Badanie „Nawyki Europejczyków związane z higieną i zdrowiem jamy ustnej” pokazuje, że zaledwie nieco ponad jedna czwarta (dokładnie 26%) przedszkolaków ma zdrowe zęby. 73% badanych dzieci miało próchnicę, przy czym (uśredniając) każdy z tych maluchów miał nią objęte 5 zębów. Jest to stan bardzo alarmujący, który powinien mocno zmobilizować rodziców do zabrania swoich dzieci do specjalisty stomatologii dziecięcej.
Wczesna profilaktyka i wizyty u stomatologa dziecięcego
Co ważne, pierwsza wizyta w gabinecie dentystycznym może odbyć się już wtedy, gdy pociecha skończy pół roku. Wtedy stomatolog oceni stan pierwszych ząbków (zwłaszcza pod kątem próchnicy), ich prawidłowe wyżynanie się, opowie też o prawidłowej pielęgnacji zębów pociechy, co obejmuje regularne szczotkowanie zębów pastą z fluorem. Bo uzębienie, a dokładniej same dziąsła, należy zacząć czyścić jeszcze przed wyżynaniem się pierwszych zębów.
Później na kontrole udawajmy się nie rzadziej niż raz na pół roku, w międzyczasie dbając regularnie o zgryz malca. Edukacja rodziców w zakresie higieny jamy ustnej dzieci w różnym wieku jest kluczowa dla zapobiegania chorobom zębów. Gdy tylko na zębach lub dziąsłach zauważy się jakąkolwiek zmianę, nie należy zwlekać z pójściem z dzieckiem do pedodonty.
Zalecenia dotyczące wizyt u dentysty:
- pierwsza wizyta po ukończeniu pół roku,
- kontrole co najmniej raz na pół roku,
- natychmiastowa wizyta przy zauważeniu zmian na zębach lub dziąsłach,
- możliwość wizyty zapoznawczej bez zabiegów,
- edukacja rodziców w zakresie higieny jamy ustnej dzieci.
Im szybciej odwiedzi się gabinet, tym leczenie będzie łatwiejsze i skuteczniejsze. Ciekawym rozwiązaniem jest też pójście z podopiecznym na wizytę zapoznawczą z dentystą. Wtedy stomatolog nie będzie wykonywał zabiegów, ale opowie maluchowi o wszystkim, co jest w gabinecie, pozwoli dotknąć możliwie dużej ilości rzeczy i pokaże kolorowe wypełnienia stosowane do leczenia zębów mlecznych.
Skuteczna profilaktyka próchnicy u dzieci

Poza regularnymi wizytami u dentysty, kluczową rolę w walce z próchnicą odgrywa codzienna profilaktyka domowa. Rodzice powinni być świadomi, że szczotkowanie zębów mlecznych należy rozpocząć już od momentu ich pojawienia się w jamie ustnej. Należy dobrać odpowiednią pastę z fluorem w stężeniu dostosowanym do wieku dziecka (np. 1000 ppm dla dzieci do 6. roku życia), a także odpowiednią, miękką szczoteczkę.
Oprócz szczotkowania, ważnym elementem profilaktyki jest prawidłowa dieta. Ograniczenie spożycia słodyczy, napojów gazowanych i soków owocowych, a także unikanie podawania butelki z mlekiem lub słodkim napojem do łóżka, znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju próchnicy. Zamiast tego, warto zachęcać dzieci do picia wody i spożywania zdrowych przekąsek, bogatych w wapń i witaminy, takie jak świeże owoce i warzywa. Warto także wprowadzić do diety produkty zawierające ksylitol, który wspomaga zdrowie jamy ustnej.
W gabinecie stomatologicznym warto też zapytać o dodatkowe zabiegi profilaktyczne, takie jak lakierowanie i lakowanie zębów. Lakierowanie polega na pokrywaniu zębów specjalnym lakierem z wysokim stężeniem fluoru, co wzmacnia szkliwo i chroni przed kwasami. Lakowanie natomiast to uszczelnianie naturalnych bruzd w zębach trzonowych, gdzie najczęściej gromadzą się resztki jedzenia, co jest szczególnie ważne w przypadku pierwszych zębów stałych.
