Co to jest endoprotezoplastyka odwrócona stawu barkowego

Zabiegi endoprotezoplastyki stawu barkowego są stosowane powszechnie w chorobach tego stawu. Pierwszy zabieg można przypisać francuskiemu chirurgowi Peanowi, który wszczepił prowizoryczny rodzaj protezy pod koniec XIX wieku. Rozwój techniki spowodował powstawanie kolejnych generacji protez, a zabieg stał się standardową metodą leczenia.

Endoprotezoplastyka odwrócona stawu barkowego w nowoczesnym podejściu po raz pierwszy została opublikowana przez Grammonta w 1987 roku, ale jej szersze zastosowanie wdrożono w latach 90-tych XX wieku. W odróżnieniu od wcześniejszych, koncepcja Grammonta była lepiej dopracowana i nawet nowoczesne protezy są oparte na jego idei. Co ciekawe, dopiero od roku 2004 metoda ta znalazła się na liście procedur, zaaprobowanych przez FDA w Stanach Zjednoczonych.

Endoprotezoplastyka odwrócona stawu barkowego - czym jest i jakie są wskazania do jej zastosowania

Stożek rotatorów to ścięgna mięśni, pokrywających staw ramienno-łopatkowy, a jedną z ich ważnych funkcji jest stabilizacja stawu w dwóch płaszczyznach - poprzecznej i czołowej, co między innymi sprawia, że głowa kości ramiennej stale jest w centralnej pozycji do panewki. U pacjentów z uszkodzeniem stawu barkowego, u których dochodzi do uszkodzenia lub poważnej dysfunkcji ścięgien stożka rotatorów, głowa kości ramiennej może wysuwać się z panewki, co uniemożliwia podniesienie ramienia. Chorzy z tego typu uszkodzeniem nie byli dobrymi kandydatami do klasycznej operacyjnej endoprotezoplastyki, ponieważ wszczepienie takiej protezy, chociaż prowadzi do złagodzenia dolegliwości bólowych, nie koryguje nieprawidłowej funkcji rotatorów i uniesienie ramienia w dalszym ciągu jest ograniczone. Zabiegi artroskopowe nie mogą być zastosowane w każdym przypadku, przez co pacjenci narażeni byli na silne dolegliwości bólowe, ograniczenie ruchomości ramienia i znaczne niedogodności życia codziennego. Zastosowanie endoprotezoplastyki odwróconej stawu barkowego zmienia całkowicie mechanikę stawu. W miejsce panewki wszczepiana jest proteza ze sztuczną główką, a w miejsce głowy kości ramiennej, sztuczna panewka. W ten sposób zachowana zostaje mechanika ramienia nawet przy utracie lub ograniczeniu funkcji stożka rotatorów.

W chwili obecnej wskazania do zastosowania endoprotezoplastyki odwróconej stawu barkowego obejmują między innymi niemożliwe do naprawienia urazowe oderwanie stożka rotatorów, ich uszkodzenie w przebiegu artropatii, złamanie bliższe kości ramiennej u osób starszych, gdzie można spodziewać się słabej jakości elementów kostnych, guzy, których leczenie obejmuje konieczność rekonstrukcji stawu a także powtórne operacje endoprotezoplastyki stawu barkowego. Przeciwskazaniem jest aktywna infekcja, uszkodzenie nerwów upośledzające pracę mięśnia naramiennego czy młody wiek pacjentów.

Zabiegi odwróconej endoprotezoplastyki stawu barkowego są stosunkowo skomplikowane, zwykle niosą ze sobą większe ryzyko niepowodzenia i komplikacji niż wszczepienie klasycznej endoprotezy. W wybranych grupach pacjentów są to jednak zabiegi pozwalające na zlikwidowanie objawów oraz uzyskanie znacznej poprawy ruchomości w stawie barkowym.

Opracowano na podstawie:  www.efortopenreviews.org; Flatow EL, Harrison AK. A history of reverse total shoulder arthroplasty. Clin Orthop Relat Res. 2011;469(9):2432-9; Grammont P, Trouilloud P, Laffay J, Deries X. Concept study and realization of a new total shoulder prosthesis. Rheumatologie. 1987;39:407- 418; www.clevelandshoulder.com; www.rehabilitacjasportowa.com; Kiet TK, Feeley BT, Naimark M, Gajiu T, Hall SL, Chung TT, Ma CB. Outcomes after shoulder replacement: comparison between reverse and anatomic total shoulder arthroplasty. J Shoulder Elbow Surg. 2015;24(2):179-85.