Co to jest soczewka wieloogniskowa?

Operacje leczenia zaćmy, polegające na wymianie uszkodzonej soczewki na sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową, stosowane są od 1949 roku – pierwszy taki zabieg z wykorzystaniem sztywnej soczewki przeprowadził w londyńskim Szpitalu św. Tomasza angielski okulista sir Harold Ridley.

Obecnie stosowane soczewki wewnątrzgałkowe są miękkie, zbudowane na ogół z hydrożelu, silikonu lub akrylu. Do wnętrza oka wprowadza się je poprzez niewielkie nacięcie (2-3 mm), zwinięte w ciasny rulonik – dopiero wewnątrz torebki, pozostałej po usuniętej zmętniałej soczewce pacjenta, sztuczny implant rozprostowuje się i przyjmuje właściwy kształt.

Standardowe, jednoogniskowe soczewki, stosowane w operacyjnym leczeniu zaćmy, umożliwiają pozbycie się choroby, ale nie mają zdolności akomodacji do dali i do bliży. Dlatego po operacji pacjent na ogół widzi dobrze tylko na odległość, a do czynności takich jak czytanie, szycie czy praca na komputerze, musi nosić okulary korekcyjne.

Rozwiązaniem tego problemu są soczewki wieloogniskowe, które zapewniają ostre widzenie na każdą odległość.

Soczewki wieloogniskowe i ich zalety

Wieloogniskowa soczewka wewnątrzgałkowa, nazywana również soczewką multifokalną lub progresywną, zaliczana jest do soczewek grupy premium. Implanty takie najczęściej wyposażone są w filtry UV i światła niebieskiego, co stanowi profilaktykę rozwoju AMD (zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem).

Rodzaje soczewek wieloogniskowych:

• soczewka refrakcyjna,
• soczewka dyfrakcyjna,
• soczewka refrakcyjno-dyfrakcyjna.

Soczewki multifokalne mogą mieć różną budowę, ponieważ efekt ostrego widzenia do dali i bliży osiągany jest w nich za pomocą różnych zjawisk optycznych: załamania światła (soczewka refrakcyjna), rozproszenia światła (soczewka dyfrakcyjna) lub ich połączenia (soczewka refrakcyjno-dyfrakcyjna). Najpopularniejszy implant tego rodzaju to AcrySof ReSTOR amerykańskiej firmy Alcon.

Zalety soczewek wieloogniskowych:

• umożliwiają ostre widzenie na każdą odległość,
• eliminują potrzebę noszenia okularów korekcyjnych,
• zapewniają ostrość widzenia do dali, bliży i na odległości pośrednie,
• mogą jednocześnie korygować astygmatyzm.

Dzięki swojej budowie soczewka wieloogniskowa umożliwia pacjentowi ostre widzenie na każdą odległość, co wynika z faktu, że tworzy kilka ognisk skupienia światła. Dzięki temu pacjent po operacji zaćmy nie musi nosić okularów korekcyjnych, co ma miejsce w przypadku zastosowania zwykłej, jednoogniskowej soczewki.

Implant wieloogniskowy zapewnia ostrość widzenia do dali oraz bliży, a także na odległości pośrednie. Produkowane są także soczewki wieloogniskowe toryczne, które – oprócz zdolności do akomodacji wzroku na różną odległość – umożliwiają także jednoczasową korekcję astygmatyzmu, dostosowując kształt soczewki do nieregularnej krzywizny rogówki.

Nowoczesne typy soczewek

Poza standardowymi soczewkami jednoogniskowymi i wieloogniskowymi, na rynku dostępne są także inne, zaawansowane technologicznie rozwiązania. W ostatnich latach rośnie popularność soczewki o rozszerzonym zakresie ostrości (EDOF). Ich działanie opiera się na wydłużeniu pojedynczego ogniska, co zapewnia płynne, stabilne widzenie na odległość daleką i pośrednią (np. podczas pracy przy komputerze).

EDOF redukują jednocześnie potencjalne efekty uboczne, takie jak halo czy poświata, które mogą występować w przypadku soczewek wieloogniskowych. EDOF są dobrym kompromisem dla pacjentów, którzy cenią sobie naturalne, ostre widzenie na co dzień i są w stanie zaakceptować konieczność używania okularów do czytania bardzo drobnego druku.

Kolejną ewolucją są soczewki trójogniskowe, które, jak sama nazwa wskazuje, posiadają trzy punkty ogniskowania: do dali, bliży oraz na odległości pośrednie. Są one uważane za najbardziej zaawansowane spośród soczewek wieloogniskowych, ponieważ zapewniają kompleksowe widzenie na każdą odległość, w tym na przykład podczas korzystania z urządzeń elektronicznych czy gotowania.

Warto jednak pamiętać, że, podobnie jak inne soczewki wieloogniskowe, mogą one powodować efekty świetlne, choć ich design jest stale udoskonalany, aby minimalizować te niedogodności.

