Co to jest dermatoskopia cyfrowa?

Dermatoskopia jest nieinwazyjnym badaniem dermatologicznym, które pozwala na ocenę zmian skórnych bez konieczności pobierania wycinka. Stanowi ona kluczowe ogniwo pośrednie między oceną kliniczną ("gołym okiem") a badaniem histopatologicznym.

Wykorzystuje w tym celu dermatoskop – specjalistyczne urządzenie przypominające lupę, które oferuje powiększenie od 10- do 20-krotne i jest wyposażone w źródło światła spolaryzowanego. Dzięki temu światło nie odbija się od powierzchni naskórka, lecz wnika głębiej, uwidaczniając struktury niewidoczne w zwykłym badaniu.

Pozwala to na uzyskanie powtarzalnych, zestandaryzowanych obrazów, które mogą być obiektywnie ocenione przez lekarza.

Najczęstszym zastosowaniem dermatoskopii jest wczesne wykrywanie czerniaka złośliwego oraz różnicowanie łagodnych i złośliwych zmian barwnikowych. Badanie to jest również nieocenione w diagnostyce innych nowotworów skóry, takich jak rak podstawnokomórkowy czy rak kolczystokomórkowy.

Ponadto dermatoskopia jest pomocna w identyfikacji zmian nienowotworowych, np. naczyniaków czy brodawek łojotokowych, a także w diagnostyce chorób włosów (trichoskopia), paznokci (onychofibrokeratoma) oraz infekcji pasożytniczych (np. świerzbu).

Wskazania do wykonania dermatoskopii

Badanie dermatoskopowe powinno być wykonywane regularnie, przynajmniej raz w roku, u każdej dorosłej osoby. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów z grup podwyższonego ryzyka rozwoju nowotworów skóry.

Istnieją jednak sytuacje, które wymagają pilnej konsultacji i oceny dermatoskopowej. Należą do nich:

• Pojawienie się nowego znamienia, które wyraźnie różni się od pozostałych (objaw "brzydkiego kaczątka").
• Zmiana wyglądu istniejącego znamienia – jego powiększenie, zmiana kształtu, koloru lub pojawienie się nierównomiernych brzegów.
• Wystąpienie objawów takich jak swędzenie, krwawienie, ból lub owrzodzenie w obrębie znamienia.
• Duża liczba znamion barwnikowych (powyżej 50).
• Jasna karnacja, rude lub blond włosy, niebieskie oczy oraz tendencja do oparzeń słonecznych.
• Dodatni wywiad rodzinny w kierunku czerniaka lub innego nowotworu skóry.

Do oceny niepokojących zmian często stosuje się kliniczną regułę ABCDE, która zwraca uwagę na: Asymetrię, nieregularne Brzegi, niejednolity Kolor (C-color), dużą średnicę (Diameter > 6 mm) oraz Ewolucję, czyli postępujące zmiany w obrębie znamienia.

Stwierdzenie którejkolwiek z tych cech jest bezwzględnym wskazaniem do badania dermatoskopowego.

Analiza dermatoskopowa zmian skórnych

Podczas dermatoskopii lekarz nie ocenia znamienia jako całości, ale analizuje obecność i układ specyficznych struktur dermoskopowych.

Ich rodzaj, kolor i rozmieszczenie tworzą wzorce, które z dużym prawdopodobieństwem wskazują na łagodny lub złośliwy charakter zmiany.

Do kluczowych ocenianych struktur należą m.in. siatka barwnikowa, pasma, kropki, grudki (globules), a także charakterystyczne wzorce naczyń krwionośnych.

Charakterystyka znamion łagodnych i złośliwych

Na przykład regularna, symetryczna siatka barwnikowa zwężająca się ku brzegom znamienia jest typowa dla łagodnych znamion melanocytowych. Z kolei nieregularna siatka, obecność białoniebieskiego welonu, nietypowych naczyń krwionośnych czy bezpostaciowych obszarów o różnym zabarwieniu to cechy alarmujące, które mogą wskazywać na czerniaka.

Doświadczony dermatolog, opierając się na tych wzorcach (tzw. analiza wzorców), jest w stanie z bardzo dużą czułością i swoistością odróżnić zmiany groźne od tych, które wymagają jedynie obserwacji.

Po badaniu lekarz podejmuje jedną z trzech decyzji: uznaje znamię za łagodne i nie wymagające interwencji, kwalifikuje je do dalszej obserwacji (np. ponowne badanie za 3-6 miesięcy) lub, w przypadku podejrzenia zmiany złośliwej, zaleca jej chirurgiczne usunięcie w całości i przekazanie do badania histopatologicznego, które stanowi ostateczne potwierdzenie diagnozy.

Wideodermatoskopia i sztuczna inteligencja w diagnostyce zmian skórnych

Standardem w nowoczesnej diagnostyce, zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka, jest wideodermatoskopia (dermatoskopia cyfrowa). Wykorzystuje ona kamerę cyfrową połączoną z komputerem, co pozwala na uzyskanie obrazów w powiększeniu nawet 70-krotnym i wyświetlenie ich na ekranie monitora.

Główną zaletą tej metody jest możliwość archiwizacji zdjęć i tworzenia tzw. mapy znamion całego ciała (total body mapping). Umożliwia to obiektywne porównywanie obrazów w czasie i wychwycenie nawet najdrobniejszych zmian w strukturze znamion, co jest niemożliwe do osiągnięcia przy użyciu pamięci ludzkiej.

Zastosowanie algorytmów AI w dermatologii

W ostatnich latach wideodermatoskopia jest coraz częściej wspomagana przez algorytmy sztucznej inteligencji (AI). Systemy te, wytrenowane na setkach tysięcy obrazów dermoskopowych, potrafią w ciągu kilku sekund przeanalizować znamię i wskazać prawdopodobieństwo jego złośliwości.

AI nie zastępuje lekarza, ale działa jako potężne narzędzie wsparcia. Może oznaczyć zmiany najbardziej podejrzane, na których specjalista powinien skupić swoją uwagę, co zwiększa skuteczność i przyspiesza proces diagnostyczny. Ostateczna decyzja zawsze należy jednak do doświadczonego dermatologa.

Zalety i ograniczenia wideodermatoskopii

Do najważniejszych zalet wideodermatoskopii należą:

• archiwizacja zdjęć,
• tworzenie mapy znamion całego ciała,
• obiektywne porównywanie obrazów w czasie,
• wspomaganie przez algorytmy AI,
• możliwość oznaczenia najbardziej podejrzanych zmian,
• konieczność przeprowadzania badania przez wykwalifikowanego specjalistę.

Mimo ogromnych zalet, wideodermatoskopia z analizą komputerową ma też swoje ograniczenia. Jakość obrazu, oprogramowanie i złożoność algorytmów mogą wpływać na wynik.

Dlatego kluczowe jest, aby badanie było przeprowadzane i interpretowane przez wykwalifikowanego specjalistę, który potrafi krytycznie ocenić zarówno obraz dermoskopowy, jak i sugestie systemu komputerowego w kontekście całego obrazu klinicznego pacjenta.