirurgiczne leczenie otyłości pozwala znacząco zmniejszyć stopień wykorzystania opieki zdrowotnej, obniżając jednocześnie jej bezpośrednie koszty.

Pozytywne skutki leczenia bariatrycznego

Operacja bariatryczna to najlepszy sposób leczenia otyłości olbrzymiej. Korzyści, jakie daje, nie można osiągnąć w żaden inny sposób. Przede wszystkim po zabiegu pacjenci odczuwają poprawę jakości życia pod każdym względem. Cofają się skutki otyłości.

Korzyści zdrowotne po operacji bariatrycznej:

• Znaczna i długotrwała redukcja masy ciała – utrata nawet 60–80% nadmiaru masy ciała.

• Poprawa w leczeniu cukrzycy typu 2 – u wielu pacjentów dochodzi do całkowitej remisji choroby lub znaczącej poprawy kontroli glikemii.
• Obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
• Normalizacja profilu lipidowego – spadek poziomu cholesterolu i trójglicerydów.
• Zmniejszenie ryzyka obturacyjnego bezdechu sennego oraz poprawa jakości snu.
• Łagodzenie dolegliwości bólowych stawów dzięki odciążeniu układu kostno-stawowego.
• Poprawa płodności i regulacja cykli miesiączkowych u kobiet.
• Wydłużenie oczekiwanej długości życia – potwierdzone w wieloletnich obserwacjach.
• Poprawa jakości życia – większa sprawność fizyczna, lepsze samopoczucie psychiczne i społeczne.

W odniesieniu do poprawy stanu zdrowia, w wielu przypadkach obserwuje się znaczącą poprawę lub nawet ustąpienie objawów cukrzycy typu 2, jednakże nie dotyczy to wszystkich pacjentów i zależy od wielu czynników, takich jak czas trwania choroby czy jej zaawansowanie. Wydłuża się życie, a także ustępuje depresja. A na dodatek mniejsze są koszty leczenia takich osób – mówi dr Mariusz Wyleżoł, kierownik kliniki chirurgii Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawie, w rozmowie z portalem zdrowie.wp.pl.

Zasady i techniki operacyjne

Jedną z najefektywniejszych i najczęściej stosowanych technik chirurgii bariatrycznej jest zabieg operacyjnego wyłączenia żołądkowego z utworzeniem pętli Roux-en-Y, zwany również bypassem gastrycznym (Roux-en-Y Gastric Bypass, RYGB).

Istotą procedury jest zmniejszenie zbiornika żołądkowego i poprowadzenie pokarmu w ten sposób, aby mieszał się z sokami trawiennymi jedynie na krótkim odcinku jelita. Osiąga się to poprzez chirurgiczny podział żołądka na dwie części za pomocą szwów mechanicznych.

Do jego górnej części, o pojemności około 30 ml (3 łyżek stołowych), przyłączona zostaje pętla jelita cienkiego (pętla pokarmowa), przez którą przesuwa się jedzenie. Z dalszej części żołądka, która w niektórych przypadkach może być wycięta, przez dwunastnicę i następnie jelito cienkie, spływają soki trawienne (tzw. pętla enzymatyczna).

Oba odcinki jelita cienkiego łączą się, przyjmując kształt litery Y – w tej wspólnej pętli odbywa się trawienie. Długość poszczególnych części jelita (szczególnie wspólnej) i objętość mniejszej części żołądka ustalane są zgodnie z obowiązującymi standardami.

Etapy zabiegu bypassa gastrycznego:

• wprowadzenie pacjenta w znieczulenie ogólne,

• wykonanie kilku niewielkich nacięć w powłokach brzusznych (laparoskopia),

• oddzielenie górnej części żołądka i utworzenie małego zbiornika (tzw. pouch),

• odcięcie fragmentu jelita cienkiego (jelita czczego),

• zespolenie jelita cienkiego z nowym żołądkiem (pouch),

• podłączenie dalszego odcinka jelita, aby utworzyć kształt litery „Y”,

• kontrola szczelności zespolenia i zamknięcie nacięć.

