Punkcja torbieli piersi pod kontrolą USG

Torbiele piersi to łagodne zmiany w gruczole sutkowym, często określane jako łagodna dysplazja (mastopatia). Najczęściej występują u kobiet w wieku 35–50 lat, choć mogą pojawić się w każdym wieku. Stanowią jedne z najczęstszych zmian ogniskowych w piersi, a według danych statystycznych mogą dotyczyć ponad 50% kobiet powyżej 35. roku życia. W badaniu fizykalnym wyczuwalne są jako guzki, a w obrazie ultrasonograficznym przypominają pęcherzyki wypełnione płynem.

Ze względu na budowę, torbiele piersi dzielimy na proste i złożone. Proste torbiele mogą występować pojedynczo lub w liczbie mnogiej. Zazwyczaj są bezobjawowe i wykrywane przypadkowo podczas rutynowego badania ultrasonograficznego lub mammograficznego. Niektóre mogą powodować niewielkie dolegliwości bólowe lub wzmożoną tkliwość piersi. Jeśli podczas badania fizykalnego wyczuwalne są jako miękkie, przesuwalne, tkliwe, ruchome guzki, zaleca się wykonanie USG gruczołu piersiowego. Zmiany o średnicy powyżej 5 mm mogą być niemal w 100% potwierdzone tym badaniem. Charakterystyczne cechy prostej torbieli w obrazie ultrasonograficznym to bezechowość, dobrze odgraniczona ściana torebki, echogeniczna ściana zewnętrzna lub torebka, wzmocnienie za ścianą tylną torbieli oraz widoczne cienkie sienie brzeżne. Brak któregokolwiek z tych kryteriów wyklucza rozpoznanie torbieli prostej i wymaga dalszej diagnostyki w celu odróżnienia torbieli złożonej od powikłanej oraz określenia ich charakteru.

Małe zmiany, które nie powodują żadnych objawów, najczęściej pozostawiane są do dalszej obserwacji (kontrolne badanie ultrasonograficzne co 6 miesięcy). W przypadku większych zmian, powodujących objawy, wykonuje się punkcję odbarczającą torbieli, a uzyskany materiał wysyłany jest do badania cytologicznego. Proste torbiele piersi nie zwiększają ryzyka rozwoju raka piersi. Natomiast torbiele złożone lub z cechami podejrzanymi mogą wymagać dalszej diagnostyki i oceny onkologicznej.

Diagnostyka torbieli piersi

Diagnostyka torbieli piersi opiera się na badaniu fizykalnym, ultrasonografii oraz, w razie potrzeby, biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC). USG pozwala na ocenę charakteru zmiany – czy jest to torbiel prosta, złożona czy powikłana. W przypadku wątpliwości co do charakteru zmiany, zwłaszcza gdy torbiel ma cechy złożone lub zawiera elementy stałe, zaleca się wykonanie BAC w celu pobrania materiału do badania cytologicznego.

W praktyce klinicznej stosuje się klasyfikację BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System), która standaryzuje opis zmian w obrazowaniu piersi i pomaga w ocenie ryzyka złośliwości. Torbiele proste zazwyczaj odpowiadają kategorii BIRADS 2 (zmiany łagodne, niewymagające biopsji), natomiast torbiele złożone lub zmiany z cechami podejrzanymi mogą zostać zakwalifikowane do kategorii BIRADS 3, 4 lub 5, co wymaga odpowiedniego postępowania diagnostycznego.

W sytuacjach, gdy torbiel zawiera krwisty płyn lub nie udaje się jej całkowicie opróżnić, konieczne może być dalsze postępowanie diagnostyczne, w tym  biopsja gruboigłowa lub chirurgiczna, aby wykluczyć obecność zmian nowotworowych.

Wpływ hormonów na torbiele piersi

Czynniki hormonalne, w tym zmiany poziomu estrogenów i progesteronu, mają istotny wpływ na rozwój torbieli piersi. Torbiele często nasilają się w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, a także u kobiet przyjmujących hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Terapia hormonalna może być stosowana w leczeniu objawowych torbieli piersi, szczególnie u kobiet z nawracającymi zmianami, ale decyzja o jej wdrożeniu powinna być poprzedzona konsultacją lekarską i oceną korzyści.

