Przyczyny zespołu cieśni kanału nadgarstka

Kanał nadgarstka to wąska przestrzeń otoczona z jednej strony kośćmi nadgarstka, a z drugiej zamknięta więzadłem poprzecznym nadgarstka (tzw. troczkiem zginaczy). Przez niego przebiegają ścięgna mięśni zginaczy i nerw pośrodkowy. W związku z taką budową, istnieje duże ryzyko napierania na siebie tych struktur i pojawienia się objawów opisywanych jako zespół cieśni kanału nadgarstka.

Bezpośrednią przyczyną objawów zwanych zespołem cieśni kanału nadgarstka jest długotrwałe uciśnięcie nerwu pośrodkowego, powodujące obrzęk nerwu i zaburzenie odżywienia unerwianych tkanek. Powoduje to zaburzenia czucia (mrowienie, pieczenie, drętwienie), a później osłabienie siły mięśni ręki.

Przyczyny i czynniki ryzyka zespołu cieśni

Istnieje wiele podziałów przyczyn zespołu cieśni nadgarstka. Jednym z nich jest ten podawany przez prof. Leszka Romanowskiego, Kierownika Katedry i Kliniki Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki w Poznaniu, który wymienia przyczyny anatomiczne, fizjologiczne i nabyte.

Przyczyny anatomiczne i fizjologiczne

Do anatomicznych zaliczane są wszelkie anomalie rozwojowe, wrodzone zwężenie kanału nadgarstka, gangliony i tłuszczaki, które zmniejszają przestrzeń w kanale, tym samym wpływając na przewlekły ucisk nerwu.

W przyczynach fizjologicznych nadmieniane są stany zapalne ścięgien i stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów, neuropatia występująca w przebiegu choroby cukrzycowej lub alkoholowej, zaburzenia hormonalne np. w czasie ciąży. Do fizjologicznych przyczyn zalicza się również otyłość. Wiele badań, chociażby tych przedstawionych przez J. Becker w 2002 w czasopiśmie Journal of Clinical Neurophysiology, potwierdza, że zwiększona ilość tkanki tłuszczowej odkładająca się w kanale nadgarstka, ma wpływ na zwiększenie w nim ciśnienia hydrostatycznego, a co za tym idzie, zwiększony ucisk na nerw pośrodkowy.

Nowsze analizy potwierdzają ten związek. Badanie opublikowane w 2021 roku w czasopiśmie Frontiers in Genetics wykazało istotną korelację między wyższym BMI a zwiększonym ryzykiem wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka. Dodatkowo, przegląd literatury naukowej opublikowany w 2024 roku w Rheumatology Quarterly wskazuje, że nagromadzenie tkanki tłuszczowej wokół nerwu pośrodkowego może powodować wzrost ciśnienia w kanale nadgarstka i wpływać na przewodnictwo nerwowe. Te ustalenia potwierdzają, że otyłość nie tylko zwiększa ryzyko ZCN, ale także może wpływać na jego przebieg kliniczny i odpowiedź na leczenie.

Przyczyny nabyte i środowiskowe

Do przyczyn nabytych (tzw. habitualnych) profesor zalicza przede wszystkim wykonywanie prac manualnych z powtarzalnym zgięciem dłoniowym nadgarstka i palców, wymagającym dużej siły chwytu. Inną przyczyną są złamania kości oraz nabyte blizny w okolicy nadgarstka.

W czasopiśmie Medycyna Pracy w 2013 r. zostały przeprowadzone badania nad związkiem pracy przy komputerze a występowaniem ZCN. Według nich nie jest to główną przyczyną pojawienia się zespołu. Zaś te, które mają większy wpływ to: podeszły wiek, otyłość i palenie papierosów.

Nowsze badania, takie jak te opublikowane w 2023 roku, również analizowały wpływ pracy przy komputerze na rozwój ZCN. Na przykład, badanie przeprowadzone w 2023 roku wykazało, że czynniki takie jak palenie tytoniu, długość zatrudnienia, powtarzalność ruchów oraz brak szkolenia ergonomicznego są istotnie związane z występowaniem ZCN u pracowników biurowych.

Do czynników ryzyka zalicza się również choroby reumatoidalne oraz długotrwałe stosowanie niektórych leków, które mogą wpływać na elastyczność tkanek. Coraz częściej zwraca się też uwagę na predyspozycje genetyczne i rodzinne występowanie schorzenia.

ZCN może występować obustronnie, szczególnie u pacjentów z chorobami metabolicznymi lub zaburzeniami hormonalnymi. Obustronny charakter objawów nie wyklucza potrzeby oddzielnej diagnostyki każdej ręki.

Inne choroby współistniejące i diagnostyka różnicowa

Zespół cieśni kanału nadgarstka może współistnieć z innymi neuropatiami, takimi jak zespół rowka nerwu łokciowego lub zespoły uciskowe splotu ramiennego. Tzw. zespół podwójnego ucisku (double crush syndrome) to sytuacja, w której dochodzi do ucisku tego samego nerwu w więcej niż jednym miejscu – np. w kanale nadgarstka i w odcinku szyjnym kręgosłupa. Zjawisko to utrudnia diagnostykę i może wpływać na skuteczność leczenia.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę inne jednostki chorobowe, takie jak radikulopatie szyjne, neuropatie nerwu łokciowego, choroby zapalne czy zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Objawy tych schorzeń mogą przypominać ZCN, dlatego kluczowe jest wykonanie badań potwierdzających lokalizację ucisku.