Operacja łokcia tenisisty

Zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej, znane pod powszechnie używaną nazwą „łokcia tenisisty”, to zespół dolegliwości obejmujących zewnętrzną okolicę łokcia i przedramienia. W tym miejscu swój przyczep początkowy mają tzw. mięśnie prostowniki, które odpowiadają za wyprost nadgarstka i palców oraz supinację (czyli rotację zewnętrzną) przedramienia.

Wg badań S.A.Taylor i J.A.Hannafin z 2012 r. najczęściej zajętymi mięśniami jest m. prostownik promieniowy krótki nadgarstka oraz w 30% przypadków m. prostownik wspólny palców. Kiedy doprowadzi się do nadwyrężenia tych mięśni, pojawia się dyskomfort i ból najczęściej właśnie w miejscu ich przyczepu w okolicy nadkłykcia bocznego. Dolegliwości na początku są niewielkie i ustępują po odpoczynku, ale jeśli mięśnie będą cyklicznie przeciążane, problem może się nasilić i już tak łatwo się go nie pozbędziemy.

Do roku 1999 łokieć tenisisty opisywano jako chorobę o podłożu zapalnym. Jednak w 1999 r. dr R.P. Nirschl oraz B.S. Kraushaar po wykonaniu szeregu badań histopatologicznych udowodnili, że  przyczyną łokcia tenisisty jest degeneracja tkankowa powstająca w wyniku mikrourazów. Jak w wielu patologiach ścięgien, zaburzenia w budowie włókien i naczyń krwionośnych są wtórnymi zmianami związanymi z wykonywaniem powtarzalnych czynności. W przypadku łokcia tenisisty są to rotacja zewnętrzna przedramienia, chwytanie i oporowe zgięcie grzbietowe nadgarstka. Przyczyny łokcia tenisisty często obejmują także nieprawidłową technikę ruchu, brak rozgrzewki, osłabienie mięśni stabilizujących łokieć oraz przeciążenia wynikające z pracy manualnej lub sportów rakietowych.

Podstawowym objawem łokcia tenisisty jest nieprzyjemny, palący ból okolicy bocznego przedziału stawu łokciowego. Nasila się on przy dotyku zajętego miejsca oraz w trakcie wykonywania ruchów takich jak zaciśnięcie lub mocne otwarcie dłoni, chwytanie i dźwiganie oraz przy ruchach skrętnych nadgarstka, np. przy przekręcaniu klamki czy odkręcaniu słoików. Ból i mrowienie mogą promieniować po zewnętrznej stronie przedramienia w kierunku nadgarstka. A dodatkowo mięśnie w tej okolicy bardzo często są wyraźnie napięte.

Objawy i diagnostyka łokcia tenisisty

W trakcie badania lekarskiego mogą być wykonane tzw. testy prowokacji bólu (Test Thomasa, Milla lub Cozena). Dodatkowo lekarz może zalecić zrobienie badań obrazowych: USG lub MRI w celu dokładniejszej diagnostyki stanu ścięgien i tkanek miękkich lub RTG – aby ocenić stan kostny w okolicach nadkłykcia bocznego (czy występują tam zmiany zwyrodnieniowe lub zwapnienia). W badaniach MRI u 92% pacjentów z łokciem tenisisty zaobserwowano wzrost sygnału wewnątrz zajętego ścięgna.

W przypadku osłabienia mięśni przedramienia można wykonać badanie elektromiograficzne EMG, w którym oceniane jest przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. Po uzyskaniu dokładnej diagnozy, wdrażane jest odpowiednie leczenie.

Warto również zwrócić uwagę na różnicowanie łokcia tenisisty z innymi schorzeniami, takimi jak zespół cieśni nadgarstka czy zapalenie stawu łokciowego, które mogą dawać podobne objawy. Dokładna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia.

Leczenie zachowawcze i metody nieoperacyjne

Zachowawcze leczenie łokcia tenisisty polega głównie na zmodyfikowaniu aktywności fizycznej i odpoczynku od czynności przysparzających ból. Do tego zalecane jest wykonywanie ćwiczeń rozciągających i terapii rozluźniającej napięte mięśnie. Doświadczony fizjoterapeuta może stosować techniki z terapii manualnej korzystając np. z metody Mulligan’a lub zaaplikować odciążający Kinesiology Taping. Dodatkowe metody to akupunktura lub zabiegi z fali uderzeniowej (ESWT).

Lekarz może zastosować iniekcje sterydowe lub coraz popularniejsze czynniki wzrostu (PRP), czyli ostrzyknięcie bolesnego nadkłykcia osoczem bogatopłytkowym odwirowanym z krwi pacjenta. PRP może przyspieszyć regenerację i złagodzić ból w sposób naturalny.

Dr E.M. Hay twierdzi, że w 90% przypadków leczenie nieoperacyjne jest skuteczne. W przypadku braku poprawy lekarz może zdecydować się na leczenie operacyjne. Obecnie wykorzystywane są metody: przezskórna, artroskopowa oraz metoda otwarta.

