Co to jest zaćma podwichnięta?

Zaćma to choroba, której istotą jest zmętnienie naturalnej soczewki oka. Stopniowo prowadzi to do pogorszenia wzroku, a obraz staje się zamglony, wyblakły i nieostry, aż do całkowitej utraty widzenia. Wyróżnia się kilka rodzajów zaćmy, a jedną ze szczególnych i wymagających pilnej interwencji form jest zaćma podwichnięta.

Czym jest zaćma podwichnięta i jakie są jej przyczyny?

Zaćma podwichnięta to stan, w którym zmętniała soczewka oka ulega częściowemu przemieszczeniu ze swojego prawidłowego położenia. Dzieje się tak na skutek osłabienia lub zerwania delikatnych więzadełek (obwódki rzęskowej), które utrzymują ją w odpowiednim miejscu.

Istnieje kilka mechanizmów, które mogą prowadzić do zaćmy podwichniętej:

• Zaćma pęczniejąca - w jej przebiegu zmętniałe włókna soczewki absorbują wodę, co powoduje jej powiększenie. Wzrost objętości prowadzi do napięcia i ostatecznie zerwania części więzadełek.
• Urazy oka - bezpośrednie lub tępe urazy gałki ocznej mogą mechanicznie uszkodzić aparat wieszadłowy soczewki.
• Choroby wrodzone - osłabienie więzadełek może być objawem chorób genetycznych, takich jak zespół Marfana czy homocystynuria.
• Wady w budowie oka - rzadkie anomalie, takie jak mała, kulista soczewka (mikrosferofakia), również predysponują do jej niestabilności.

Objawy i zagrożenia – ostry atak jaskry

O ile w przypadku klasycznej zaćmy głównym problemem jest pogorszenie widzenia, o tyle w zaćmie podwichniętej największym zagrożeniem staje się ryzyko ostrego ataku jaskry wtórnej. Przemieszczona soczewka może zablokować prawidłowy odpływ cieczy wodnistej z oka, co prowadzi do gwałtownego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jest to stan nagły, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ wysokie ciśnienie w krótkim czasie może trwale i nieodwracalnie uszkodzić nerw wzrokowy.

Objawy zaćmy podwichniętej często nakładają się na siebie. Do trwającego od dłuższego czasu zamglenia widzenia, typowego dla zaćmy, nagle dołączają objawy ostrego ataku jaskry:

• silny, rozrywający ból oka, promieniujący do głowy (okolicy skroniowej i czołowej),
• gwałtowne, dodatkowe pogorszenie widzenia,
• pojawienie się "tęczowych kół" lub aureoli wokół źródeł światła,
• zaczerwienienie i przekrwienie gałki ocznej,
• nudności i wymioty.

Pojawienie się tych objawów powinno skłonić do pilnej wizyty u okulisty lub na szpitalnym oddziale ratunkowym.

Leczenie zaćmy podwichniętej – operacja w trybie pilnym

W przypadku zaćmy podwichniętej powikłanej atakiem jaskry, leczenie farmakologiczne obniżające ciśnienie jest jedynie działaniem doraźnym, przygotowującym pacjenta do operacji. Jedynym leczeniem przyczynowym jest zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu podwichniętej soczewki. Operacja ta jest znacznie trudniejsza technicznie niż standardowe usunięcie zaćmy.

Podczas zabiegu chirurg musi nie tylko usunąć zmętniałą soczewkę (najczęściej metodą fakoemulsyfikacji), ale także ustabilizować jej torebkę za pomocą specjalnych narzędzi, takich jak pierścienie napinające torebkę (CTR) czy segmenty. W miejsce usuniętej soczewki wszczepiana jest sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa. Czasami, ze względu na pilny charakter operacji i trudności z doborem odpowiedniej soczewki, zabieg jest dwuetapowy – najpierw usuwa się soczewkę naturalną, a sztuczną wszczepia w późniejszym terminie.

Jeżeli operacja zostanie przeprowadzona zbyt późno, gdy nerw wzrokowy ulegnie już uszkodzeniu, usunięcie zaćmy i obniżenie ciśnienia nie przywróci utraconego wzroku. Dlatego tak kluczowe jest wczesne rozpoznanie i szybka interwencja.

Diagnostyka i profilaktyka

Wczesne rozpoznanie zaćmy podwichniętej jest kluczowe, aby zapobiec trwałym uszkodzeniom. Diagnoza wymaga szczegółowego badania okulistycznego w lampie szczelinowej, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz często badań dodatkowych, jak USG gałki ocznej, w celu oceny stopnia przemieszczenia soczewki.

Profilaktyka obejmuje:

• regularne kontrole okulistyczne, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka (np. z zespołem Marfana),
• ochronę oczu przed urazami,
• świadomość objawów alarmowych i niezwłoczne zgłaszanie się do specjalisty w razie ich wystąpienia.

Regularne wizyty u okulisty mogą pomóc w wykryciu wczesnych oznak niestabilności soczewki i zaplanowaniu operacji, zanim dojdzie do groźnych powikłań.