Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn

Według danych zawartych w publikacji: „Pacjent z NTM w systemie opieki zdrowotnej 2015” (Raport WFIP – World Federation of Incontinent Patients 2015), mężczyźni dwukrotnie rzadziej od kobiet zapadają na nietrzymanie moczu. W wieku powyżej 70 lat różnica ta zaciera się, czyli zachorowalność zarówno kobiet jak i mężczyzn wynosi 50%.

Warto wiedzieć, że NTM jest powszechnie efektem chorób układu nerwowego, takich jak choroba Parkinsona, Alzhaimera, lub też cukrzycy. Nietrzymanie moczu u mężczyzn pojawia się w okresie starości ze względu na częste występowanie chorób prostaty, czyli męskiego gruczołu układu rozrodczego.

Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn

Zarówno patomechanizm choroby, jak też metody leczenia NTM u mężczyzn mają odmienną specyfikę, niż ma to miejsce w przypadku NTM u kobiet. Polskie Towarzystwo Urologiczne w wydaniu na temat NTM („Zasady postępowania u chorych z nietrzymaniem moczu”, 2010) informuje, iż do głównych czynników ryzyka pojawienia się nietrzymania moczu u mężczyzn zaliczamy, oprócz zaawansowanego wieku, zakażenia, zaburzenia neurologiczne i prostatektomię, ale również zakłócenia funkcji poznawczych. Kolejną przyczyną powstania NTM mogą być zabiegi chirurgiczne w terapii nowotworów tego narządu.

Jednym z głównych powodów chorób prostaty prowadzących do NTM u mężczyzn, jest BPH (Benign Prostatic Hyperplasia). Jest to łagodny przerost prostaty, który objawia się uciskiem powiększonej prostaty na przewody moczowe, co blokuje swobodne przepływanie moczu. Pacjenci opisują to jako słabszy strumień, często przerywany, a także poczucie parcia na pęcherz.

Warto pamiętać, że nietrzymanie moczu może dotyczyć również młodszych mężczyzn, w tym aktywnych fizycznie, sportowców czy osób po urazach miednicy i kręgosłupa. U części z nich przyczyną są uszkodzenia neurologiczne i zaburzenia funkcji mięśniowych lub skutki leczenia chorób nowotworowych.

Dodatkowo, nowe wytyczne z 2024 roku podkreślają istotę oceny tzw. współistniejących chorób metabolicznych, układu sercowo-naczyniowego lub neurologicznego przy diagnozie NTM. Wcześniejsze podejście skoncentrowane na leczeniu objawowym zostało zastąpione kompleksową interdyscyplinarną oceną.

Choroby towarzyszące i czynniki neurologiczne

Także cukrzyca staje się przyczyną wystąpienia męskich problemów z pęcherzem. Cukrzyca bowiem osłabia działanie mięśni, które kontrolują otwieranie i zamykanie pęcherza moczowego. Towarzysząca w cukrzycy otyłość typu 2 powoduje zwiększony nacisk na pęcherz moczowy, który zbyt często reaguje i następuje problem z NTM.

Innymi czynnikami, które powodują powstawanie NTM u mężczyzn są udar mózgu oraz uszkodzenia rdzenia kręgowego. Warto wiedzieć, że urazy rdzenia kręgowego notowane są u ok. 12 000 osób rocznie, a 80% tej liczby stanowią mężczyźni. Bliskie umiejscowienie zakończeń nerwowych pęcherza oraz kręgosłupa sprawia, że nawet niewielkie obrażenia mogą spowodować nietrzymanie moczu. W przypadku udaru mózgu, który również częściej występuje u mężczyzn, następuje utratę kontroli mięśniowej i obniżenie czucia, co w następstwie powoduje NTM.

Typy i klasyfikacja NTM

Ze względu na występujące dolegliwości pacjenta cierpiącego na NTM urolog może zakwalifikować do jednej z wymienionych grup:

• nietrzymanie moczu z pojawiającym się parciem (UUI) – nagła potrzeba mikcji i niemożność jej utrzymania,
• wysiłkowe nietrzymanie moczu (SUI) – wyciek moczu przy kaszlu, kichaniu, wysiłku fizycznym,
• NTM o charakterze mieszanym – połączenie objawów UUI i SUI,
• zaburzenia czynnościowe – wypływanie moczu po zakończonej mikcji.

NTM po prostatektomii

Wysiłkowe nietrzymanie moczu, czyli tzw. SUI, jest najczęściej następstwem radykalnej prostatektomii. Według danych statystycznych, wymienionych w publikacji "Prostatektomia radykalna z dostępu kroczowego. Nowoczesna, mało inwazyjna metoda leczenia raka gruczołu krokowego" dr n. med. Stanisława Wrońskiego, aż 40% pacjentów po tym zabiegu cierpi na NTM o różnym nasileniu.

Leczenie nietrzymania moczu

W leczeniu nietrzymania moczu u mężczyzn, podobnie jak w przypadku kobiet, szczególnie ważne jest szybkie rozpoczęcie terapii. Pacjent nie powinien zwlekać z wizytą u lekarza, ponieważ im szybciej podejmie on terapię, tym łatwiej będzie dobrać odpowiednie metody leczenia. Skierowanie na leczenie zabiegowe następuje dopiero wówczas, gdy zawiodło postępowanie wstępne.

Obecnie pierwszy etap leczenia opiera się na metodach zachowawczych – trening mięśni dna miednicy, biofeedback, farmakoterapia (np. leki antycholinergiczne bądź β3‑agonisty). Techniki te wykazały skuteczność w badaniach RCT u około 30–50% pacjentów z UUI.

Dla pacjentów z SUI po prostatektomii coraz częściej zalecana jest niefarmakologiczna diagnostyka urodynamiczna oraz wprowadzenie slingów lub zaawansowanych implantów.

Profilaktyka i edukacja pacjenta

Kluczowym krokiem jest edukacja pacjentów – szczególnie mężczyzn po operacjach onkologicznych i z chorobami przewlekłymi – w zakresie ćwiczeń dna miednicy oraz właściwego stylu życia. Zaleca się m.in. ograniczenie płynów nocą, unikanie alkoholu i kofeiny. Programy telemedyczne zdalnego monitorowania symptomów są testowane w najnowszych krajowych pilotach.