Operacja zaćmy z wszczepem soczewki multifokalnej

Operacje usuwania zaćmy były przeprowadzane już około 2500 r p.n.e. Zabieg polegał wówczas na przemieszczeniu zmętniałej soczewki do ciała szklistego przy pomocy ostrego narzędzia. Poprzez usunięcie soczewki pacjent odzyskiwał wzrok, zmniejszała się jednak moc refrakcyjna oka i powstawała u niego nadwzroczność rzędu około 10 dioptrii. Powstałą wadę wzroku częściowo korygowano okularami.

Przełom w leczeniu zaćmy nastąpił w 1949 r, kiedy to Harold Ridley po raz pierwszy zastosował sztuczną wszczepialną soczewkę wewnątrzgałkową wykonaną z twardego materiału, którym był polimetylmetakrylat (PMMA). Obecnie w leczeniu zaćmy stosuje się zazwyczaj soczewki zwijalne, które pozwalają na zastosowanie minimalnego cięcia, zmniejszając rozległość operacji.

Soczewki multifokalne – działanie i rodzaje

W ostatnich latach znacząco wzrosła dostępność zaawansowanych technologicznie soczewek wewnątrzgałkowych, w tym modeli multifokalnych, trifokalnych oraz tzw. EDOF (Extended Depth of Focus). Soczewki te projektowane są w celu zapewnienia pacjentom szerszego zakresu ostrego widzenia po operacji i ograniczenia zależności od okularów.

Naturalna soczewka oka ludzkiego posiada zdolność do akomodacji, czyli zmiany swojego kształtu w celu uzyskania ostrego obrazu bliży lub dali. Po wszczepieniu sztucznej soczewki jednoogniskowej pacjent traci zdolność akomodacji i widzi ostro bez okularów tylko w jednym położeniu (bliż lub dal), a aby uzyskać ostry obraz w innym położeniu potrzebuje korekcji okularowej. Niedogodności związane z brakiem akomodacji skłoniły naukowców do intensywnej pracy nad soczewkami wieloogniskowymi.

Budowa soczewki multifokalnej

Soczewka multifokalna została stworzona z myślą o ostrym widzeniu przedmiotów znajdujących się w różnej odległości od oka pacjenta, bez konieczności używania okularów korekcyjnych. Udaje się to osiągnąć poprzez zastosowanie w soczewce koncentrycznie ułożonych pierścieni optycznych o różnej mocy (wieloogniskowe soczewki refrakcyjne).

Stopniowa zmiana mocy pierścieni umożliwia łagodne przechodzenie promieni świetlnych w zależności od odległości do obserwowanego przedmiotu. Innym sposobem pozwalającym na uzyskanie ostrego widzenia w różnych odległościach jest zastosowanie szczelin w obrębie soczewki (wieloogniskowe soczewki dyfrakcyjne) lub wszczepienie soczewki akomodacyjnej, która zmienia swój kształt dzięki pracy mięśnia rzęskowego lub energii elektrycznej.

Coraz więcej ośrodków okulistycznych wprowadza również hybrydowe konstrukcje soczewek, łączące cechy modeli multifokalnych i EDOF. Takie rozwiązania mają na celu zmniejszenie ryzyka występowania niepożądanych zjawisk świetlnych przy jednoczesnym zachowaniu szerokiego zakresu ostrego widzenia. Jest to obecnie jeden z kierunków rozwoju implantów wewnątrzgałkowych.

Zalety i ograniczenia soczewek multifokalnych

Wadą soczewki multifokalnej jest możliwość występowania różnych dolegliwości wzrokowych.

Najczęstsze objawy niepożądane soczewek multifokalnych:

• poświaty wokół źródeł światła,
• promieniste linie wokół punktowych świateł,
• zaburzenia widzenia kontrastu.

Dlatego tego typu soczewek nie powinno się wszczepiać pacjentom, dla których istotne jest prawidłowe postrzeganie kontrastu (zawodowi kierowcy, piloci, malarze).

