Co to jest stulejka fizjologiczna?

Stulejką nazywamy stan, w którym nie można odprowadzić nadmiernie zwężonego napletka do tzw. rowka zażołędnego. W zależności od nasilenia schorzenia wyróżnić możemy tzw. stulejkę całkowitą i częściową. W stulejce częściowej dochodzi do utrudnienia procesu ściągania napletka, a w stulejce całkowitej jest on w ogóle niemożliwy do przeprowadzenia.

Odpowiednio wczesna diagnostyka nakierowana na rozpoznanie tego schorzenia jest w stanie uchronić zarówno chłopców, jak i mężczyzn, przed rozwojem groźnych dla zdrowia powikłań, które w znacznym stopniu mogą wpłynąć na przyszłe relacje damsko-męskie, pewność siebie i samopoczucie chorego.

Stulejka fizjologiczna u dzieci

Nie we wszystkich przypadkach stulejka jest objawem stanu chorobowego organizmu. U małych chłopców w wieku około 2–3 lat stulejka jest całkowitą normą, nazywamy ją wtedy stulejką fizjologiczną. Na pojawienie się stulejki fizjologicznej u niemowląt i małych dzieci wpływa kilka czynników, wśród których wymienić należy zmniejszoną elastyczność napletka. Mniej elastyczny napletek, z racji ograniczonych wymiarów, uniemożliwia jego pełne ściągnięcie do rowka zażołędnego.

Kolejnym czynnikiem odpowiadającym częściowo za rozwój stulejki fizjologicznej u małych dzieci jest tzw. mastka. Mastką nazywamy białawą lub żółtawą wydzielinę, która gromadzi się u mężczyzn pod napletkiem, m.in. w rejonie szyjki żołędzi. Jest ona produktem złuszczonych komórek nabłonka, łoju i aktywności lokalnej flory bakteryjnej pacjenta. U małych dzieci mastka, w połączeniu ze zwężonym napletkiem, powoduje ścisłe przyleganie i sklejanie się wewnętrznej powierzchni napletka z tkankami żołędzi.

Do najważniejszych czynników sprzyjających stulejce fizjologicznej należą:

• zmniejszona elastyczność napletka u małych dzieci,
• ograniczone wymiary napletka w pierwszych latach życia,
• obecność mastki gromadzącej się pod napletkiem,
• ścisłe przyleganie wewnętrznej powierzchni napletka do żołędzi.

U prawidłowo rozwijającego się dziecka stulejka fizjologiczna jest stanem przejściowym. Ustępuje ona zazwyczaj samoistnie do 3. roku życia. W praktyce klinicznej coraz częściej podkreśla się jednak, że proces ten może trwać dłużej – u części zdrowych chłopców pełne odprowadzenie napletka następuje dopiero około 6.–7. roku życia, a nawet w okresie przedpokwitaniowym. Jest to związane z naturalnym dojrzewaniem tkanek i stopniowym oddzielaniem się napletka od żołędzi.

Po 3. roku życia, w sytuacji dalszego występowania problemu z odprowadzeniem napletka do rowka zażołędnego, należy zasięgnąć konsultacji pediatrycznej. Regularna obserwacja oraz edukacja rodziców dotycząca prawidłowej pielęgnacji napletka pozwalają uniknąć wielu powikłań wynikających z nieprawidłowych praktyk higienicznych.

Stulejka patologiczna i jej objawy

Przetrwała stulejka nazywana jest już tzw. stulejką patologiczną, gdyż jej obecność i rozwój związany jest z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych.

Nieleczona lub leczona nieprawidłowo stulejka może powodować m.in. problemy z utrzymaniem odpowiedniego poziomu czystości i higieny w okolicy narządów płciowych. Stan taki predysponuje do niekontrolowanego namnażania się bakterii i wystąpienia objawów zakażenia dróg moczowych.

Do objawów stulejki patologicznej mogą należeć również: trudności w oddawaniu moczu, balonowate uwypuklenie napletka podczas mikcji, ból lub dyskomfort w okolicy prącia, nawracające stany zapalne żołędzi i napletka oraz problemy higieniczne. W wieku młodzieńczym stulejka utrudnia podjęcie aktywności seksualnej i może stanowić przyczynę pojawienia się problemów psychicznych.