Proces zabiegu i kwalifikacja pacjentów

Zabieg korekcji zaćmy z wszczepieniem soczewki wieloogniskowej przeprowadzany jest w trybie chirurgii jednego dnia z zastosowaniem znieczulenia miejscowego, a pacjent może opuścić klinikę już po kilku godzinach. Rana na powierzchni oka zasklepia się sama bez konieczności zakładania szwów.

Dzięki temu zmniejsza się inwazyjność całej procedury i skraca okres rekonwalescencji. Przeciwwskazaniem do zastosowania soczewki wieloogniskowej jest m.in. astygmatyzm rogówkowy znacznego stopnia, a ponieważ soczewki tego typu mogą zaburzać widzenie kontrastu, nie zaleca się ich stosowania u osób, dla których postrzeganie kontrastu jest szczególnie istotne.

Osoby, dla których postrzeganie kontrastu jest istotne:

• piloci,
• malarze,
• zawodowi kierowcy.

Dotyczy to m.in. pilotów, malarzy czy zawodowych kierowców. Wiek powyżej 70 lat nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem; decyzja powinna opierać się na indywidualnej ocenie stanu zdrowia pacjenta. Warto również wspomnieć, że przed przystąpieniem do zabiegu pacjenci powinni przejść szczegółową ocenę okulistyczną.

Celem jest określenie, czy są odpowiednimi kandydatami do wszczepienia soczewek wieloogniskowych. Lekarz okulista przeanalizuje również wszelkie możliwe ryzyka i oczekiwania pacjenta co do wyników zabiegu.

Potencjalne efekty uboczne

Możliwe skutki uboczne obejmują efekt halo, czyli pojawianie się świetlistych pierścieni wokół źródeł światła, oraz problemy z widzeniem w nocy. Alternatywą dla soczewek wieloogniskowych są soczewki jednoogniskowe, które mogą być stosowane w połączeniu z okularami lub soczewkami kontaktowymi do bliży lub do dali, w zależności od potrzeb pacjenta.

Takie rozwiązanie pozwala na dostosowanie korekcji wzroku w bardziej elastyczny sposób, lecz wymaga używania dodatkowych pomocy optycznych. Kwalifikacja do zabiegu z soczewkami wieloogniskowymi jest procesem złożonym. Okulista musi dokładnie ocenić nie tylko stan oka i wady refrakcji, ale także styl życia pacjenta, jego potrzeby wzrokowe oraz oczekiwania.

Osoby, które spędzają dużo czasu na czytaniu, pracy przy komputerze czy prowadzeniu pojazdów w nocy, mogą mieć odmienne preferencje i wymagania.

Koszty i oczekiwania pacjenta

Cena leczenia zaćmy z zastosowaniem soczewki wieloogniskowej, w zależności od miasta, zamyka się zazwyczaj w przedziale 5 500 – 8 000 zł. Zabiegi z zastosowaniem takich soczewek mogą być przeprowadzane tylko komercyjnie: choć trwają prace nad zmianą tego stanu rzeczy, w chwili obecnej nie ma możliwości dopłacania do soczewek w ramach zabiegów refundowanych przez NFZ.

Opcje finansowania w niektórych krajach:

• programy refundacyjne,
• częściowe pokrycie kosztów soczewek wieloogniskowych,
• konsultacje z lokalnymi specjalistami.

Refundacją objęte są jedynie standardowe soczewki jednoogniskowe. Należy również zaznaczyć, że w niektórych krajach dostępne są programy refundacyjne, które mogą pokrywać część kosztów związanych z operacją zaćmy i wszczepieniem soczewek wieloogniskowych.

Pacjenci powinni skonsultować się z lokalnymi specjalistami, aby uzyskać pełne informacje na temat dostępnych opcji finansowania.

Realistyczne oczekiwania po operacji

Pacjenci decydujący się na soczewki wieloogniskowe powinni mieć realistyczne oczekiwania. Choć większość z nich po zabiegu cieszy się z braku konieczności używania okularów do codziennych czynności, niektórzy mogą odczuwać pewne niedogodności.

Najczęściej zgłaszane niedogodności:

• efekt halo (poświaty wokół źródeł światła),
• efekt glare (olśnienie),
• problemy podczas jazdy samochodem w nocy.

Najczęściej zgłaszane to efekt halo (poświaty wokół źródeł światła) oraz efekt glare (olśnienie), szczególnie podczas jazdy samochodem w nocy. Warto o tym wiedzieć przed podjęciem decyzji, ponieważ, choć u większości pacjentów mózg adaptuje się do nowego widzenia w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, to w rzadkich przypadkach efekty te mogą być uciążliwe.

Kluczowa jest otwarta rozmowa z lekarzem na temat wszelkich obaw i potencjalnych kompromisów, jakie niesie ze sobą dany typ soczewki.