Kolorowe plomby i nowoczesne metody leczenia próchnicy
Plomby kolorowe, którymi uzupełnia się ubytki w zębach mlecznych, to trwałe wypełnienia kompozytowe światłoutwardzalne, czyli takie, które stosuje się u dorosłych. Są specjalnie dostosowywane do potrzeb zębów mlecznych poprzez np. stopniowe uwalnianie się z nich fluoru wzmacniającego strukturę zębową oraz zmniejszającą w przyszłości podatność na próchnicę. Po założeniu takiej plomby szkrab może od razu jeść i pić.
Dostępne kolory plomb:
- niebieski,
- biały,
- różowy,
- zielony,
- fioletowy,
- czarny,
- pomarańczowy,
- żółty,
- czerwony.
W zależności od wybranej marki kompozytu (plomby kolorowe mają w ofercie chociażby marki Twinky Star i Flow Color), dziecko może wybrać jeden z dziewięciu kolorów plomby, dodatkowo niekiedy dostając opcję uzupełnienia koloru brokatem.
Kolorowe wypełnienia mają również pozytywny wpływ psychologiczny na dzieci. Wybór koloru plomby sprawia, że dziecko czuje się bardziej zaangażowane w proces leczenia, co może zredukować stres związany z wizytą u dentysty. Kolorowe plomby są więc nie tylko atrakcyjne wizualnie, ale także pomagają budować pozytywne skojarzenia z opieką dentystyczną.
Alternatywą dla kolorowych plomb są tradycyjne wypełnienia białe, które mogą być preferowane przez niektórych rodziców ze względu na bardziej naturalny wygląd. Warto rozważyć tę opcję podczas wizyty u dentysty. Podczas wyboru kolorowych wypełnień należy również pamiętać o potencjalnych skutkach ubocznych lub przeciwwskazaniach, takich jak reakcje alergiczne na składniki kompozytu.
Ważne jest, aby przed podjęciem decyzji skonsultować się z dentystą, który oceni, czy takie wypełnienie jest odpowiednie dla dziecka.
Proces zakładania kolorowych plomb

Zakładanie plomby krok po kroku:
- stosowanie znieczulenia za pomocą karpuli,
- znieczulenie błony śluzowej,
- oczyszczenie ubytku próchnicowego,
- założenie podkładu (jeśli potrzebne),
- aplikacja kwasu ortofosforowego,
- osuszanie i smarowanie bondem,
- warstwowe naświetlanie plomby,
- dostosowanie plomby do zgryzu.
Metody leczenia próchnicy i rola profesjonalnej opieki
Jeśli, mimo uspokojenia ze strony rodziców i dentysty, dziecko nadal obawia się wizyty zakończonej założeniem kolorowej plomby, maluchowi można zaaplikować specjalne znieczulenie. Wykonuje się je za pomocą karpuli (nie tradycyjnej strzykawki), dostosowując moc i dawkę do potrzeb małego pacjenta.
Dodatkowo przed podaniem preparatu stomatolog znieczula błonę śluzową w jamie ustnej malucha, dzięki czemu dalszy proces jest w pełni bezbolesny. Po znieczuleniu stomatolog oczyszcza dziecku ubytek próchnicowy (tkanki dotknięte próchnicą). Następny krok to założenie podkładu na dno ubytku (jeśli ubytek jest płytki, nie jest to konieczne). Z jego pomocą miazga zębowa jest izolowana od plomby.
Później stomatolog zakłada wypełnienie właściwe, czyli kolorową plombę kompozytową. Proces rozpoczyna się od użycia kwasu ortofosforowego (aplikacji niebieskiego, gorzko-kwaśnego żelu wyciskanego w ubytek). Po spłukaniu żelu ubytek jest osuszany przy użyciu dmuchawki i smarowany bondem (specjalnym płynem pomagającym łączyć tkanki zęba z plombą), który dentysta naświetla.
Po tym przychodzi czas na założenie warstwowe właściwej plomby, przy czym każda warstwa jest osobno naświetlana. Na zakończenie pozostaje tylko dostosowanie plomby do zgryzu, czyli sprawdzenie za pomocą kalki, czy plomba ma odpowiedni kształt.
