Rehabilitacja po operacji łokcia tenisisty

Łokieć tenisisty, czyli zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej, to zespół dolegliwości bólowych i czynnościowych tkanek położonych w bocznej okolicy stawu łokciowego oraz na zewnętrznej stronie przedramienia. Schorzenie to wynika z procesów degeneracyjnych w obrębie przyczepów ścięgnistych mięśni prostowników – najczęściej mięśnia prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka oraz prostownika wspólnego palców. Mięśnie te odpowiadają za zgięcie grzbietowe nadgarstka oraz supinację przedramienia, dlatego właśnie te ruchy stają się najbardziej bolesne i ograniczone. Objawy mogą obejmować ból promieniujący wzdłuż przedramienia aż do nadgarstka, IV i V palca dłoni, a w zaawansowanej fazie – także osłabienie siły mięśniowej.

Warto podkreślić, że łokieć tenisisty nie jest schorzeniem o charakterze zapalnym w klasycznym rozumieniu – choć potocznie używa się określenia „zapalenie”, w rzeczywistości mamy do czynienia z tendinopatią o charakterze degeneracyjnym, powstałą w wyniku przeciążeń i mikrourazów. Termin tendinitis bywa mylący – bardziej adekwatnym określeniem jest tendinopatia łokcia.

Leczenie operacyjne łokcia tenisisty

Według dr E.M. Hay z University of Manchester, około 90% przypadków łokcia tenisisty udaje się wyleczyć metodami nieoperacyjnymi. Jednak u 10% pacjentów leczenie zachowawcze okazuje się nieskuteczne, co może wymagać interwencji chirurgicznej. Celem operacji jest usunięcie tkanek objętych zmianami degeneracyjnymi. W trakcie zabiegu chirurg może wyciąć fragmenty ścięgna, wydłużyć je, oczyścić nadkłykieć boczny ze zmian zwyrodnieniowych lub nawiercić go w celu pobudzenia regeneracji.

W praktyce klinicznej stosuje się różne techniki operacyjne, m.in. metodę Hohmanna, artroskopię stawu łokciowego oraz dostęp przezskórny. Dobór metody zależy od zaawansowania zmian oraz preferencji i doświadczenia chirurga. Celem każdej techniki jest skuteczne odbarczenie przyczepów ścięgnistych oraz przywrócenie funkcji kończyny.

Po operacji niektórzy lekarze zalecają krótkotrwałe unieruchomienie kończyny (około 7 dni), aby zmniejszyć ból i obrzęk oraz umożliwić uspokojenie się tkanek. Następnie wskazana jest rehabilitacja pod kontrolą fizjoterapeuty, najlepiej we współpracy z lekarzem prowadzącym.

Rehabilitacja łokcia tenisisty po operacji

Łokieć tenisisty nie dotyczy wyłącznie łokcia – zaburzenia często obejmują cały łańcuch biokinematyczny kończyny górnej i tułowia. W rehabilitacji kluczowe jest zidentyfikowanie i skorygowanie tzw. najsłabszych ogniw funkcjonalnych.

Jeszcze przed rozpoczęciem aktywnej rehabilitacji wskazane jest przeprowadzenie oceny funkcjonalnej pacjenta. Może ona obejmować m.in. pomiar zakresu ruchu (ROM), testy siły mięśniowej oraz analizę wzorców ruchowych z wykorzystaniem narzędzi takich jak FMS (Functional Movement Screen). Takie podejście umożliwia precyzyjne dostosowanie programu terapeutycznego do potrzeb pacjenta.

Etapy rehabilitacji

Program rehabilitacji, opracowany m.in. przez Lexington Sports Medicine Center, dzieli się na trzy etapy:

1. Faza ostra (0–4 tydzień po operacji) – celem jest zmniejszenie bólu i stanu zapalnego. W domu stosuje się zimne kompresy i leki przeciwbólowe. Rehabilitant może używać taśm kinesiotaping w celu redukcji obrzęku. Rozpoczyna się też bezbolesne odtwarzanie ruchomości stawu, masaż tkanek miękkich oraz mobilizacja blizny. Kluczowe jest przywracanie kontroli i stabilności łopatki, poprawa mobilności obręczy barkowej oraz ćwiczenia izometryczne angażujące operowane mięśnie.
2. Faza odtworzenia (1–3 miesiąc) – skupia się na odzyskiwaniu pełnego zakresu ruchu i wzmacnianiu mięśni. Wprowadzane są ćwiczenia koncentryczne, ekscentryczne i izotoniczne. Rozwijana jest propriocepcja (czucie głębokie), a także aktywowane inne partie ciała – plecy, miednica. Trenuje się też wytrzymałość tlenową, co ma duże znaczenie szczególnie u osób aktywnych fizycznie.
3. Faza wzmocnienia (3–6 miesiąc) – pacjent wykonuje zaawansowane ćwiczenia siłowe i koordynacyjne, kontynuując i intensyfikując działania z wcześniejszych etapów. Rehabilitacja kończy się przygotowaniem do powrotu do codziennej aktywności lub sportu.

Indywidualizacja terapii

Czas rehabilitacji wynosi zazwyczaj od 4 do 6 miesięcy. Powrót do pełnej aktywności możliwy jest dopiero po uzyskaniu pełnego, bezbolesnego zakresu ruchu w obrębie całej kończyny oraz odbudowie siły i wytrzymałości mięśniowej porównywalnej z drugą ręką.

Plan terapii powinien być dostosowany indywidualnie – inaczej przebiega rehabilitacja u sportowca zawodowego, którego celem jest szybki powrót do rywalizacji, a inaczej u osoby prowadzącej siedzący tryb życia, która potrzebuje komfortu w codziennych czynnościach. U sportowców większy nacisk kładzie się na odbudowę mocy i koordynacji.

Innowacyjne metody fizjoterapii

Współczesna rehabilitacja coraz częściej korzysta z innowacyjnych technologii, takich jak wirtualna rzeczywistość (VR) i robotyka. Umożliwiają one interaktywne, precyzyjne ćwiczenia, co zwiększa zaangażowanie pacjenta i może przyspieszać powrót do sprawności.

Coraz powszechniej wykorzystywane są także egzoszkielety i urządzenia wspomagające ruch, które ułatwiają kontrolowane i bezpieczne wykonywanie ćwiczeń – szczególnie istotne w początkowych fazach terapii.

Profilaktyka nawrotów

Aby uniknąć nawrotów łokcia tenisisty, istotne jest kontynuowanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięśnie przedramienia oraz utrzymywanie ergonomicznej postawy podczas codziennych czynności. Regularne przerwy i unikanie przeciążeń znacznie zmniejszają ryzyko nawrotu objawów.

W niektórych przypadkach pomocne może być stosowanie ortez lub opasek uciskowych, które stabilizują staw łokciowy i zmniejszają obciążenie mięśni przy powtarzalnych ruchach.

Regularne wizyty kontrolne u fizjoterapeuty pozwalają monitorować postępy oraz wcześnie wykrywać ewentualne problemy i reagować na nie odpowiednio wcześnie.

Dzięki systematycznej rehabilitacji i odpowiedniemu podejściu terapeutycznemu możliwe jest skuteczne leczenie przewlekłych przypadków przeciążenia łokcia. Warto również edukować pacjentów w zakresie ćwiczeń na łokieć tenisisty oraz wskazywać im możliwości leczenia zachowawczego łokcia tenisisty przed podjęciem decyzji o zabiegu. Świadomość procesu rekonwalescencji po operacji łokcia zwiększa szanse na trwałe wyleczenie i zapobiega nawrotom.