Zmiany skórne - kiedy udać się do lekarza

Skóra uznawana jest za największy narząd ludzkiego organizmu, jej powierzchnia średnio wynosi około dwóch metrów kwadratowych. Zrozumiałe więc wydaje się, że chorób jej dotykających jest niezwykle wiele.

Mnogość możliwych zmian skórnych jest niezwykła. Wyróżnia się zarówno postaci wrodzone, jak i nabyte w trakcie życia. Zmiany skórne powstawać mogą z komórek naskórka, ale także z przydatków skóry, takich jak gruczoły łojowe i potowe czy komórki barwnikowe. Istnieją pewne ich cechy, które wskazują na konieczność konsultacji specjalistycznej.

Diagnostyka zmian skórnych

Najkorzystniej byłoby, gdyby każda zmiana obecna na ciele pacjenta była oceniona przez dermatologa. Specjaliści tej dziedziny posiadają wiedzę oraz narzędzia, takie jak choćby dermatoskop. Przyrząd ten pozwala obejrzeć strukturę zmiany w powiększeniu, czasami nawet możliwe jest rozróżnienie procesu łagodnego od tego o charakterze złośliwym. W przypadkach wątpliwych, w niektórych gabinetach wykonywana jest dokumentacja fotograficzna, która przy kolejnych wizytach pozwala dokonać oceny ewentualnej progresji istniejącego tworu.

Spośród wielu postaci znamion, na omówienie wyraźnie zasługuje tzw. znamię dysplastyczne (określane także jako atypowe). Do jego cech szczególnych zalicza się wielkość (powyżej 5-15 mm), często nieregularny kształt, różnorakie zabarwienie. W przeciwieństwie do znamion wrodzonych, większość znamion dysplastycznych pojawia się w późniejszym okresie życia. Znaczenie tej formy wynika z tego, że na jej podłożu może rozwinąć się czerniak. Jeśli pacjent posiada takie znamiona, powinien rozważyć ich usunięcie, a jeśli nie chce ich usuwać, powinien przechodzić regularne kontrole dermatologiczne.

Taka konieczność pojawia się także wtedy, kiedy w rodzinie pacjenta ktoś chorował na złośliwy nowotwór skóry bądź sam pacjent przebył już wcześniej takie zachorowanie.

Niektóre zawody mogą wiązać się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów skóry, zwłaszcza te, które wymagają długotrwałego przebywania na słońcu. Praca w rolnictwie, budownictwie, leśnictwie, rybołówstwie czy sportach outdoorowych może skutkować wieloletnią ekspozycją na promieniowanie UV, co zwiększa ryzyko mutacji komórkowych.

Rola lekarza rodzinnego

W wielu przypadkach to lekarz rodzinny jako pierwszy ocenia niepokojące zmiany skórne i kieruje pacjenta do dermatologa. Rola podstawowej opieki zdrowotnej w szybkiej identyfikacji podejrzanych zmian jest niezwykle istotna, dlatego nie należy bagatelizować pierwszej wizyty u internisty.

Nowotwory skóry i czerniak

Kolejnym wskazaniem do wizyty dermatologicznej jest podejrzenie czerniaka, które może pojawić się, jeśli na ciele pacjenta obecne są niepokojące znamiona na skórze. O czerniaku mówi się coraz częściej, ponieważ jest to nowotwór złośliwy o dużym potencjale do dawania przerzutów. Rozwija się on w obrębie już istniejących zmian skórnych bądź de novo. Brytyjski portal Cancer Research UK podaje, że w Europie w 2012 roku odnotowano ponad 100 000 przypadków tej jednostki, co uczyniło ją dziewiątą wśród najczęściej spotykanych raków. Jak widać, problem jest poważny.

System ABCDE

Lekarze posiłkują się różnymi skalami, ułatwiającymi rozpoznanie procesu o charakterze nowotworowym. W ocenie potencjalnej złośliwości zmian wykorzystanie znalazł system ABCD:

• A (asymmetry): nieregularność kształtu znamienia;
• B (borders): nierówne, czasami postrzępione brzegi struktury;
• C (color): nierównomiernie rozłożony barwnik;
• D (diameter): średnica, ryzyko większe gdy jest ona większa od 5 mm.
• E (evolution): wszelkie zmiany w wyglądzie znamienia – wzrost, zmiany barwy, krwawienie.

Pacjenci powinni być zachęcani do samokontroli skóry, regularnego obserwowania swoich znamion oraz stosowania zasady ABCDE we własnym zakresie.

Edukacja w zakresie rozpoznawania niepokojących cech może istotnie przyczynić się do wcześniejszego wykrycia zmian złośliwych.

Coraz większą popularność zyskują również aplikacje mobilne wspomagające monitorowanie zmian skórnych. Choć nie zastępują one konsultacji lekarskiej, mogą służyć jako narzędzie do dokumentowania wyglądu znamion i przypominania o badaniach kontrolnych.

Objawy, na które warto zwrócić uwagę

Zgłosić się do lekarza należy z każdą nową powstałą zmianą. W przypadku tych już obecnych, do niepokojących objawów zaliczane są nagle pojawiające się swędzenie, uwypuklenia w jej obrębie oraz krwawienie czy wydostawanie się jakiejkolwiek innej wydzieliny. Zwrócić uwagę trzeba też wtedy, kiedy od dawna istniejące znamię zaczyna rosnąć bądź zmieniać swoją formę.

Warto pamiętać, że nie tylko zmiany barwnikowe mogą być niebezpieczne. Rogowacenie słoneczne, rak podstawnokomórkowy czy rak kolczystokomórkowy to inne postacie nowotworów skóry, które często są bagatelizowane przez pacjentów z uwagi na ich powolny wzrost. Tymczasem odpowiednio wczesna diagnoza zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.

Zmiany łagodne a nowotworowe

W diagnostyce różnicowej nie można zapominać o łagodnych zmianach skórnych, takich jak brodawki łojotokowe, naczyniaki czy włókniaki miękkie. Choć nie są groźne, mogą być mylone ze zmianami nowotworowymi i powodować niepotrzebny niepokój u pacjenta.

Aktualne rekomendacje towarzystw dermatologicznych podkreślają, że badanie skóry całego ciała powinno być przeprowadzane przynajmniej raz w roku, szczególnie u osób z grupy ryzyka. Dotyczy to osób z jasną karnacją, dużą liczbą znamion, historią oparzeń słonecznych w dzieciństwie oraz tych, u których w rodzinie występowały nowotwory skóry.

W profilaktyce nowotworów skóry szczególną rolę odgrywa fotoprotekcja. Regularne stosowanie kremów z filtrem SPF 30 lub wyższym, unikanie ekspozycji na słońce w godzinach szczytu oraz noszenie odzieży ochronnej znacząco zmniejszają ryzyko rozwoju zmian nowotworowych.