Xiapex - farmakologiczna terapia przyszłości?

Kolagen jest głównym białkiem tkanki łącznej. Przede wszystkim odpowiada za możliwość rozciągania tkanek (np. ścięgien, skóry). Zaburzenia w budowie komórek kolagenowych prowadzą do procesów zmniejszających ich elastyczność. Procesy zachodzące w schorzeniach takich jak przykurcz Dupuytrena (upośledzenie funkcji ręki przez bliznowaty przykurcz palców) czy choroba Peyroniego (stwardnienie plastyczne prącia) prowadzą do przerostu kolagenu, a przez to do zwłóknienia tkanek i zaburzenia ich funkcji.

W wymienionych wyżej chorobach leczenie często kończy się zabiegiem operacyjnym. Niedawno jednak pojawił się na światowym rynku medycznym lek, który bez ingerencji chirurgicznej wpływa na zmniejszenie objawów. W USA jego nazwa to Xiaflex, w Europie Xiapex. Używana jest również nazwa AA4500.

Działanie i zastosowanie Xiapex

Xiapex (Collagenase Clostridium Histolyticum - CCH) jest kolagenazą, czyli enzymem wytwarzanym przez bakterie Clostridium Histolyticum, które rozbijają kolagen. Dzięki temu struktura zwłókniałej tkanki staje się bardziej plastyczna. Możliwe staje się rozciągnięcie przykurczu czy deformacji. A po odpowiednim prowadzeniu lekarskim objawy chorobowe mogą się nawet całkowicie wycofać. Preparat jest produkowany i sprzedawany przez firmę Auxilium Pharmaceuticals Inc.

Mechanizm działania kolagenazy pozwala na selektywne rozpuszczenie patologicznego kolagenu, przy względnym oszczędzeniu zdrowych struktur. Zmniejsza to ryzyko uszkodzenia nerwów czy naczyń, co jest dużą zaletą w porównaniu z leczeniem chirurgicznym. Obecnie preparat stosowany jest w leczeniu przykurczu Dupuytrena i choroby Peyroniego, ale badania kliniczne rozszerzają możliwości użycia również w innych schorzeniach z nadmiernym włóknieniem.

Nowe możliwości terapeutyczne

Obecnie prowadzone są badania nad wykorzystaniem Xiapex również w leczeniu innych chorób, takich jak Zespół Zamrożonego Barku czy niektóre postacie cellulitu. Na ten moment nie ma jednak oficjalnych rekomendacji dla takich wskazań.

Skuteczność leczenia i badania kliniczne

W 2010 r. Xiaflex® został zatwierdzony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) jako pierwszy biologiczny lek leczący przykurcz Dupuytrena. W dwóch badaniach przeprowadzonych na 66 i 306 pacjentach uzyskano odpowiednio 44% i 64% skuteczność po zastosowaniu iniekcji z lekiem Xiapex. Dr Bob Rappaport, dyrektor Oddziału Anestezjologii, Analgezji i Reumatologii FDA twierdził, że zanim zatwierdzono Xiapex, jedyną skuteczną metodą leczenia przykurczu Dupuytrena był zabieg operacyjny, po którym czas rekonwalescencji niekiedy był bardzo długi.

Następnie w 2013 r. FDA zatwierdziła Xiaflex® jako lek leczący mężczyzn cierpiących na chorobę Peyroniego. Badania obejmujące 832 mężczyzn ze skrzywieniem prącia co najmniej 30° wykazały znaczną poprawę kształtu prącia po 52 tygodniach leczenia. Dr Audrey Gassman, zastępca dyrektora Wydziału Kostnych, Rozrodczych i Urologicznych Produktów w FDA, podkreśliła, że zatwierdzenie tego leku znacznie poszerza możliwości terapeutyczne u tej grupy pacjentów.

Aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Urologicznego z 2023 r. nadal uwzględniają Xiapex jako rekomendowaną opcję leczenia choroby Peyroniego u wybranych pacjentów, szczególnie tam, gdzie skrzywienie nie przekracza 60° i nie ma ciężkich zwapnień w płytkach bliznowatych.

Zalety w porównaniu z operacją

Xiapex pozwala ograniczyć konieczność leczenia operacyjnego, co oznacza krótszy czas rekonwalescencji i mniejsze ryzyko powikłań związanych z zabiegiem chirurgicznym. Dzięki temu pacjenci mogą szybciej powrócić do codziennych aktywności.

Leczenie Xiapex w praktyce

Dawkowanie i schemat leczenia są dostosowywane indywidualnie przez lekarza, jednak zazwyczaj terapia obejmuje do 3 cykli iniekcji wykonywanych w odstępach co około 4–6 tygodni, w zależności od reakcji pacjenta. Każdy cykl może obejmować maksymalnie 2 wstrzyknięcia w jednym cyklu terapeutycznym. Takie informacje są ważne, aby pacjent rozumiał, jak przebiega enzymatyczne leczenie przykurczu Dupuytrena lub enzymatyczna terapia choroby Peyroniego.

Wykonywaniem iniekcji z lekiem Xiapex zajmuje się wyłącznie przeszkolony lekarz, zazwyczaj chirurg ręki lub urolog. Przed podaniem należy zgłosić wszystkie alergie i choroby przewlekłe. Leczenie wymaga kilku cykli zastrzyków w odpowiednich odstępach czasowych, a w razie potrzeby także rehabilitacji. Po iniekcji mogą wystąpić takie objawy jak ból, obrzęk, zasinienie lub reakcje alergiczne.

W przypadku nasilonych dolegliwości należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Przeciwwskazania do leczenia

Przeciwwskazania do stosowania Xiapex obejmują przede wszystkim uczulenie na składniki leku, ciężkie infekcje w miejscu podania, a także niezalecane jest jego stosowanie w ciąży i w okresie karmienia piersią. Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi lub zaburzeniami krzepnięcia powinni zostać szczegółowo ocenieni przez lekarza przed rozpoczęciem terapii.

Interakcje z innymi lekami

Xiapex może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami wpływającymi na krzepliwość krwi, dlatego konieczne jest poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach. Zachowanie ostrożności dotyczy także pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne lub sterydowe.

Perspektywy i bezpieczeństwo terapii

Xiapex uważany jest za metodę mało inwazyjną, o dużym potencjale rozwoju w leczeniu zaburzeń strukturalnych tkanki łącznej. Auxilium Pharmaceuticals, Inc. prowadzi badania nad zastosowaniem go również w leczeniu tzw. Zespołu Zamrożonego Barku czy nawet cellulitu, ale te wskazania nie zostały jeszcze oficjalnie zatwierdzone.

Leczenie kolagenazą wstrzykiwaną w zmianę chorobową to innowacyjna opcja dla pacjentów, którzy nie chcą lub nie mogą poddać się operacji. Xiapex pozwala poprawić funkcję ręki lub prącia, ogranicza ból i przywraca prawidłową ruchomość, jednocześnie skracając czas powrotu do codziennych aktywności.

Warto jednak pamiętać, że terapia wymaga ścisłej kontroli lekarskiej, a decyzja o jej zastosowaniu powinna być indywidualizowana w zależności od stanu pacjenta.

Obecnie trwają dalsze badania, które być może pozwolą rozszerzyć wskazania do stosowania Xiapex także w innych chorobach o podłożu włóknieniowym.