• Technika przezskórna polega na wykonaniu niewielkiego nacięcia skóry i usunięciu zmienionej degeneracyjnie części ścięgna bez konieczności jego pełnego odsłonięcia. Zabieg ten jest mniej inwazyjny, umożliwia szybszy powrót do aktywności i mniejsze ryzyko infekcji.
• Technika artroskopowa to nowoczesna procedura wykonywana z użyciem kamery endoskopowej i narzędzi artroskopowych. Dzięki niej możliwa jest precyzyjna identyfikacja uszkodzonych struktur i ich selektywna rekonstrukcja. Artroskopia wiąże się z minimalnym uszkodzeniem tkanek i krótszym czasem rekonwalescencji.

W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się terapiom regeneracyjnym, takim jak PRP. Badania sugerują, że PRP może oferować długoterminową ulgę w bólu i poprawę funkcji u pacjentów z łokciem tenisisty, zwłaszcza gdy tradycyjne metody zawiodły. Jednakże, skuteczność tej terapii może różnić się w zależności od pacjenta, a dalsze badania są potrzebne, aby w pełni ocenić jej efektywność.

Operacja łokcia tenisisty

Operacja najczęściej przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym lub przewodowym (czasowo wyłączane jest przewodnictwo nerwowe poniżej pachy). Dodatkowo zakładana jest opaska uciskowa wysoko na ramieniu, która w trakcie zabiegu zapobiega nadmiernemu krwawieniu. Od 1979 r. stosowana jest otwarta technika operacyjna wg procedury Nirschl’a. Lekarz wykonuje ok. 4 cm. nacięcie skóry w okolicy nadkłykcia bocznego. Następnie przecinana jest powięź i torebka stawowa nad nadkłykciem, tak aby wyeksponować zajęte procesem degeneracyjnym mięśnie (m. prostownik wspólny palców, m. prostownik promieniowy krótki nadgarstka). W zależności od zmian operator może wyciąć zniszczony fragment ścięgna, przeciąć je lub wydłużyć używając do tego specjalnych kotwic. Dodatkowo jeżeli w okolicy nadkłykcia powstały zmiany zwyrodnieniowe lub zwapnienia, zostają one usunięte. Po naprawie tkanek następuje ich zamknięcie.

Drugą otwartą techniką operacyjną jest mini-otwarta metoda wg Nirschl, która polega na wykonaniu mniejszego cięcia (około 2–2,5 cm), co zmniejsza ryzyko blizn i skraca czas gojenia. Technika ta umożliwia precyzyjną wizualizację uszkodzonych struktur przy mniejszej inwazyjności niż klasyczna procedura otwarta.

Rehabilitacja po operacji łokcia tenisisty

Rehabilitacja łokcia tenisisty jest kluczowym elementem procesu leczenia. Po zabiegu zaleca się kilkudniowe unieruchomienie kończyny, a następnie stopniowe wprowadzanie ćwiczeń terapeutycznych poprawiających zakres ruchu, siłę mięśniową i koordynację. Ćwiczenia na łokieć tenisisty obejmują m.in.:

• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające prostowniki nadgarstka,
• ćwiczenia propriocepcji i stabilizacji stawu łokciowego,
• terapię manualną i mobilizację blizny,
• ćwiczenia ekscentryczne poprawiające wytrzymałość ścięgien.

Rekonwalescencja trwa zwykle od 6 do 12 tygodni, w zależności od metody operacyjnej i przebiegu gojenia. Powrót do pełnej aktywności sportowej lub zawodowej powinien być poprzedzony konsultacją z fizjoterapeutą lub lekarzem prowadzącym.

Skuteczność leczenia i możliwe powikłania

Operacyjne leczenie łokcia tenisisty przynosi poprawę u około 80–90% pacjentów. Możliwe powikłania to m.in. infekcje, uszkodzenie nerwów skórnych oraz utrzymujące się dolegliwości bólowe. Skuteczność leczenia operacyjnego jest porównywalna lub nieco wyższa niż w przypadku terapii nieoperacyjnych, ale wiąże się z dłuższą rekonwalescencją i ryzykiem działań niepożądanych.

Profilaktyka nawrotów łokcia tenisisty

Aby zapobiegać nawrotom dolegliwości, zaleca się:

• regularne wykonywanie ćwiczeń na łokieć tenisisty, wzmacniających mięśnie przedramienia,
• stosowanie ergonomicznych chwytów i poprawnej techniki ruchów w pracy oraz podczas uprawiania sportu,
• rozgrzewkę przed wysiłkiem i rozciąganie po jego zakończeniu,
• przerwy w trakcie długotrwałej pracy ręcznej lub sportu,
• w razie potrzeby – stosowanie ortez lub opasek odciążających.

Regularna profilaktyka pozwala zmniejszyć ryzyko nawrotu i poprawić komfort życia pacjentów z tendencją do przeciążeń łokcia.