Niewidoczne aparaty ortodontyczne

Termin lingwalny odnosi się do typu aparatu ortodontycznego usytuowanego po wewnętrznej stronie łuku zębowego. Podstawową cechą odróżniającą aparat lingwalny (inaczej językowy) od klasycznego aparatu stałego jest sposób mocowania zamków, które przyklejane są do zębów od strony języka i tym samym praktycznie niewidoczne dla osób postronnych.

Historia aparatów lingwalnych sięga lat 70. XX wieku, kiedy to niezależnie od siebie w USA i Japonii podjęto pierwsze próby przyklejania zamków aparatów ortodontycznych do wewnętrznej strony zębów. Z powodu problemów i niedoskonałości stosowanych ówcześnie materiałów metoda nie zyskała szerokiego zastosowania. Wrócono do niej dopiero w ostatnich latach, na co pozwolił szybki postęp techniki stomatologicznej i obecnie aparaty lingwalne zdobywają coraz większy udział w rynku zabiegów ortodontycznych. Są one interesującą alternatywą dla wymagających pacjentów, którzy oprócz skuteczności leczenia cenią sobie walory estetyczne, lub z racji wykonywanego zawodu nie mogą sobie pozwolić na stosowanie aparatu zewnętrznego.

Wskazania, przeciwwskazania i zasady leczenia

Aparaty lingwalne mogą być stosowane u większości pacjentów dorosłych i nastolatków, u których zakończył się intensywny rozwój szczęki. Wskazane są szczególnie w przypadkach, gdy wymagane jest leczenie estetyczne, np. u osób pracujących w mediach, prawie czy sprzedaży.

Do przeciwwskazań należą m.in. bardzo małe zęby, aktywne choroby przyzębia, skrajne wady zgryzu oraz niewystarczająca higiena jamy ustnej. Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie przez ortodontę.

Przy użyciu aparatów lingwalnych wyleczyć można nawet skomplikowaną wadę zgryzu, a jedynym warunkiem ich zastosowania jest brak aktywnych chorób przyzębia oraz dostateczna ilość korony zęba do przyklejenia zamków.

Rodzaje aparatów lingwalnych i systemy

Systemy lingwalne dzielą się zasadniczo na aparaty indywidualnie projektowane i wykonywane dla danego pacjenta (Incognito, Incognito Lite, WIN, Lingualjet) oraz aparaty proste - gotowe urządzenia, dopasowywane i zakładane podczas pierwszej wizyty w gabinecie stomatologicznym (np Forestadent).

System Incognito i aparat WIN

Do najpopularniejszych aparatów lingwalnych stosowanych obecnie przez polskich stomatologów należą indywidualnie tworzone dla danego pacjenta urządzenia systemu Incognito oraz najnowszy WIN, stworzone przez dr Dirka Wiechmanna z Bad Essen i produkowane przez niemiecką firmę Top-Service Lingualtechnik.

• Incognito – zamki są indywidualnie projektowane przy użyciu technik obrazowania trójwymiarowego 3D a następnie odlewane ze stopu złota i irydu o wysokiej twardości przez pracownię protetyczną w Bad Essen. Do zamków podobnie jak w klasycznych aparatach montowane są łuki, czyli elementy przenoszące siły oddziaływujące na zęby.
• Incognito Lite – uproszczona wersja aparatu Incognito, przeznaczona do leczenia niewielkich wad zgryzu. Zamki przyklejane są tylko do 6 lub 8 zębów szczęki górnej i/lub dolnej, co obniża cenę całego urządzenia.
• Aparat WIN – indywidualnie projektowane zamki wykonywane są ze stali, natomiast elementy bezpośrednio wpływające na korekcję wady zgryzu (łuki) z chromu i kobaltu. Niski profil i płaski kształt zamków zauważalnie wpływają na komfort użytkowania aparatu.

Konkurencyjnymi dla Incognito systemami indywidualnie dopasowywanych aparatów lingwalnych są produkty amerykańskiej firmy RMO Inc. (Lingualjet).

System Forestadent

Tańszą alternatywą dla systemu Incognito są samoligaturujące aparaty lingwalne niemieckiej firmy Forestadent. W przeciwieństwie do nich, nie są one projektowane i wytwarzane dla konkretnego pacjenta. Takie rozwiązanie skraca czas planowania i przygotowywania leczenia oraz pozwala na założenie aparatu już podczas pierwszej wizyty u ortodonty.

Zalety, wady i efekty leczenia lingwalnego

Największą zaletą aparatów lingwalnych, zarówno indywidualnych jak i prostych, jest bez wątpienia ich niewidoczność przy możliwości leczenia nawet skomplikowanych wad zgryzu. Zredukowane w porównaniu do klasycznych aparatów gabaryty zamków, które umiejscowione są bliżej punktu oporu zęba, sprawiają, że urządzenie działa efektywnie przy mniejszej sile naprężającej. Fakt ten sprawia, że ból związany z przesuwaniem się zęba jest relatywnie mniejszy.

Istotnym elementem systemu lingwalnego jest przede wszystkim jego cena, zauważalnie wyższa niż w przypadku aparatów tradycyjnych. Koszt leczenia systemem Incognito może sięgać nawet kilkunastu tysięcy złotych, co czyni go rozwiązaniem premium.

Pacjenci mogą też początkowo doświadczać trudności z wyraźną wymową – język potrzebuje czasu na adaptację do obecności zamków od strony językowej. Zazwyczaj problemy te ustępują po kilku dniach lub tygodniach.

Efekty leczenia i czas terapii

Czas leczenia aparatem lingwalnym jest zbliżony do terapii z wykorzystaniem tradycyjnych aparatów stałych i zazwyczaj wynosi od 12 do 24 miesięcy, w zależności od rodzaju wady zgryzu i indywidualnej odpowiedzi organizmu pacjenta na terapię ortodontyczną.

Efekty leczenia są trwałe, o ile pacjent stosuje się do zaleceń ortodonty i kontynuuje leczenie retencyjne po zakończeniu terapii właściwej.

Higiena jamy ustnej i pielęgnacja aparatu

Ze względu na umiejscowienie aparatu od strony językowej, higiena jamy ustnej wymaga szczególnej uwagi. Resztki jedzenia mogą się łatwo gromadzić wokół zamków i łuków, dlatego zaleca się stosowanie szczoteczek międzyzębowych oraz irygatorów.

Ortodonci zalecają również używanie specjalistycznych past do zębów i płynów do płukania, które wspomagają ochronę przed próchnicą i chorobami dziąseł. Wizyty kontrolne powinny odbywać się regularnie co 4–6 tygodni.

Nieprawidłowa higiena może prowadzić do powstawania białych plam na zębach, a w skrajnych przypadkach do próchnicy i zapaleń dziąseł, dlatego edukacja pacjenta w tym zakresie jest niezbędna.

Nowoczesne technologie w leczeniu lingwalnym

W ostatnich latach systemy lingwalne uległy znacznej miniaturyzacji. Zamki są teraz mniejsze, cieńsze i bardziej ergonomiczne, co poprawia komfort użytkowania. Dzięki zastosowaniu technologii CAD/CAM leczenie jest bardziej precyzyjne i przewidywalne.

Rozwój sztucznej inteligencji w planowaniu ortodontycznym pozwala na jeszcze dokładniejsze projektowanie układu zamków i łuków. Niektóre systemy oferują także aplikacje mobilne do śledzenia postępów terapii oraz przypomnienia o kontrolach i higienie.