Leczenie łuszczycy: Terapia PUVA

Łuszczyca to schorzenie, na które według statystyk cierpi około miliona Polaków. Przy czym więcej niż tysiąc z nich ma tę chorobę w postaci najcięższej, która znacznie utrudnia codzienne życie. Jednak nawet jeśli pacjenta dotknęła lżejsza odmiana tej dolegliwości, konieczne jest jej jak najszybsze leczenie. Poza widocznymi czerwonymi łuskowatymi zmianami skórnymi, łuszczyca może być przyczyną różnych innych schorzeń, w tym znacznego osłabienia odporności.

Wspomniane łuskowate plamki koloru czerwonego początkowo zauważalne są na głowie, dłoniach, stopach, kolanach oraz łokciach. Chory zaczyna odczuwać ból, pieczenie, a także świąd i podrażnienie. Dochodzi do stanu zapalnego, który prowadzi do słabszego kontrolowania temperatury przez organizm i zmniejszenia właściwości ochronnych skóry. W jednym na pięć przypadków w konsekwencji łuszczycy rozwija się także zapalenie stawów w odcinku krzyżowym kręgosłupa, szyi, stóp oraz dłoni, które może ograniczać sprawność tych narządów. Inne powikłania łuszczycy, które na szczęście występują nieco rzadziej, to nadciśnienie, udary, niedokrwienna choroba serca, zawały czy cukrzyca. Przykładowo, według badań łuszczyca zwiększa ryzyko udaru o 43%, a zawału – o 52%.

Działanie i zastosowanie terapii PUVA

Fototerapia PUVA (Psolaren Ultra-Violet A) działa w oparciu o długie (mające od 320 do 365 nm) promienie ultrafioletowe UVA i związki światłouczulające. Te substancje uwrażliwiają komórki skóry na działanie promieniowania UVA, co intensyfikuje efekt terapeutyczny. Naświetlanie najczęściej przeprowadza się do 3 razy w tygodniu, jego czas wynosi do kilku minut, a wymagana liczba powtórzeń to zazwyczaj 20 lub więcej.

Rodzaje terapii PUVA

• klasyczna fototerapia PUVA – psolareny (związki światłouczulające) podaje się doustnie, mają więc one ogólne działanie. Tabletki je zawierające przyjmuje się od godziny do 3 godzin przed leczeniem;
• kąpiele PUVA Bath – podawanie psolarenów następuje miejscowo, poprzez kąpiel ciała w roztworze je zawierającym, co ogranicza działanie ogólnoustrojowe. Naświetlanie następuje w tym samym momencie co kąpiel;
• moczenie PUVA – kąpieli z psolarenami poddawane są tylko wybrane części ciała (stopy, ręce etc.), naświetlanie następuje również bezpośrednio w trakcie kąpieli;
• miejscowe PUVA topical – psolareny umieszczone są tu w formie preparatu do zewnętrznego stosowania, który nanosi się na wybraną część ciała. Od razu po ich aplikacji przeprowadza się naświetlania;
• słoneczna PUVA sol – tak jak w klasycznym rodzaju fototerapii, psolareny podaje się tu w formie doustnej. Zamiast  sztucznego promieniowania pacjenta poddaje się jednak naturalnemu promieniowaniu słonecznemu. Ze względu na brak możliwości kontrolowania stopnia naświetlenia ten rodzaj leczenia praktycznie jest już niespotykany;
• retinoid PUVA (rePUVA) – metoda łącząca doustną aplikację retinoidów (pochodnych witaminy A) oraz fototerapii. Pozwala na użycie zminimalizowanej dawki ultrafioletowego promieniowania, co podnosi bezpieczeństwo leczenia.

Zastosowanie terapii światłem

Fototerapię PUVA wykorzystuje się zarówno w terapii łuszczycy, jak i w walce z bielactwem, trądzikiem, plackowatym łysieniem czy płaskim liszajem. Pozytywne skutki daje także w leczeniu pokrzywki barwnikowej, twardziny ograniczonej, przyłuszczycy, atopowym zapaleniu skóry, pokrzywki słonecznej czy w niektórych przypadkach zespołu przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) o skórnej manifestacji.

Nowe kierunki w leczeniu PUVA

W ostatnich latach prowadzone są badania nad łączeniem terapii PUVA z innymi metodami leczenia łuszczycy, w tym lekami biologicznymi oraz nowoczesnymi formami terapii celowanej. Coraz większą uwagę zwraca się na optymalizację dawek UVA, aby zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych przy jednoczesnym zachowaniu skuteczności terapeutycznej. W ośrodkach badawczych analizowane są również nowe światłouczulacze, które mogą mieć lepszy profil bezpieczeństwa niż tradycyjne psolareny.

PUVA nie eliminuje przyczyny łuszczycy, a jej efekty mają zwykle charakter czasowy – remisje mogą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Po zakończeniu cyklu leczenia może być konieczne jego powtórzenie lub włączenie terapii podtrzymującej.

Skutki uboczne i przeciwwskazania terapii PUVA

Terapia PUVA, mimo że skuteczna, może powodować działania niepożądane. Najczęstsze z nich to rumień, suchość skóry, świąd, przebarwienia, przyspieszone starzenie się skóry oraz zwiększone ryzyko rozwoju raka skóry przy długotrwałym stosowaniu. Ryzyko to dotyczy szczególnie terapii klasycznej, w której stosuje się ogólnoustrojowe podawanie psolarenów. W przypadku terapii miejscowych, takich jak kąpiele czy moczenie PUVA, działania niepożądane występują rzadziej i są łagodniejsze.

Aby zmniejszyć ryzyko nowotworów skóry, zaleca się ograniczenie liczby sesji PUVA w ciągu życia pacjenta – np. do 150–200 zabiegów. Po przekroczeniu tego progu lekarze rozważają inne formy leczenia.

Okresowo bądź stale odradza się korzystanie z leczenia terapią PUVA pacjentom cierpiącym na zaćmę lub jaskrę, kobietom ciężarnym lub karmiącym piersią czy chorym mającym poniżej 12 lat. Kolejne przeciwwskazania to nadwrażliwość na psolareny, historia nowotworowa, zwiększona wrażliwość na światło oraz schorzenia neurologiczne takie jak padaczka. Do listy tej trzeba także dodać tętnicze nadciśnienie, uszkodzenia nerek czy wątroby, stosowanie innych światłouczulających substancji czy nietypowe, niezdiagnozowane znamiona.

Pacjenci poddawani terapii PUVA powinni być objęci regularnym monitoringiem, zwłaszcza okulistycznym i dermatologicznym. Należy również rejestrować całkowitą dawkę UV otrzymywaną przez pacjenta w ramach leczenia.

Ważne jest, aby przed rozpoczęciem leczenia przeprowadzić dokładny wywiad medyczny oraz badania okulistyczne. Podczas terapii pacjent powinien stosować okulary chroniące przed promieniowaniem UVA oraz unikać dodatkowej ekspozycji na słońce.