Nowoczesne, małoinwazyjne metody leczenia próchnicy
W ostatnich latach, obok tradycyjnych wypełnień, w pedodoncji pojawiły się nowoczesne, minimalnie inwazyjne metody leczenia. Jedną z nich jest leczenie próchnicy za pomocą ozonu. Ozon ma silne właściwości bakteriobójcze, a jego aplikacja jest całkowicie bezbolesna i bezwiertłowa. Stosuje się go głównie w początkowych stadiach próchnicy, a jego działanie polega na zniszczeniu bakterii odpowiedzialnych za chorobę, co pozwala na remineralizację zęba.
Inną, coraz popularniejszą metodą jest infiltracja żywicą (np. system Icon). Jest to bezinwazyjny zabieg, który pozwala na leczenie wczesnych zmian próchnicowych na gładkich powierzchniach zębów oraz w początkowych stadiach próchnicy międzyzębowej. Polega on na aplikacji specjalnej płynnej żywicy, która wnika w uszkodzone szkliwo i je uszczelnia, blokując postęp próchnicy. Jest to doskonała alternatywa dla tradycyjnego borowania i wypełniania, szczególnie w przypadkach, gdy ubytek jest jeszcze niewielki.
Wybór gabinetu stomatologicznego dla dzieci i jego wpływ na postrzeganie leczenia

Wielu rodziców zabiera swoją pociechę do dentysty, do którego sami chodzą. Nie zawsze jest to dobre rozwiązanie, bowiem nie każdy stomatolog ma odpowiednie podejście do dzieci i nie w każdym gabinecie znajdzie się dodatkowe atrakcje typu bajki wyświetlane na monitorze, książeczki, zabawki, nagrody i dyplomy dla dzielnych pacjentów czy kolorowe plomby dla dzieci.
Dzięki tego typu udogodnieniom malec o wiele chętniej usiądzie na fotelu i nie będzie czuł niepokoju związanego z leczeniem zębów. Bo ukochana "ciocia-doktor", odpowiedni prezent i radość z możliwości wybrania na przykład brokatowego wypełnienia zęba to atuty docenianie przez najmłodszych. Co prawda za wizytę w specjalnym dziecięcym gabinecie niekiedy zapłacimy więcej, ale odwdzięczy się to nam spokojem dziecka i jego uśmiechem po wyjściu z przychodni.
Warto zwrócić uwagę na doświadczenie stomatologa w pracy z dziećmi oraz na opinie innych rodziców. Wybór odpowiedniego miejsca jest kluczowy dla budowania pozytywnych skojarzeń dziecka związanych z wizytami u dentysty, co w przyszłości może mieć wpływ na jego podejście do dbania o zdrowie jamy ustnej.
Zdrowie zębów mlecznych ma ogromny wpływ nie tylko na estetykę uśmiechu i komfort jedzenia. Próchnica u dzieci może prowadzić do poważnych problemów ogólnoustrojowych, takich jak ból, stany zapalne, trudności w mówieniu oraz zaburzenia wzrostu i masy ciała. Co więcej, przedwczesna utrata zębów mlecznych może skutkować wadami zgryzu, gdyż zęby stałe nie mają wówczas naturalnego prowadzenia do prawidłowego wyżynania. Pamiętajmy, że zdrowe zęby mleczne to fundament dla zdrowych zębów stałych i prawidłowego rozwoju całej jamy ustnej.
Źródła:
- CHC Dias i in., "Primary tooth restoration with colored compomer: Case study with five-year follow-up" (www.scielo.br), Revista Gaúcha de Odontologia (via SciELO), 2023
- A. J. Ortiz‑Ruiz i in., "Success rate of proximal tooth‑coloured direct restorations in primary teeth at 24 months: a meta-analysis" (www.nature.com), Scientific Reports (Nature), 2020
- BŞ Çapan & Sinem Birant, "Effect of pediatric drugs on the color stability of dental restorative materials currently used in pediatric dentistry" (link.springer.com), Journal of the Australian Ceramic Society, 2024