Zabieg punkcji torbieli piersi

Punkcja odbarczająca torbiel piersi pod kontrolą obrazu USG, czyli najczęściej biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana gruczołu piersiowego, jest podstawową metodą stosowaną w opróżnianiu tego typu zmian. Zabieg nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjentka zgłasza się do placówki w dniu badania i tego samego dnia, po kilku lub kilkunastu minutach, może ją opuścić. Mimo braku znieczulenia, procedura nie jest bolesna; pacjentka może odczuć jedynie dyskomfort w momencie wkłucia igły. Zabieg przeprowadzany jest w pozycji leżącej lub półsiedzącej. Lekarz, przykładając głowicę aparatu USG do piersi, lokalizuje dokładne położenie torbieli, odkaża miejsce wkłucia igły i pod stałą kontrolą obrazu ultrasonograficznego dokonuje nakłucia, odsysając treść torbieli za pomocą strzykawki.

Najczęstsze zalety punkcji torbieli piersi:

• Nie wymaga specjalnego przygotowania
• Możliwość opuszczenia placówki tego samego dnia
• Minimalny dyskomfort dla pacjentki
• Bezpieczna i szybka procedura
• Może mieć funkcję diagnostyczną i leczniczą

Część pobranego materiału wysyłana jest do laboratorium na badanie cytologiczne, którego wynik jest zazwyczaj dostępny po kilku lub kilkunastu dniach. Punkcja torbieli pełni funkcję diagnostyczną, jak i leczniczą. Zabieg jest całkowicie bezpieczny, a kontrola obrazu ultrasonograficznego zapewnia jego dokładność. Rzadko występują powikłania, jednak czasami może pojawić się mały krwiak w miejscu wkłucia, ból czy swędzenie. W takich przypadkach należy skonsultować się z lekarzem, choć objawy te najczęściej ustępują samoistnie.

Torbiele piersi mają tendencję do miejscowej wznowy, dlatego czasami konieczne jest ponowne wykonanie zabiegu diagnostyczno-leczniczego. Należy zaznaczyć, że tylko biopsja z pełną aspiracją płynu z torbieli może skutecznie rozwiązać problem i zminimalizować ryzyko ponownego wypełnienia zmiany płynem.

Rekonwalescencja i możliwe powikłania

Po zabiegu punkcji torbieli piersi zaleca się stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia obrzęku i dyskomfortu. Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego przez 24–48 godzin. W przypadku wystąpienia objawów takich jak zaczerwienienie, nasilony ból, gorączka czy wyciek z miejsca wkłucia, konieczna jest konsultacja z lekarzem, gdyż mogą one wskazywać na infekcję wymagającą leczenia antybiotykami.

W rzadkich przypadkach mogą wystąpić powikłania takie jak krwiak, infekcja czy, bardzo rzadko, odma opłucnowa. Ryzyko powikłań jest minimalne, zwłaszcza gdy zabieg wykonywany jest pod kontrolą USG przez doświadczonego specjalistę.

Inne typy torbieli w piersi

Galaktocele u kobiet karmiących

Galaktocele to specyficzny rodzaj torbieli, występujący głównie u kobiet w okresie laktacji lub bezpośrednio po jej zakończeniu. Powstają w wyniku zablokowania przewodów mlecznych, co prowadzi do gromadzenia się mleka i tworzenia torbieli wypełnionej mlecznym płynem. Galaktocele są zazwyczaj bezbolesne i wykrywane przypadkowo podczas badania fizykalnego lub obrazowego.

Diagnostyka galaktoceli opiera się na badaniu ultrasonograficznym oraz, w razie potrzeby, aspiracji zawartości torbieli. Leczenie polega na aspiracji płynu, co przynosi ulgę pacjentce. W przypadku nawracających galaktoceli lub braku poprawy po aspiracji, może być konieczne chirurgiczne usunięcie zmiany.

Profilaktyka zmian w piersiach

Regularne badania piersi, zarówno samobadanie, jak i badania obrazowe (USG, mammografia), są kluczowe w wczesnym wykrywaniu torbieli oraz innych zmian w piersiach. Wczesna diagnoza pozwala na szybkie i skuteczne leczenie, minimalizując ryzyko powikłań i poprawiając komfort życia pacjentek.

Kobiety powinny być świadome znaczenia regularnych kontroli i konsultować się z lekarzem w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących zmian w piersiach, takich jak guzki, zmiany kształtu czy wydzielina z brodawki.