Objawy przepukliny pępkowej

Przepuklina pępkowa (łac. hernia umbilicalis) to uwypuklenie zawartości jamy brzusznej (najczęściej jelit) przez naturalny otwór w powłokach jamy brzusznej, jakim jest pępek. Schorzenie to występuje w dwóch zupełnie różnych postaciach: jako częsta, zwykle niegroźna dolegliwość u niemowląt oraz jako nabyty problem u dorosłych, gdzie 10 razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Może powstać wskutek osłabienia wewnętrznej warstwy mięśni brzucha lub wrodzonego niezarośnięcia pierścienia pępkowego.

Przepuklina pępkowa – przyczyny i czynniki ryzyka

Rozwój przepukliny pępkowej u dzieci jest związany z opóźnionym lub nieprawidłowym zrastaniem się pierścienia pępkowego po odpadnięciu pępowiny. U dorosłych główną przyczyną jest przewlekły wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, który "wypycha" narządy przez najsłabszy punkt, jakim często jest okolica pępka. Dochodzi do tego m.in. w wyniku przewlekłych zaparć, chorób prostaty utrudniających oddawanie moczu czy uporczywego, przewlekłego kaszlu.

Przyczyną powstawania przepukliny jest także osłabienie struktur powięzi pępkowej i mięśni brzucha, do czego predysponują:

• otyłość i nadwaga,
• liczne ciąże (zwłaszcza mnogie),
• wodobrzusze (płyn w jamie brzusznej),
• przebyte operacje brzuszne,
• ciężka praca fizyczna związana z dźwiganiem.

Innymi czynnikami ryzyka są palenie tytoniu, które osłabia tkankę łączną, oraz podeszły wiek, związany z naturalnym osłabieniem mięśni. Możliwe są również genetyczne predyspozycje do osłabienia powłok brzusznych.

Objawy i diagnoza przepukliny pępkowej

Objawy przepukliny pępkowej zależą przede wszystkim od wieku pacjenta i wielkości samej przepukliny. Kluczowe jest rozróżnienie postaci dziecięcej od tej występującej u dorosłych, ponieważ ich przebieg i leczenie diametralnie się różnią.

Przepuklina pępkowa u dzieci i niemowląt

U niemowląt najczęściej występuje ona pod postacią miękkiego, niebolesnego wybrzuszenia w okolicy pępka, które powiększa się podczas płaczu lub kaszlu. U ogromnej większości dzieci (ok. 90%) przepuklina ta samoistnie zamyka się w ciągu pierwszych 2-4 lat życia na skutek naturalnego wzmacniania się mięśni brzucha. Leczenie operacyjne u dzieci jest zarezerwowane dla bardzo dużych przepuklin lub tych, które nie zamknęły się do 4-5 roku życia.

Objawy u dorosłych i możliwe powikłania

U dorosłych przepuklina pępkowa nigdy nie ustępuje samoistnie i ma tendencję do powiększania się. Początkowo może powodować jedynie uczucie pobolewania lub dyskomfortu w okolicy pępka. Z czasem pojawia się guzowate uwypuklenie, które staje się bardziej widoczne przy napinaniu mięśni brzucha (np. podczas kaszlu, śmiechu, parcia na stolec czy wysiłku fizycznego). Na wczesnym etapie guzek ten daje się odprowadzić (wepchnąć) z powrotem do jamy brzusznej.

Najgroźniejszym powikłaniem jest uwięźnięcie przepukliny. Dochodzi do niego, gdy jelito zaklinuje się w otworze przepuklinowym, co prowadzi do odcięcia dopływu krwi i martwicy jelita. Jest to stan nagły, zagrażający życiu, którego objawy to:

• silny, ostry i nieustępujący ból w okolicy pępka,
• twardy, zaczerwieniony i bolesny guzek, którego nie da się odprowadzić,
• nudności i wymioty,
• zatrzymanie gazów i stolca.

Jak lekarz diagnozuje przepuklinę?

Diagnoza przepukliny pępkowej jest zazwyczaj prosta i opiera się na badaniu fizykalnym. Lekarz ogląda i bada palpacyjnie okolicę pępka, prosząc pacjenta o zakasłanie lub napięcie mięśni brzucha, co uwidacznia przepuklinę. W rzadkich, niejednoznacznych przypadkach, zwłaszcza u osób otyłych, lekarz może zlecić badanie USG powłok jamy brzusznej, aby potwierdzić diagnozę i ocenić zawartość worka przepuklinowego.

Leczenie przepukliny pępkowej – kiedy operacja jest konieczna?

W przypadku bagatelizowania objawów u dorosłych, każda przepuklina pępkowa może ulec uwięźnięciu, dlatego jedynym skutecznym sposobem leczenia jest operacja. Zabieg planowy jest znacznie bezpieczniejszy i wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań niż operacja wykonywana w trybie pilnym z powodu uwięźnięcia. Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest każda objawowa przepuklina pępkowa u osoby dorosłej.

Metody operacji: laparoskopia i technika klasyczna

Operacja polega na odprowadzeniu zawartości worka przepuklinowego z powrotem do jamy brzusznej, a następnie zamknięciu i wzmocnieniu osłabionych tkanek. U dorosłych, aby zapobiec nawrotom, wrota przepukliny niemal zawsze wzmacnia się poprzez wszycie specjalnej, syntetycznej siatki z tworzywa sztucznego.

Zabieg można wykonać dwiema metodami:

• Metoda klasyczna (otwarta) – chirurg wykonuje jedno cięcie w okolicy pępka, przez które przeprowadza całą operację.
• Metoda laparoskopowa – operacja odbywa się za pomocą kamery i narzędzi wprowadzanych przez kilka małych nacięć na skórze brzucha. Ta technika wiąże się z mniejszym bólem pooperacyjnym i szybszym powrotem do aktywności.

Wybór metody zależy od wielkości przepukliny, warunków anatomicznych pacjenta i doświadczenia chirurga.

Rekonwalescencja po operacji

Po operacji przepukliny pępkowej kluczowe jest przestrzeganie zaleceń, aby zapewnić prawidłowe gojenie i zminimalizować ryzyko nawrotu. Przez okres 4-6 tygodni należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, a zwłaszcza podnoszenia ciężkich przedmiotów. Pełen powrót do zdrowia i normalnej aktywności następuje zazwyczaj po kilku tygodniach. Właściwie przeprowadzona operacja z użyciem siatki daje bardzo dobre i trwałe efekty.