Jak powstają przebarwienia słoneczne?

Przebarwienia słoneczne to grupa różnorodnych morfologicznie zmian skórnych, które powstają pod wpływem działania wchodzących w spektrum promieniowania słonecznego fal ultrafioletowych. Zmiany te, spotykane u większości ludzi, czasem budzą obawę przed chorobą nowotworową lub stanowią problem kosmetyczny i skłaniają pacjentów do skorzystania z pomocy dermatologa w celu pogłębienia diagnostyki i ewentualnego leczenia chorób skóry wywołanych działaniem słońca.

Data publikacji
Czas czytania
3 min.

Zmiany skórne wywołane działaniem promieniowania słonecznego możemy podzielić na łagodne oraz złośliwe ( czyli rak i czerniak złośliwy skóry). Mechanizm powstawania tych odmiennych pod względem morfologicznym i rokowniczym zmian jest inny dla każdej z grup.

Przyczyny powstawania zmian skórnych o charakterze łagodnym.

Zmiany łagodne, czyli przebarwienia punktowe (piegi) i większe (ostuda, plamy soczewicowate) powstają pod wpływem aktywacji przez promieniowanie ultrafioletowe (wchodzące w skład spektrum fal promieniowania słonecznego) melanocytów - komórek barwnikowych znajdujących się w warstwie podstawnej naskórka (stratum basale). Komórki te w odpowiedzi na aktywację produkują ciemny barwnik - melaninę, a proces ten nazywany jest melanogenezą. Rozmieszczenie komórek barwnikowych w skórze oraz ekspozycja na światło słoneczne poszczególnych części ciała nie są równomierne, co skutkuje powstawaniem dobrze odgraniczonych od otoczenia przebarwień skórnych w najbardziej wyeksponowanych na słońce częściach ciała - zazwyczaj na twarzy, karku i przedramionach.

Należy pamiętać, że promieniowanie ultrafioletowe nie jest jedynym czynnikiem warunkującym występowanie przebarwień słonecznych - istotne są również uwarunkowania genetyczne, co potwierdza obecność podobnej (a nawet takiej samej) ilości i lokalizacji przebarwień u bliźniąt jednojajowych, czyli posiadających jednakowy materiał genetyczny. Ponadto osoby o jasnej karnacji, włosach koloru rudego i blond mają bardziej podatną na powstawanie przebarwień słonecznych skórę w porównaniu z osobami o karnacji ciemnej i ciemnych włosach (wynik mniejszej ilości nierównomiernie rozmieszczonych melanocytów w pierwszej grupie osób).

Istnieją również czynniki, które uwrażliwiają melanocyty na działanie promieni słonecznych, przez co zwiększają podatność skóry na powstawanie przebarwień. Dotyczy to m. in. kobiet w ciąży lub zażywających doustną antykoncepcję - zmiany hormonalne zachodzące u tych osób sprawiają, że przebarwienia słoneczne mogą być u nich bardziej intensywne i rozległe.

Przyczyny powstawania zmian skórnych o charakterze złośliwym.

Zmiany te wywodzą się z komórek nabłonkowych skóry (rak) bądź melanocytów (czerniak złośliwy). Oba rodzaje nowotworów wywołane są mutagennym działaniem promieniowania słonecznego na DNA komórek, z których się wywodzą. Szkodliwy wpływ  słońca na skórę został zaobserwowany już w XIX. wieku przez Unnę, który powiązał wysoką częstość występowania nowotworów skóry u marynarzy narażonych na długotrwałe działanie promieni słonecznych w porównaniu z populacją ogólną. W 1928 r. badania Findlay'a udowodniły możliwość indukcji rozwoju nowotworów skóry u zwierząt intensywnie naświetlanych sztucznymi źródłami światła w warunkach eksperymentalnych, a następnie Blum na podstawie badań na zwierzętach stwierdził, że promieniowanie UV-B wchodzące w spektrum światła słonecznego jest odpowiedzialne za rozwój nowotworów (karcynogenezę). 

Dalsze badania udowodniły, że również promieniowanie UV-A (docierające w większej ilości do skóry niż UVB, penetrujące w nią głębiej i coraz częściej emitowane również przez źródła sztuczne wykorzystywane m. in. w medycynie i przemyśle) może być przyczyną nowotworów lub intensyfikować działanie promieniowania UV-B. Promieniowanie UV-C, pomimo dużej szkodliwości, jest prawie całkowicie pochłanianie przez atmosferę zanim dotrze do skóry, dlatego nie stanowi istotnego problemu w aspekcie nowotworzenia.

Z molekularnego punktu widzenia zmiany złośliwe są wywołane oddziaływaniem  fotonów (cząstek) promieniowania UV (głównie UV-B o długości fali 290-320nm) na łańcuch DNA komórek nabłonkowych skóry lub melanocytów . DNA, po pochłonięciu fotonu ulega wzbudzeniu, przez co zmienia się jego struktura - powstają tak zwane fotoprodukty, np. dimery cyklobutanowe pirymidyny, dochodzi zatem do mutacji kodu genetycznego. Proces taki ma miejsce w komórkach skóry i melanocytach wszystkich ludzi, jednak mechanizmy naprawcze DNA skutecznie eliminują błędy w kodzie genetycznym. Gdy mechanizmy te zawodzą, a mutacja zajdzie w regionie DNA (genie) odpowiadającym za podziały komórkowe (tzw. protoonkogeny i geny supresorowe), komórki zaczynają się dzielić w sposób chaotyczny i niekontrolowany, co jest równoważne  z rozwojem nowotworu - odpowiednio raka lub czerniaka złośliwego skóry.

Źródła: E. Jasiel-Walikowska, W. Placek Raki Skóry, Kanavy HE, Gerstenblith MR Ultraviolet Radiation and Melanoma, 2011; Gloster HM Jr, Brodland DG. The epidemiology of skin cancer.

 

Inne przydatne linki


Komentarze (0)

Komentarze (0)

Akcja
Krok
odyl
Nie opuszczaj
nas jeszcze!
Sprawdź, jak zdobyć smartwatcha dzięki akcji Krokodyl!
Laserowe usuwanie zmian skórnych

Wybierz miasto, aby znaleźć placówkę

Wpisz zabieg, miejscowość, klinikę lub lekarza…