Kwalifikacja pacjentów do operacji

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu bypassa gastrycznego obejmują przede wszystkim pacjentów w wieku 18-60 lat (powyżej tej granicy każdy przypadek należy rozważyć indywidualnie):

• zmagających się z otyłością olbrzymią (BMI > 40)
• osób otyłych o wskaźniku BMI > 35, jeżeli doszło do kolejnego wzrostu masy ciała po udanym leczeniu zachowawczym i towarzyszą temu co najmniej dwie choroby związane z otyłością (np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze)
• operację należy rozważać u chorych, u których pomimo leczenia zachowawczego nie uzyskuje się redukcji masy ciała lub ma ona nietrwały charakter

Jednakże, nie wszyscy pacjenci spełniający powyższe kryteria są odpowiednimi kandydatami do zabiegu. Wymagana jest ocena stanu zdrowia pacjenta, w tym potencjalne ryzyko związane z innymi schorzeniami, takimi jak choroby serca, a także gotowość pacjenta do wprowadzenia długoterminowych zmian w stylu życia i diecie.

Efekty pooperacyjne i długoterminowe korzyści

Zabieg operacyjnego wyłączenia żołądkowego charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością dzięki połączeniu zmniejszenia objętości żołądka z wyłączeniem części jelita z procesów trawienia. Bypass gastryczny pozwala na redukcję masy ciała rzędu 35-40%, co przekłada się również na zmniejszenie nadciśnienia tętniczego, ustąpienie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, zespołu bezdechu sennego i lepszą kontrolę cukrzycy typu drugiego.

Pamiętać należy jednak, że warunkiem sukcesu jest ścisłe przestrzeganie zaleceń pozabiegowych, w tym zmiana dotychczasowego stylu życia.

Znaczenie współpracy z zespołem specjalistów

Warto podkreślić, że decyzja o przeprowadzeniu operacji bariatrycznej powinna być podejmowana po konsultacji z zespołem specjalistów, w tym dietetykiem, psychologiem i chirurgiem. Ważne jest również, aby pacjenci byli świadomi konieczności długoterminowego monitorowania stanu zdrowia oraz ewentualnych powikłań, które mogą się pojawić po zabiegu.

Potencjalne powikłania po operacji:

• krwawienia,
• zakażenia,
• zatorowość płucna,
• niedobory witaminowe.

Regularne wizyty kontrolne oraz przestrzeganie zaleceń lekarzy są kluczowe dla osiągnięcia optymalnych wyników. Potencjalne powikłania po operacji mogą obejmować krwawienia, zakażenia, zatorowość płucną, a także niedobory witaminowe, co wymaga regularnej suplementacji.

Dlatego tak ważne jest, aby pacjent przed operacją miał pełną świadomość ryzyka i poświęcił czas na edukację w zakresie niezbędnych zmian stylu życia.

Postępy w chirurgii bariatrycznej

Postęp w dziedzinie chirurgii bariatrycznej oraz dostępność nowych technologii i metod operacyjnych przyczyniają się do zwiększania bezpieczeństwa i skuteczności operacji. Warto zwrócić uwagę na rozwijające się techniki minimalnie inwazyjne, które zmniejszają ryzyko powikłań, skracają czas rekonwalescencji oraz poprawiają ogólne doświadczenie pacjentów.

Znaczenie zmiany stylu życia po operacji

Pacjenci powinni być świadomi, że operacyjne wyłączenie żołądkowe to nie tylko jednorazowy zabieg, lecz początek długoterminowej zmiany. Konieczne jest przestrzeganie zaleceń dietetycznych, unikanie wysokokalorycznych pokarmów oraz regularna aktywność fizyczna, co jest kluczowe dla utrzymania efektów operacji na przestrzeni lat.