Wskazania do badania USG tarczycy

USG tarczycy znajduje zastosowanie w diagnostyce licznych jej schorzeń. Lekarz-endokrynolog zaleca te badanie, jeżeli stwierdza nieprawidłowości w badaniu ogólnym (np. guzki wyczuwalne palpacyjnie), gdy pacjent zgłasza dolegliwości wskazujące na nadczynność lub niedoczynność tarczycy lub gdy wyniki dotychczas wykonanych badań sugerują chorobę tego gruczołu.

Badanie USG tarczycy jest całkowicie bezbolesne, nieinwazyjne i bezpieczne, ponieważ nie wykorzystuje promieniowania jonizującego. Nie wymaga również od pacjenta żadnego specjalnego przygotowania – nie trzeba być na czczo ani odstawiać przyjmowanych na stałe leków.

Podczas badania pacjent leży na plecach z lekko odchyloną do tyłu głową. Lekarz nakłada na skórę szyi specjalny żel, który ułatwia przewodzenie fal ultradźwiękowych, a następnie przesuwa po niej głowicą aparatu, obserwując obraz gruczołu na monitorze.

Wskazania do wykonania USG tarczycy

Najnowsze, specjalistyczne wytyczne, które powstały we współpracy głównych amerykańskich organizacji, skupiających ekspertów z zakresu medycznej diagnostyki obrazowej (American Institute of Ultrasound in Medicine, American College of Radiology, Society for Pediatric Radiology, Society of Radiologists in Ultrasound) wskazują na przydatność tej metody w następujących sytuacjach klinicznych:

• ocena zmian wyczuwalnych palpacyjnie w ogólnym badaniu lekarskim (guzki, powiększenie gruczołu - wole tarczycowe),
• ocena nieprawidłowości gruczołu stwierdzonych w innych badaniach obrazowych, np. tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, emisyjnej tomografii pozytronowej lub podczas badania USG tkanek szyi w innym celu (np. wykrycie nieprawidłowości podczas USG Doppler tętnic szyjnych),
• ocena gruczołu z powodu nieprawidłowych wyników badań hormonalnych tarczycy - jeżeli jej hormony (T3 - trójjodotyronina, T4 - tyroksyna) lub hormony ośrodkowego układu nerwowego sterujące pracą tarczycy (TSH i TRH) mają nieprawidłową aktywność we krwi pacjenta, badanie USG może wskazać na potencjalną przyczynę tego stanu (nadczynności lub niedoczynności tarczycy),

• ocena wielkości, lokalizacji i obecności patologii gruczołu u osób z subiektywnymi objawami nadczynności i niedoczynności tarczycy,

• kontrola pacjentów z czynnikami ryzyka choroby nowotworowej tarczycy (np. występowanie raka tarczycy w rodzinie, przebyta radioterapia okolicy szyi),

• monitorowanie tempa wzrostu guzków zdiagnozowanych wcześniej - ich szybki wzrost może świadczyć o złośliwym charakterze,

• ocena węzłów chłonnych otaczających tarczycę pod kątem obecności przerzutów u pacjentów z rozpoznanym rakiem tego gruczołu - jest ona ważna przy planowaniu leczenia operacyjnego, gdyż determinuje zasięg zabiegu i wskazuje, które węzły chłonne muszą być usunięte razem z tarczycą,

• po leczeniu operacyjnym raka tarczycy w celu wykluczenia nawrotu choroby nowotworowej, w tym obecności powiększonych węzłów chłonnych okołotarczycowych,

• ocena guzków tarczycy przed leczeniem radiojodem,

• podejrzenie i monitorowanie chorób zapalnych tarczycy (Choroba Gravesa-Basedowa, Choroba Hashimoto i inne stany zapalne tarczycy).

Nowoczesne metody diagnostyki USG tarczycy - elastografia

Współczesna diagnostyka ultrasonograficzna tarczycy została wzbogacona o nowe techniki, takie jak elastografia. Jest to metoda pozwalająca na ocenę twardości (sztywności) badanych tkanek. Guzki złośliwe są zazwyczaj twardsze od zmian łagodnych, dlatego elastografia stanowi cenne uzupełnienie klasycznego badania USG, zwiększając trafność diagnostyczną.

Klasyfikacja EU-TIRADS

Ponadto, w celu standaryzacji opisu i oceny ryzyka złośliwości guzków tarczycy, wprowadzono międzynarodową klasyfikację EU-TIRADS (European Thyroid Imaging Reporting and Data System). System ten przypisuje guzkowi odpowiednią kategorię (od 1 do 5) na podstawie jego cech ultrasonograficznych, co ułatwia lekarzowi podjęcie decyzji o dalszym postępowaniu, np. o konieczności wykonania biopsji.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC)

Jeśli w badaniu USG zostanie zidentyfikowany guzek o niepokojących cechach (np. wysoka kategoria w skali TIRADS), kolejnym krokiem diagnostycznym jest zazwyczaj biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC). Polega ona na pobraniu, pod kontrolą ultrasonografu, niewielkiej ilości komórek z guzka za pomocą cienkiej igły. Uzyskany materiał jest następnie oceniany przez patomorfologa, co pozwala na ostateczne określenie charakteru zmiany – łagodnego lub złośliwego.

Każda z powyższych sytuacji klinicznych znajduje odzwierciedlenie w obrazie ultrasonograficznym tarczycy. Doświadczony ultrasonografista jest w stanie ocenić zmiany strukturalne i anatomiczne gruczołu, na ich podstawie wyciągnąć wnioski zbliżające do postawienia rozpoznania schorzenia tarczycy, a dzięki porównaniu kolejnych badań USG w odstępie czasowym jest w stanie monitorować rozwój choroby albo efekt jej leczenia.

Ocena przytarczyc w badaniu USG tarczycy

Dodatkowym elementem ocenianym podczas badania są przytarczyce. Są to małe gruczoły (najczęściej 4) zazwyczaj zlokalizowane w tkance otaczającej tarczycę. Produkują one parathormon (PTH) - hormon, który obok kalcytoniny wytwarzanej przez tarczycę reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu.

Objawy kliniczne nadmiaru bądź niedoboru wapnia, nieprawidłowe stężenie tego pierwiastka we krwi pacjenta może sugerować chorobę tych gruczołów, dlatego ich ocena w czasie USG tarczycy jest często ważna z perspektywy poszukiwania przyczyn dolegliwości pacjenta lub patologii znajdowanych w badaniach laboratoryjnych.

Przytarczyce ocenia się ultrasonograficznie także w celu monitorowania przebiegu rozpoznanej wcześniej choroby przytarczyc lub okresowej kontroli po leczeniu chirurgicznym ich nowotworu.