Najczęstsze objawy i następstwa stulejki patologicznej to:

• trudności i ból podczas oddawania moczu,
• balonowate uwypuklenie napletka w czasie mikcji,
• nawracające stany zapalne żołędzi i napletka,
• problemy z utrzymaniem właściwej higieny prącia,
• zwiększone ryzyko zakażeń dróg moczowych,
• utrudniona aktywność seksualna i obniżenie komfortu psychicznego.

W ostatnich latach w zaleceniach urologów dziecięcych zwraca się szczególną uwagę na różnicowanie stulejki prawdziwej (bliznowaciejącej) od naturalnego przywierania napletka do żołędzi. Jest to kluczowe, gdyż tylko stulejka bliznowata wymaga bardziej zdecydowanego leczenia, podczas gdy naturalne przywieranie zwykle ustępuje samoistnie.

Leczenie stulejki

Leczenie stulejki zależy m.in. od wieku pacjenta i stopnia zaawansowania zmian stwierdzonych przez lekarza. W przypadku rozpoznania tzw. stulejki fizjologicznej nie wolno podejmować na siłę prób ściągnięcia napletka. Wymuszone odprowadzenie napletka predysponuje do rozwoju mikrouszkodzeń jego tkanek i ich bliznowacenia, co wtórnie powoduje zaciskanie napletka na żołędzi prącia.

W przypadku stulejki, która nie ustąpiła samoistnie do 3. roku życia dziecka, postępowanie ma w większości przypadków charakter zachowawczy i polega na regularnym i delikatnym podejmowaniu prób odprowadzenia napletka podczas kąpieli dziecka. Podczas ciepłej kąpieli dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez tkanki i poprawy ich elastyczności, co przynosi pozytywny efekt terapeutyczny.

Główne metody leczenia stulejki obejmują:

• zachowawcze, delikatne odprowadzanie napletka podczas kąpieli,
• stosowanie miejscowych maści steroidowych zleconych przez lekarza,
• zabiegi plastyki napletka w przypadku zmian zaawansowanych,
• zabieg obrzezania, czyli całkowite usunięcie napletka, gdy inne metody są niewystarczające.

W aktualnych rekomendacjach pediatrycznych ważne miejsce zajmuje terapia miejscowa maściami steroidowymi, która – stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza – może znacznie zwiększyć elastyczność napletka i ułatwić jego odprowadzanie. Metoda ta jest uznawana za bezpieczną, mało inwazyjną i charakteryzuje się wysoką skutecznością u dzieci z łagodną lub umiarkowaną stulejką.

Bardziej zaawansowane zmiany struktur napletka wymagają czasem bardziej radykalnego postępowania, które sprowadza się do odpowiedniej plastyki napletka bądź do przeprowadzenia zabiegu obrzezania, czyli całkowitego usunięcia napletka. Współcześnie stosuje się różne techniki chirurgiczne, które pozwalają zachować jak najwięcej zdrowej tkanki lub – jeśli to konieczne – zapewnić trwałe usunięcie problemu.

Profilaktyka i konsultacja lekarska

Wszystko to powoduje, że stulejki i jej objawów nie należy lekceważyć. Chociaż w większości przypadków stulejka fizjologiczna ustępuje do 3. roku życia, jej dłuższe występowanie stanowi wskazanie do podjęcia odpowiednich działań terapeutycznych.

Prawidłowa higiena napletka jest kluczowa już od okresu niemowlęcego. U małych dzieci nie zaleca się jednak forsownego odciągania napletka. Wystarczy delikatne oczyszczanie okolicy prącia wodą podczas kąpieli. Wraz z wiekiem dziecka należy uczyć je samodzielnej pielęgnacji, co zmniejsza ryzyko stanów zapalnych i powikłań.

Do lekarza warto zgłosić się, jeśli pojawiają się:

• ból lub stan zapalny w okolicy napletka,
• trudności z oddawaniem moczu,
• podejrzenie zakażenia dróg moczowych,
• brak postępów w naturalnym odprowadzaniu napletka u starszego dziecka,
• jakiekolwiek wątpliwości dotyczące wyglądu narządów płciowych.

Wczesna konsultacja pediatryczna lub urologiczna pozwala uniknąć niepotrzebnych powikłań i wdrożyć odpowiednie, najczęściej mało inwazyjne leczenie.