Soczewka sferyczna standardowa w operacjach zaćmy

Oko, będące narządem wzroku, zbudowane jest z wielu elementów. Jednak najczęstszemu uszkodzeniu, związanemu z nieubłagalnie płynącym czasem, ulega soczewka oka. Znajduje się ona za tęczówką lub mówiąc potocznie za źrenicą oka. Do jej funkcji należy skupianie promieni świetlnych wpadających do oka, dzięki czemu na siatkówce może powstać ostry obraz.

Najczęstszym schorzeniem, dotykającym soczewkę, jest zaćma (łac. cataracta). Co więcej według World Health Organization (WHO) choroba ta stanowi najczęstszą przyczynę ślepoty na świecie. Jej istotą jest powstanie zmętnienia soczewki związanego ze starzeniem się organizmu i odkładaniem się produktów nieprawidłowego metabolizmu komórkowego.

Może ona jednak występować już u dzieci, jako forma wrodzona. Badania pokazują, że w Polsce z powodu katarakty cierpi około 800 000 osób, z kolei na świecie jest ona przyczyną pogorszenia widzenia nawet u 285 milionów ludzi.

Soczewka sferyczna a leczenie zaćmy

Istotą leczenia katarakty jest przeprowadzenie zabiegu usunięcia zmętniałej soczewki, zazwyczaj metodą fakoemulsyfikacji, a następnie wszczepienie w jej miejsce sztucznego implantu. Procedurę wykonuje się w ramach tzw. chirurgii „jednego dnia”, w znieczuleniu miejscowym. Operacje zaćmy są jednymi z najczęściej wykonywanych zabiegów na świecie. Tylko w samej Wielkiej Brytanii rocznie wykonuje się ich około 300 000 zabiegów.

Przed zabiegiem konieczna jest szczegółowa kwalifikacja obejmująca ocenę ostrości wzroku i biometrię oraz ocenę ogólnego stanu oka.

Zakres kwalifikacji przed operacją zaćmy:

• ocena ostrości wzroku,
• pomiary gałki ocznej (biometria),
• ocena ogólnego stanu oka.

Od tych parametrów zależy m.in. moc soczewki, którą chirurg wszczepi podczas operacji. Każdy pacjent powinien również zostać poinformowany o możliwych wariantach implantów i ich ograniczeniach.

Aktualnie na rynku mamy coraz więcej różnych typów sztucznych soczewek wewnątrzgałkowych (IOL). Cały czas trwają jednak prace nad stworzeniem idealnej, która mogłaby zastąpić wszystkie funkcje naturalnej. Spośród wielu implantów dużą popularnością cieszy się soczewka sferyczna standardowa.

Czym charakteryzuje się soczewka sferyczna standardowa?

Soczewka sferyczna standardowa jest jedną z najstarszych, a zarazem najczęściej używanych w operacji zaćmy IOL. Należy ona do grupy implantów jednoogniskowych (monofokalnych), co oznacza, że promienie skupiane są tylko w jednym miejscu.

Zazwyczaj są one dobierane tak, żeby oko widziało dobrze z daleka, natomiast do patrzenia z bliska, czytania lub pracy przy komputerze konieczne jest stosowanie okularów. Możliwe jest jednak wszczepienie takich soczewek, które umożliwią dobre widzenie bliży.

Z racji swojej budowy, soczewka sferyczna nie koryguje astygmatyzmu. Wadą tych soczewek jest też ograniczenie widzenia w trudnych warunkach, np. w ciemności. Z kolei wśród zalet soczewek sferycznych standardowych możemy wyróżnić brak zniekształcania obrazu w porównaniu z soczewkami asferycznymi.

Ponadto badania satysfakcji pooperacyjnej przeprowadzone w 2014 roku wskazały, że 85% pacjentów ze standardowym implantem jest zadowolonych z wyniku zabiegu w stosunku do 81%, u których zastosowano soczewki wieloogniskowe.

Standardowe IOL zbudowane są najczęściej z akrylu lub hydrożelu. Ponadto większość producentów umieszcza w nich filtr UV chroniący siatkówkę, co spowalnia procesy degeneracyjne.

Choć soczewka sferyczna pozostaje najpopularniejszym implantem w chirurgii zaćmy, w ostatnich latach dynamicznie rozwijają się soczewki premium: asferyczne, toryczne, EDOF oraz wieloogniskowe.

Rodzaje najczęściej stosowanych soczewek premium:

• soczewki asferyczne,
• soczewki toryczne,
• soczewki EDOF,
• soczewki wieloogniskowe.

Pozwalają one poprawić jakość widzenia w różnych odległościach, a także korygować zaawansowany astygmatyzm.

Warto podkreślić, że rozwój nowych technologii — takich jak soczewki z filtrami światła niebieskiego, implanty biokompatybilne czy modele o zwiększonej stabilności pooperacyjnej — wpływa na poszerzanie możliwości leczenia zaćmy, szczególnie u pacjentów aktywnych zawodowo i złożonych refrakcyjnie.

Dobór soczewki wewnątrzgałkowej i refundacja NFZ

W zależności od preferencji pacjenta, stylu życia, wykonywanego zawodu oraz oczekiwań dotyczących jakości widzenia, lekarz dobiera najbardziej odpowiedni rodzaj soczewki wewnątrzgałkowej.

Najważniejsze czynniki wpływające na dobór soczewki:

• preferencje i oczekiwania pacjenta,
• styl życia i rodzaj wykonywanej pracy,
• indywidualne potrzeby dotyczące jakości widzenia,
• parametry oka i wada wzroku,
• potencjalne ryzyko powikłań,
• inne choroby współistniejące narządu wzroku.

Dobór ten uwzględnia nie tylko parametry oka, ale także potencjalne ryzyko powikłań oraz indywidualne potrzeby wzrokowe.

W ramach finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia refundowana jest wyłącznie standardowa soczewka jednoogniskowa sferyczna. Soczewki premium są dostępne wyłącznie w zabiegach komercyjnych. W ostatnich latach coraz więcej ośrodków umożliwia pacjentom łączenie zabiegu usunięcia zaćmy z jednoczesną korekcją wady wzroku, jednak nie jest to procedura refundowana.

Czas oczekiwania na zabieg usunięcia zaćmy jest zróżnicowany regionalnie i obecnie wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy, zależnie od województwa i konkretnej placówki. W wielu ośrodkach dostępne są również tryby przyspieszone oraz zabiegi komercyjne, które pozwalają na natychmiastową realizację zabiegu.

Rosnąca dostępność zabiegów za granicą oraz realizacja procedur w trybie współpracy transgranicznej zwiększa możliwości wyboru implantów i tempa leczenia dla pacjentów oczekujących krótszego czasu terapii.