Przeciwwskazaniem do wszczepienia soczewki wieloogniskowej jest także astygmatyzm rogówkowy znacznego stopnia oraz starszy wiek pacjenta może ograniczać korzyści z implantacji tego typu soczewki.

Nowoczesne rozwiązania w soczewkach multifokalnych

W ostatnich latach udoskonalono konstrukcje soczewek wieloogniskowych, wprowadzając modele o bardziej zaawansowanej geometrii oraz powłokach minimalizujących niekorzystne zjawiska optyczne. Mimo to dobór soczewki multifokalnej nadal wymaga indywidualnej oceny, uwzględniającej m.in. stan rogówki, obecność chorób siatkówki oraz oczekiwania pacjenta dotyczące jakości widzenia.

W części przypadków stosuje się również tzw. strategię miksowania soczewek, polegającą na implantacji różnych modeli IOL do obu oczu (np. multifokalna + EDOF), co ma na celu osiągnięcie jeszcze szerszego zakresu dobrego widzenia i zmniejszenie efektów ubocznych.

Operacja zaćmy z użyciem soczewki multifokalnej

Soczewki multifokalne stosowane w operacyjnym leczeniu zaćmy są soczewkami miękkimi, zwijalnymi, do implantacji których wystarczające jest niewielkie nacięcie. W pierwszym etapie zabiegu wykonywane jest cięcie długości 1,5–3 mm, poprzez które usuwana jest zmętniała soczewka, rozbita falami ultradźwiękowymi w procesie fakoemulsyfikacji. Następnie do pozostałej torebki soczewki zostaje wprowadzona sztuczna soczewka. Niewielkie nacięcie zazwyczaj nie wymaga założenia szwów, co dodatkowo zmniejsza inwazyjność zabiegu.

Nowoczesne techniki operacyjne

Nowoczesne urządzenia wspierające chirurgię zaćmy, takie jak systemy śródoperacyjnego obrazowania czy technologie laserowe, umożliwiają bardziej precyzyjne wykonanie cięć i pozycjonowanie soczewki. W przypadku modeli multifokalnych właściwe ustawienie implantu jest szczególnie ważne dla uzyskania optymalnej jakości widzenia.

Po zabiegu pacjent zwykle wraca do codziennych aktywności w ciągu kilku dni. Stabilizacja widzenia może jednak trwać dłużej i zależy od indywidualnych cech oka. W niektórych przypadkach, szczególnie przy współistniejących wadach rogówki, konieczne jest wprowadzenie dodatkowej korekcji.

Efekty zabiegu i dobór odpowiedniej soczewki

Dobór soczewki multifokalnej poprzedza szczegółowa diagnostyka, obejmująca m.in. różne badania przedoperacyjne.

Zakres badań przed doborem soczewki multifokalnej:

• pomiary biometryczne,
• ocenę topografii rogówki,
• badanie siatkówki,
• analizę jakości filmu łzowego.

Nieprawidłowości w tych obszarach mogą wpływać na efektywność działania soczewki wieloogniskowej.

W przypadku pacjentów preferujących ograniczenie zależności od okularów w każdej odległości soczewki multifokalne stanowią wartościową opcję.

Jednak osoby z wysokimi wymaganiami dotyczącymi widzenia nocnego lub pracujące w warunkach niskiego kontrastu mogą bardziej skorzystać z alternatywnych rozwiązań, takich jak soczewki EDOF lub monofokalne premium. Soczewki multifokalne stanowią wartościową opcję dla pacjentów oczekujących większej niezależności od okularów.

Stały rozwój technologii optycznych oraz nowe konstrukcje soczewek sprawiają, że możliwości dopasowania implantów w leczeniu zaćmy są coraz większe, a wybór modelu powinien zawsze uwzględniać indywidualne potrzeby pacjenta i charakter jego aktywności.