U kogo najczęściej pojawiają się tłuszczaki?

Według badań WHO, na tłuszczaki (łac. lipoma) cierpi około 1% światowej populacji. W niektórych miejscach, takich jak jelita, tłuszczaki są rzadkością, a ich występowanie w tych obszarach jest znacznie mniej powszechne niż wcześniej sugerowano. U około 20% osób tłuszczaki mogą pojawić się na głowie lub w okolicach szyi, choć dane te mogą się różnić w zależności od źródła.

Tłuszczaki zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, ale w rzadkich przypadkach mogą prowadzić do komplikacji, takich jak ucisk na nerwy. Powstała tkanka tłuszczowa otoczona jest torebką łącznotkankową, co sprawia, że zmiana taka nie powoduje przerzutów ani nawrotów.

Samo powstanie lipomy nie jest równoznaczne z koniecznością jej usunięcia, jednak zawsze w przypadku zauważenia takiej zmiany na skórze należy zgłosić się do lekarza w celu dokładnej diagnostyki. W większości przypadków tłuszczaki nie wymagają leczenia.

Chirurgiczne wycięcie lipomy jest zalecane, gdy zmiana powoduje ból, uciska na inne struktury lub nerwy, ogranicza ruchy lub osiągnęła duże rozmiary. Leczenie chirurgiczne guzków tłuszczowych jest także stosowane w przypadku podejrzenia złośliwego tłuszczomięśniaka, po wcześniejszym wykonaniu badania histopatologicznego.

W ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie nieinwazyjnymi metodami diagnostycznymi, które pozwalają na precyzyjniejszą ocenę charakteru tłuszczaków. Techniki takie jak elastografia ultrasonograficzna czy zaawansowane sekwencje rezonansu magnetycznego są coraz częściej wykorzystywane do różnicowania zmian łagodnych od potencjalnie złośliwych, co minimalizuje potrzebę inwazyjnych biopsji.

Tłuszczaki: przyczyny i czynniki ryzyka powstawania

Nie jest znana dokładna przyczyna powstawania tłuszczaków, jednak w związku z tym, że lipoma jest uznawana za nowotwór łagodny, za jedną z przyczyn jej pojawiania się uważa się aspekt genetyczny. Rodziny, w których tłuszczaki się pojawiały, są zaliczane do grupy zwiększonej podatności na takie zmiany.

Nowe badania genetyczne wskazują na rolę specyficznych mutacji w genach odpowiedzialnych za metabolizm lipidów i regulację wzrostu komórek tłuszczowych. Zrozumienie tych mechanizmów może w przyszłości otworzyć drogę do nowych, ukierunkowanych terapii, które będą zapobiegać powstawaniu tłuszczaków u osób z podwyższonym ryzykiem genetycznym.

Do czynników ryzyka tłuszczaków można zaliczyć:

• aspekt genetyczny,
• otyłość,
• urazy lub uszkodzenia tkanek,
• choroby genetyczne, takie jak zespół Bannayana-Rileya-Ruvalcaby, choroba Cowdena, Madelunga, Dercuma oraz zespół Gardnera.

Analizy WHO pokazują, że tłuszczaki najczęściej występują u osób w wieku od 40 do 60 lat, natomiast rzadko pojawiają się u dzieci. Guzki te wolno rosną i najczęściej największe z nich nie przekraczają rozmiaru 6 cm.

Diagnostyka tłuszczaków: kiedy i jakie badania wykonać?

W przypadku wątpliwości co do charakteru zmiany, zaleca się wykonanie takich badań jak:

• ultrasonografia,
• rezonans magnetyczny.

Oprócz standardowych badań obrazowych, coraz częściej stosuje się również biopsję cienkoigłową (BAC) lub gruboigłową, zwłaszcza w przypadku szybko rosnących zmian, nietypowej lokalizacji lub podejrzenia złośliwości. Badanie histopatologiczne pobranego materiału jest kluczowe dla postawienia ostatecznej diagnozy i wykluczenia tłuszczomięsaka.

Dobrze zaplanowana diagnostyka przyczynia się do skuteczniejszego leczenia i minimalizowania ryzyka powikłań.

Skuteczne metody leczenia tłuszczaków

Podstawową metodą leczenia tłuszczaka jest jego wycięcie chirurgiczne. Zmiana zostaje usunięta wraz z torebką, a zabieg najczęściej wykonany jest ambulatoryjnie w znieczuleniu miejscowym. Natomiast w przypadku dużej ilości tłuszczaków lub guza o dużych rozmiarach, niezbędna jest operacja w znieczuleniu ogólnym.

Po zabiegu na ranę są zakładane szwy chirurgiczne lub specjalne plasterki. Potem wycięta lipoma jest poddawana badaniu histopatologicznemu. Po zabiegu, w okolicy rany może utrzymywać się niewielki obrzęk, zaczerwienienie, zasinienie, a także ból.

Współczesne techniki chirurgiczne dążą do minimalizowania inwazyjności i poprawy estetyki pooperacyjnej. Coraz częściej stosuje się endoskopowe usuwanie tłuszczaków, zwłaszcza w trudno dostępnych miejscach, co pozwala na mniejsze nacięcia i szybszą rekonwalescencję. Rozwój biomateriałów do zamykania ran i nowoczesne metody kontroli bólu również przyczyniają się do poprawy komfortu pacjenta po zabiegu.

Alternatywne metody leczenia tłuszczaków

Alternatywną metodą leczenia tłuszczaków, zwłaszcza w przypadku licznych guzków, może być liposukcja. Ten sposób usuwania lipomy pozwala uniknąć blizn pooperacyjnych, może być jednak zastosowany tylko w przypadku tłuszczaków miękkich, o małej cząstce tkanki włóknistej.

Często liposukcja jest nieskuteczna przy dużych guzkach, ponieważ nie pozwala na usunięcie zmiany w całości, co w rezultacie może doprowadzić do nawrotu schorzenia.

W ostatnich latach pojawiły się również eksperymentalne metody, takie jak krioterapia czy terapia laserowa, które są badane pod kątem ich skuteczności w leczeniu tłuszczaków. Choć jeszcze nie są powszechnie stosowane, obiecują mniej inwazyjne podejścia do usuwania mniejszych zmian, minimalizując ryzyko blizn.

Niechirurgiczne metody leczenia tłuszczaków

Do niechirurgicznych metod leczenia tłuszczaków zalicza się także wstrzykiwanie sterydów (steroidy lub fosfatydylocholina). Substancje te wprowadza się bezpośrednio w guzek, co powoduje jego obkurczenie, jednak nie usuwa go całkowicie.

Zastrzyki sterydowe muszą być wykonywane kilkukrotnie w odstępach miesięcznych. Rezultaty tego sposobu leczenia są zauważalne dopiero po kilku tygodniach.

Pomimo że te metody mogą zmniejszyć rozmiar tłuszczaka, rzadko prowadzą do jego całkowitego zniknięcia. Z tego powodu są zazwyczaj rozważane w sytuacjach, gdy operacja jest przeciwwskazana lub pacjent preferuje mniej inwazyjne rozwiązania, akceptując ryzyko nawrotu lub niecałkowitego usunięcia zmiany.