Sterowana regeneracja kości (GBR) – klucz do skutecznej implantacji zębów

Podstawą, która wymagana jest w procesie wszczepienia implantów zębów jest odpowiedni stan tkanki kostnej, czyli ilość i jakość w danym regionie. Zazwyczaj w przeciągu miesięcy czy lat od ekstrakcji zęba u znacznej części pacjentów dochodzi do lokalnych ubytków tkanki kostnej. Do nadmiernej utraty kości dojść może również w przebiegu stanów zapalnych w okolicy okołowierzchołkowej zęba, co sprzyja gorszym możliwościom implantacji w tej okolicy.

Ubytki tkanki kostnej powodują, że proces wczepienia implantów zębów jest często utrudniony lub wręcz niemożliwy do przeprowadzenia. Na szczęście istnieją metody, które umożliwiają odnowę i odtworzenie objętościowe utraconej tkanki kostnej. Właśnie taką metodą jest sterowana regeneracja kości.

Na czym polega sterowana regeneracja kości

Sterowana regeneracja kości (Guided Bone Regeneration - GBR) jest zabiegiem odbudowy tkanki kostnej, w przebiegu którego z pomocą specjalnych preparatów kościotwórczych lub kościozastępczych tworzy się odpowiednie "rusztowanie" dla regenerującej się tkanki kostnej organizmu pacjenta.

Celem całego procesu jest wytworzenie odpowiedniej ilości tkanki, która umożliwia wszczepienie m.in. tytanowych implantów, dzięki odpowiedniemu ukierunkowaniu i wsparciu naturalnych procesów regeneracyjnych organizmu. Poza samym wprowadzeniu materiału substytucyjnego, konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie specjalną membraną zaporową. Błona ta stanowi fizyczną barierę, uniemożliwiają migrację innych komórek m.in. tkanek miękkich w kierunku odnawiającej się tkanki kostnej. W zależności od decyzji błony mogą być rozpuszczalne lub nierozpuszczalne, w drugim przypadku konieczne jest ich późniejsze usunięcie.

Najważniejsze elementy procesu GBR:

• zastosowanie materiału kościozastępczego lub kościotwórczego,
• ochrona miejsca zabiegowego membraną zaporową,
• wytworzenie odpowiedniej ilości nowej tkanki kostnej,
• przygotowanie podłoża do wszczepienia implantów,
• w zależności od materiału – konieczność usunięcia membrany nierozpuszczalnej.

W ostatnich latach wprowadzono także nowoczesne biomateriały, takie jak błony kolagenowe nowej generacji oraz syntetyczne substytuty kostne o kontrolowanym czasie resorpcji. Aktualne badania (2023–2024) wskazują, że stosowanie takich materiałów poprawia przewidywalność zabiegów GBR i skraca czas gojenia, co ma duże znaczenie przy planowaniu implantacji.

Materiały i techniki w GBR

Jednym z częściej stosowanych materiałów w sterowanej regeneracji kości jest preparat Bio-Oss. Jest on materiałem kościozastępczym pochodzenia odzwierzęcego, który tworzy szkielet dla rosnącej w czasie tkanki kostnej oraz pobudza procesy jej formowania i gojenia. Po wytworzeniu tkanki kostnej ulega on integracji z organizmem, metabolizmowi i ostatecznie rozkładowi.

W praktyce wykorzystuje się również inne preparaty, m.in. materiały autogenne (pobrane od pacjenta), allogenne (pochodzące od dawców ludzkich) oraz syntetyczne substytuty, np. hydroksyapatyt czy fosforan trójwapniowy. Wybór materiału zależy od wskazań klinicznych, doświadczenia operatora oraz oczekiwanego czasu regeneracji kości.

Coraz większą rolę odgrywa także łączenie różnych technik GBR, np. zastosowanie biomateriałów wraz z osoczem bogatopłytkowym (PRP) lub koncentratem leukocytarno-płytkowym (L-PRF). Takie podejście wspiera gojenie i przyspiesza regenerację.

GBR a zabiegi podnoszenia dna zatoki

Zatoki szczękowe są przestrzeniami w kościach szczękowych, których głęboki zachyłek może uniemożliwić wczepienie implantów w tylnych odcinkach szczęk. Preparat Bio-Oss znajduje zastosowanie w tzw. procedurach podnoszenia dna zatoki szczękowej (sinus-lift). Zabiegi te polegają na podniesieniu błony wyściełającej zatokę i wprowadzeniu w powstałą przestrzeń substytutu tkanki kostnej, który stanowi podłoże i miejsce dla implantu. Należy pamiętać, że procesy rozwoju i regeneracji kości wymagają czasu – z reguły około 6 miesięcy.

Współczesne badania nad techniką sinus-lift wskazują, że stosowanie minimalnie inwazyjnych metod, np. techniki zamkniętej, pozwala skrócić rekonwalescencję pacjenta i zmniejszyć ryzyko powikłań pooperacyjnych. Wybór odpowiedniej metody zależy od anatomii zatoki szczękowej i rozległości planowanej odbudowy.

Diagnostyka i przebieg zabiegu

Zazwyczaj decyzję o zastosowaniu sterowanej regeneracji kości podejmuje się na podstawie wykonanego przed implantacją zdjęcia rentgenowskiego lub obrazów z tomografii komputerowej (TK). Procedura wczepienia materiału syntetycznego odbywa się najczęściej z użyciem znieczulenia miejscowego. Ewentualne dolegliwości, takie jak ograniczony obrzęk czy ból, ustępują samoistnie i dobrze reagują na środki przeciwbólowe.

Coraz częściej w diagnostyce przedzabiegowej wykorzystuje się nowoczesne narzędzia cyfrowe, takie jak planowanie 3D w programach implantologicznych czy druk 3D szablonów chirurgicznych. Dzięki temu możliwe jest bardziej precyzyjne zaplanowanie regeneracji oraz pozycjonowania implantów.

Narzędzia stosowane w diagnostyce GBR:

• zdjęcia rentgenowskie,
• tomografia komputerowa (TK),
• planowanie 3D w programach implantologicznych,
• druk 3D szablonów chirurgicznych,
• modele 3D do przewidywania trudności.

Tomografia komputerowa i modele 3D stanowią obecnie złoty standard diagnostyki GBR, pozwalając na dokładne zobrazowanie struktur anatomicznych i przewidywanie ewentualnych trudności.

Bezpieczeństwo i powikłania

Zabiegi sterowanej regeneracji kości z użyciem preparatów takich jak Bio-Oss uznawane są za procedury bezpieczne, obarczone niewielkim ryzykiem powikłań i działań niepożądanych.

Potencjalne powikłania obejmują infekcje w miejscu zabiegu, ekspozycję błony zaporowej, brak integracji materiału kostnego czy opóźnione gojenie. Współczesne wytyczne (2023–2024) podkreślają znaczenie odpowiedniej higieny jamy ustnej oraz stosowania profilaktycznej antybiotykoterapii w wybranych przypadkach, co pozwala zminimalizować ryzyko komplikacji.

W dłuższej perspektywie sukces GBR zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta, nawyków (np. palenie tytoniu) oraz przestrzegania zaleceń pozabiegowych. Dlatego istotnym elementem jest edukacja pacjenta i regularne wizyty kontrolne po zabiegu.