Co to jest kaszak?

Kaszak (łac. athaeroma), inaczej cysta naskórkowa (łac. cystis epidermoidales) czy też torbiel łojowa jest zmianą skórną pod postacią powierzchownego guzka. Powstaje w obrębie gruczołów łojowych i mieszków włosowych, i jest wynikiem zaczopowania ujść tych gruczołów. Jako, że jest to zmiana łagodna jej budowa nie różni się zbytnio od budowy otaczających prawidłowych tkanek. Ściana cysty zbudowana jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego, a w środku wypełniona jest substancjami łojowymi, komórkami naskórka oraz fragmentami mieszków włosowych.

Pojawia się przeważnie w młodym wieku, najczęściej w 3-4 dekadzie życia, choć równie często występuje w okresie dojrzewania, kiedy to wzrasta poziom hormonów płciowych, odpowiedzialnych miedzy innymi za rozwój gruczołów łojowych i mający z tym związek, częsty w młodym wieku trądzik, który uszkadza mieszki włosowe. Ale równie dobrze zmiana może pojawić się w wieku późniejszym, gdyż do powstania kaszaka predysponują także wszelkiego rodzaju mechaniczne uszkodzenia skóry oraz zaniedbania higieniczne. Spotykany jest dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Według niektórych autorów kaszak występuje częściej u osób z ciemną karnacją. Badania przeprowadzone na pacjentach z Indii wykazały, iż u 63% pacjentów w torbieli zawarty był pigment melaniny.

Zmiany zazwyczaj pojawiają się na skórze twarzy, szyi, klatki piersiowej, górnej części pleców, narządów płciowych lub za uszami. Natomiast odmiana cysty naskórkowej, cystis pilaris pojawia się najczęściej na owłosionej skórze głowy.

Diagnostyka i trafne rozpoznanie guza zazwyczaj nie stanowi problemu dla doświadczonego chirurga czy dermatologa. Objawy kliniczne są bardzo charakterystyczne. Zmiana rośnie długo i wolno, w dotyku może być zarówno miękka jak i twarda, i delikatnie przesuwalna pod wpływem nacisku. W centrum guzka widoczna jest czarna kropka, czyli znajdujący się wewnątrz mieszek włosowy. Przeważnie przebiega bezobjawowo. Wyjątkiem jest nadkażenie cysty, kiedy pojawiają się objawy stanu zapalnego, guzek ulega zaczerwienieniu, staje się bolesny, a z jego wnętrza może wypływać żółta treść o nieprzyjemnym zapachu przypominającym woń sera.

Zależnie od wielkości guza i ewentualnego nadkażenia postępowanie lecznicze może się różnić. Leczenie małych zmian przeważnie polega na nacięciu i drenażu torbieli. Można stosować również różnego rodzaju kremy mające za zadanie zmiękczenie zmiany, która następnie jest chirurgicznie usuwana. Istnieje niestety w tym przypadku ryzyko nawrotu. W przypadku guzków o większych rozmiarach, a także tych nadkażonych i objawowych chirurg lub dermatolog wycina dokładnie zmianę z całą jej zawartością. Zapobiega to nawrotom cysty naskórkowej. Gdy doszło do nadkażenia dodatkowo potrzebna jest osłona antybiotykowa trwająca przeważnie ok. 7-10 dni.

Poza klasycznym zabiegiem chirurgicznym dostępne są również mniej inwazyjne metody jak usunięcie cysty naskórkowej za pomocą lasera czy zamrażanie powierzchni guzka. Są one równie skuteczne, a także pozostawiają lepszy efekt kosmetyczny pozwalając uniknąć blizn.

Nie ma postępowania profilaktycznego, które uchroniłoby przed wystąpieniem torbieli łojowej. Jednakże dbanie o higienę osobistą oraz regularne stosowanie peelingu i złuszczanie martwych komórek skóry pozwala w pewnym stopniu zminimalizować ryzyko powstania cysty naskórkowej. A kiedy już choroba się pojawi, mimo swej niezbyt dokuczliwej natury warto udać się do chirurga czy dermatologa, by ten zaproponował odpowiednie leczenie. Nieleczona może ulec nadkażeniu, a wtedy może być punktem wyjścia złośliwego nowotworu skóry.

Zabieg usunięcia kaszaka dostępny jest w wielu klinikach, zarówno chirurgicznych jak i dermatologicznych. Cena takiego zabiegu zaczyna się już od 100 zł a dochodzi do ok. 1200 zł i zależy od wielkości oraz umiejscowienia guza, a także od wybranej metody. Ceny za granicą za ten sam zabieg są wyższe niż w Polsce. W Wielkiej Brytanii ceny tej samej usługi zaczynają się od ok £300 i dochodzą do ok. £1000, zaś w Niemczech jest to wydatek rzędu 250-1100 euro.