Mastektomia profilaktyczna - kiedy warto ją wykonać?

W Polsce rak piersi to najczęstszy nowotwór u kobiet, stanowiący ok. 24% wszystkich nowotworów w 2022, z wskaźnikiem ok. 458/100 000 kobiet. Jednym z istotnych czynników ryzyka (nawet 10% przypadków) jest dziedzicznie uwarunkowana skłonność do rozwoju nowotworu. Wiąże się ona z mutacjami różnych genów, zwłaszcza BRCA1 i BRCA2, które są odpowiedzialne za nawet 10-krotny wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi w stosunku do kobiet, niebędących nosicielkami takiej mutacji.

Badania pod kątem nosicielstwa mutacji warto przeprowadzić zwłaszcza w przypadku występowania dwóch lub więcej przypadków raka piersi (lub jajnika) w rodzinie.

Mastektomia profilaktyczna jako metoda obniżenia ryzyka raka piersi

W nurt szeroko rozumianej profilaktyki nowotworowej wpisuje się również tzw. mastektomia prewencyjna (profilaktyczna), czyli usunięcie jednej lub obu zdrowych piersi w przypadku stwierdzenia uwarunkowanego genetycznie wysokiego ryzyka rozwoju raka tego gruczołu. W odróżnieniu od mastektomii leczniczej (usuwającej całą pierś, czyli gruczoł, tkankę podskórną, skórę wraz z kompleksem brodawka-otoczka sutkowa i ewentualnie zajęte węzły chłonne pachy), w przypadku mastektomii profilaktycznej wycięciu podlega jedynie jej część gruczołowa.

Pozostawia się niewielką warstwę tkanki podskórnej, skóry oraz kompleks brodawka-otoczka sutkowa. Nie wykonuje się również usunięcia węzłów chłonnych.

Warto dodać, że decyzja o mastektomii profilaktycznej powinna być podejmowana po dokładnej analizie ryzyka i korzyści, a także po konsultacjach z zespołem specjalistów, w tym genetykiem, onkologiem i psychologiem. Taka wielodyscyplinarna opieka pozwala na pełne zrozumienie implikacji zdrowotnych i emocjonalnych związanych z zabiegiem.

W decyzji o mastektomii profilaktycznej uwzględnia się:

• analizę ryzyka i korzyści,
• konsultacje z zespołem specjalistów,
• rozważenie implikacji zdrowotnych i emocjonalnych.

Rola doradztwa genetycznego jest kluczowa w procesie decyzyjnym, ponieważ pomaga pacjentkom zrozumieć ich indywidualne ryzyko.

Rekonstrukcja piersi po mastektomii profilaktycznej

Operacja mastektomii profilaktycznej przeprowadzana jest zazwyczaj we współpracy lekarza onkologa i chirurga plastycznego – pierwszy z nich dba o usunięcie jak największej części zagrożonego gruczołu, zadaniem drugiego jest rekonstrukcja usuniętej piersi. Nowoczesne metody rekonstrukcji piersi obejmują nie tylko użycie implantów, ale także wykorzystanie tkanek własnych pacjentki, co może być istotną opcją dla wielu kobiet.

Metody takie jak TRAM (rekonstrukcja z mięśnia prostego brzucha) czy DIEP (rekonstrukcja z tkanki brzucha bez użycia mięśnia) oferują naturalny wygląd i odczucia.

Nierzadko zabieg łączony jest również z owariektomią, czyli usunięciem gonad żeńskich (jajników).

Wskazania do mastektomii prewencyjnej

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu mastektomii profilaktycznej obejmują dwie główne grupy pacjentek:

• kobiety z tzw. rodzinnym występowaniem raka piersi lub te, u których stwierdza się mutację genów BRCA1 lub BRCA2
• kobiety, u których rozpoznano raka w jednej piersi, będące najczęściej już po jej amputacji, chcące profilaktycznie usunąć pierś drugą

Grupą wysokiego ryzyka (ok. 4-10 razy w porównaniu do reszty populacji) są kobiety, u których co prawda nie wykryto mutacji genowych, ale stwierdzono co najmniej dwa zachorowania na raka piersi u krewnych I lub II stopnia przed 50 rokiem życia, lub trzy zachorowania u krewnych I lub II stopnia w dowolnym wieku.

Pacjentki rozważające mastektomię profilaktyczną powinny również być świadome innych dostępnych opcji redukcji ryzyka, takich jak regularne badania przesiewowe, chemioprofilaktyka oraz zmiany w stylu życia, które mogą pomóc w obniżeniu ryzyka zachorowania na raka piersi.

Życie po mastektomii profilaktycznej - redukcja ryzyka nowotworu

Po wykonaniu mastektomii zagrożenie rozwojem nowotworu piersi zmniejsza się o ok. 90%. Pacjentka musi jednak mieć świadomość, że zabieg nie gwarantuje całkowitego uniknięcia zachorowania. Dodatkowo, mastektomia profilaktyczna, jak każda operacja, niesie ze sobą pewne ryzyko. Podstawową trudnością jest pogodzenie usunięcia większości gruczołu z estetyką, czyli odtworzeniem odpowiedniego wyglądu piersi.

Powikłania po zabiegu

Potencjalne powikłania po zabiegu mogą obejmować:

• infekcje,
• krwawienie,
• problemy z gojeniem ran,
• zmiany czucia w obszarze piersi.

W przypadku dużej radykalności zabiegu istnieje zagrożenie wystąpienia martwicy w rejonie otoczki i brodawki sutkowej. Problemami "mniejszego kalibru" mogą być również powstanie nierówności powierzchni piersi oraz powikłania związane ze wszczepieniem implantu rekonstrukcyjnego (ryzyko rozwoju torebki włóknistej wokół implantu jest nieco większe niż w przypadku operacji estetycznych).

Aby zminimalizować ryzyko powikłań, ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących pielęgnacji pooperacyjnej oraz regularne wizyty kontrolne.

Wsparcie pooperacyjne i monitorowanie

Po operacji niezwykle ważne jest monitorowanie i regularne kontrole u specjalisty, aby wcześnie wykryć ewentualne powikłania lub zmiany nowotworowe. Wsparcie psychologiczne również odgrywa kluczową rolę w adaptacji do życia po zabiegu. Pacjentki powinny mieć dostęp do terapii psychologicznej zarówno przed, jak i po zabiegu, aby lepiej radzić sobie z emocjonalnymi aspektami mastektomii.

Długoterminowe monitorowanie zdrowia po mastektomii profilaktycznej jest kluczowe. Regularne badania, takie jak mammografia lub MRI, oraz kontrole u onkologa pomagają wczesne wykrywać ewentualne problemy zdrowotne i zapewniają optymalne wsparcie medyczne dla pacjentek.