USG Doppler tętnic szyjnych / kręgowych - co to za badanie?

Tętnice dogłowowe, w których skład wchodzą po dwie tętnice szyjne oraz kręgowe, mają za zadanie doprowadzać krew do mózgu. Niestety, wraz z wiekiem w ich ścianach mogą odkładać się blaszki miażdżycowe, które zwężają światło naczynia, a tym samym hamują przepływ krwi. Zaburzenia te są o tyle groźne, że mogą skutkować niedokrwieniem mózgu, a w konsekwencji udarem. Z tego powodu kluczowe znaczenie ma wczesna i precyzyjna diagnostyka.

Ultrasonografia (USG) jest jedną z najbezpieczniejszych i najcenniejszych technik obrazowania. Badanie jest nieinwazyjne, bezbolesne i nieszkodliwe dla pacjenta, ponieważ nie wiąże się z ekspozycją na promieniowanie jonizujące. Dzięki temu może być bezpiecznie wykonywane wielokrotnie, nawet u kobiet w ciąży i u dzieci.

USG Doppler tętnic szyjnych – na czym polega badanie?

W badaniu USG obrazy narządów uzyskuje się dzięki falom ultradźwiękowym, które odbijają się od tkanek o różnej gęstości. Standardowa ultrasonografia pozwala na precyzyjną ocenę budowy naczyń tętniczych – ich średnicy oraz grubości ścian. Jest to kluczowe dla wykrywania wczesnych zmian miażdżycowych.

Uzupełnieniem klasycznego USG jest badanie Dopplerowskie, które bazuje na zjawisku Dopplera. Analizuje ono fale ultradźwiękowe odbijające się od poruszających się w naczyniach krwinkach czerwonych. Pozwala to na zobrazowanie kierunku oraz zmierzenie prędkości przepływu krwi. Na tej podstawie lekarz może precyzyjnie ocenić, czy i w jakim stopniu światło tętnicy jest zwężone, np. przez blaszki miażdżycowe, oraz oszacować tzw. gradient ciśnień.

Wskazania do badania USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych

Badanie USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych jest kluczowe w diagnostyce i profilaktyce chorób naczyniowych mózgu. Wskazania do jego wykonania można podzielić na kilka grup.

Objawy neurologiczne

Bezwzględnym wskazaniem do wykonania badania jest występowanie objawów, które mogą sugerować niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego.

Należą do nich:

• Zawroty głowy i zaburzenia równowagi,
• Zasłabnięcia i omdlenia,
• Zaburzenia czucia, takie jak drętwienia, mrowienia (parastezje), niedoczulica lub przeczulica,
• Problemy z widzeniem, np. pojawianie się „mroczków” przed oczami, nagłe, przemijające zaniewidzenie (tzw. amaurosis fugax) lub ubytki w polu widzenia,
• Szumy uszne i osłabienie ostrości słuchu, które mogą świadczyć o zaburzeniach przepływu w tętnicach kręgowych.

Profilaktyka i grupy ryzyka

Zaleca się profilaktyczne wykonywanie USG Doppler tętnic dogłowowych u osób, które nie mają objawów, ale znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka udaru mózgu.

Dotyczy to pacjentów z:

• Nadciśnieniem tętniczym,
• Cukrzycą,
• Nadwagą i otyłością,
• Wysokim poziomem cholesterolu (hipercholesterolemią) i trójglicerydów,
• Rodzinnymi dyslipidemiami,
• Obciążeniem rodzinnym (udary mózgu lub zawały serca w najbliższej rodzinie).

Monitorowanie i kwalifikacja do zabiegów

Badanie dopplerowskie jest również niezbędnym narzędziem monitorującym i kwalifikacyjnym w następujących sytuacjach:

• Po przebytym udarze niedokrwiennym lub TIA (przemijającym ataku niedokrwiennym) w celu ustalenia przyczyny i oceny ryzyka nawrotu. Badanie może wykryć nie tylko miażdżycę, ale również inne rzadsze przyczyny, jak malformacje naczyniowe.
• Kontrola po zabiegach naczyniowych, takich jak endarterektomia (chirurgiczne usunięcie blaszki miażdżycowej) czy stentowanie tętnicy, aby ocenić efekty leczenia.
• Przed dużymi operacjami, zwłaszcza kardiochirurgicznymi i naczyniowymi, w celu oceny ryzyka udaru okołooperacyjnego.
• Monitorowanie stabilnych blaszek miażdżycowych, które nie wymagają jeszcze leczenia zabiegowego, w celu oceny, czy nie powiększają się i nie stają się zagrożeniem.

Jak przygotować się do badania i jak ono przebiega?

Pacjenci, u których ma być wykonane badanie USG Doppler, nie muszą się do niego specjalnie przygotowywać. W dniu wizyty zaleca się jedynie rezygnację z biżuterii na szyi (łańcuszków, naszyjników) oraz założenie wygodnego ubrania, które nie uciska szyi.

Badanie jest całkowicie bezbolesne. Pacjent znajduje się w pozycji leżącej na plecach. Lekarz rozprowadza na skórze szyi specjalny żel, który eliminuje pęcherzyki powietrza i poprawia jakość uzyskiwanego obrazu. Następnie przesuwa po skórze głowicę aparatu USG, oceniając dostępne tętnice.

W trakcie badania pacjent może być proszony o delikatne przechylanie lub odwracanie głowy, aby lepiej uwidocznić badane naczynia. Podczas oceny przepływu krwi w trybie Doppler słyszalny może być charakterystyczny szum – jest to zjawisko normalne, odzwierciedlające przepływającą przez tętnice krew. Cała procedura trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut.

USG Doppler tętnic dogłowowych – dostępność i koszty

Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych i kręgowych wykonywane jest najczęściej przez lekarzy specjalistów radiologii i diagnostyki obrazowej lub neurologów posiadających odpowiednie certyfikaty. Badanie może być refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie skierowania od lekarza.

Pacjenci, którzy preferują prywatną opiekę zdrowotną lub chcą skrócić czas oczekiwania, mogą wykonać badanie w placówkach komercyjnych. Koszt takiej usługi waha się w zależności od miasta i placówki, a ceny wynoszą zazwyczaj od 150 zł (np. w Katowicach) do około 300 złotych (w Warszawie).