Czy przepuklinę brzuszną trzeba operować?

Przepukliny brzuszne stanowią przypadłość, z powodu której zabiegi operacyjne przechodzi bardzo wiele osób. Dolegliwość ta posiada kilka odmian, w tym m.in. pępkową, kresy białej oraz pooperacyjną. Najczęściej występuje jednak przepuklina pachwinowa. Co ciekawe, mężczyźni są narażeni na nią znacznie bardziej niż kobiety.

Objawy i rodzaje przepukliny brzusznej

Przepuklina powstaje, gdy na skutek osłabienia powłok brzusznych część narządów lub tkanki tłuszczowej uwypukla się pod skórą. Typowe objawy to widoczne lub wyczuwalne zgrubienie, które nasila się przy kaszlu, parciu czy dźwiganiu oraz może dawać uczucie ciągnięcia lub ból.

Objawy często zmieniają się w ciągu dnia – wybrzuszenie zwykle powiększa się przy wysiłku, a zmniejsza w spoczynku; może być odprowadzalne w pozycji leżącej. W razie wątpliwości co do rozpoznania pomocne bywa badanie USG, ale podstawą jest ocena chirurgiczna.

Przepuklina u dzieci – obserwacja czy operacja?

Odpowiedź na wyżej postawione pytanie jest jedna: wszystko zależy od formy przepukliny brzusznej obecnej u danego pacjenta oraz jego ogólnego stanu. U dzieci najczęstszą odmianą przepukliny brzusznej jest przepuklina pępkowa. W tej grupie pacjentów najczęściej wdraża się jedynie obserwację, ponieważ w przeważającej części przypadków problem ustępuje samoistnie, przed ukończeniem 4. roku życia.

Kiedy operować przepuklinę pępkową u dziecka?

Współczesne podejście kładzie nacisk na monitorowanie przepukliny i regularne kontrole u pediatry. Właściwa ocena stanu dziecka pozwala na podjęcie stosownych działań, jeśli dojdzie do zmian w rozmiarze przepukliny lub wystąpią dodatkowe objawy, takie jak ból.

U niemowląt nie zaleca się domowych sposobów w rodzaju taśm czy monet na pępku – nie przyspieszają one zamykania przepukliny, a mogą podrażniać skórę. Jeśli pojawi się nagły ból, zaczerwienienie, obrzęk, wymioty lub przepuklina przestaje się odprowadzać – konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Czy przepuklinę brzuszną trzeba operować?

U osób dorosłych przepukliny brzuszne nie mają tendencji do samoistnego ustępowania. Operacja jest jedyną metodą trwałego wyleczenia, ale nie zawsze musi być wykonana od razu. W przypadku małych, bez- lub skąpoobjawowych przepuklin (zwłaszcza pachwinowych u mężczyzn) często dopuszcza się strategię czujnej obserwacji z regularnymi kontrolami i szybkim podjęciem leczenia operacyjnego w razie progresji dolegliwości.

Kiedy odroczyć zabieg operacyjny?

Kiedy operacja może nie być zalecana lub bywa odraczana? U chorych z dużym ryzykiem okołooperacyjnym (np. ciężkie, niewyrównane choroby serca lub płuc, zaawansowana niewydolność krążenia lub oddechowa), przy niewielkich i bezobjawowych przepuklinach, a także w sytuacjach wymagających najpierw optymalizacji stanu ogólnego (np. otyłość olbrzymia, niekontrolowane wodobrzusze w marskości, nieopanowany przewlekły kaszel).

W ciąży niewielkie przepukliny pępkowe zwykle leczy się zachowawczo i planuje naprawę po zakończeniu połogu, chyba że dojdzie do powikłań. Decyzję zawsze podejmuje się indywidualnie z chirurgiem.

Pasy przepuklinowe – ograniczone zastosowanie

Wszelkiego rodzaju pasy przepuklinowe maskują jedynie dolegliwość, a ich użycie powinno być rozważane tylko jeśli pacjent (np. z powodu licznych schorzeń przewlekłych i złego stanu ogólnego) nie kwalifikuje się do operacji. Długotrwałe noszenie może powodować otarcia, odparzenia i niekiedy nasilać dyskomfort, dlatego traktuje się je jako rozwiązanie tymczasowe.

Objawy alarmowe uwięźnięcia przepukliny

Operacja przepukliny brzusznej jest zawsze konieczna wtedy, gdy dojdzie do rozwoju powikłań. Najgroźniejszym z nich jest uwięźnięcie, czyli zakleszczenie zawartości worka przepuklinowego. Jeżeli w proces ten zaangażowane zostanie jelito, przerwanie dopływu do niego krwi oraz substancji pokarmowych grozi wystąpieniem martwicy tego narządu.

Uwięźnięcie przepukliny traktowane jest jako stan zagrożenia życia, przy którego wystąpieniu konieczne jest leczenie operacyjne.

Objawami alarmowymi są:

• nagły silny ból,
• twardy i nieodprowadzalny guz,
• nudności,
• wymioty,
• zatrzymanie gazów/stolca,
• gorączka ,
• zaczerwienienie skóry nad przepukliną.

Metody operacyjne przepukliny brzusznej

Alternatywą dla niektórych pacjentów może być monitorowanie mniej groźnych przypadków przepuklin i reagowanie w sytuacji wzrostu ryzyka. Współczesna chirurgia oferuje różne techniki operacyjne, takie jak metoda laparoskopowa, która jest mniej inwazyjna i charakteryzuje się krótszym czasem rekonwalescencji.

Stosuje się również metody otwarte – z użyciem siatki wzmacniającej albo bez siatki (w wybranych sytuacjach, np. gdy istnieje ryzyko zakażenia). Wybór zależy m.in. od lokalizacji i wielkości przepukliny, przebytych operacji, objawów i stanu ogólnego pacjenta.

Operacja otwarta i laparoskopia – co wybrać?

• Operacja otwarta z siatką (np. w pachwinie naprawa beznapięciowa): szeroko dostępna, możliwa w znieczuleniu miejscowym lub przewodowym; zwykle szybki powrót do codziennych aktywności. Potencjalnie większe ryzyko miejscowego bólu rany i zakażenia niż w laparoskopii. Siatka zmniejsza ryzyko nawrotu, ale może powodować uczucie ciała obcego lub przewlekły ból.
• Operacja laparoskopowa (np. TEP/TAPP w pachwinie, różne techniki w przepuklinach brzusznych): mniejszy ból pooperacyjny i szybsza rekonwalescencja, często korzystna w przepuklinach obustronnych oraz nawrotowych. Wymaga znieczulenia ogólnego i doświadczenia zespołu; istnieje ryzyko urazów wewnątrzbrzusznych i powikłań związanych z odmy otrzewnowej.
• Naprawa bez użycia siatki (zszycie tkanek własnych): rozważana w małych ubytkach lub gdy istnieje zwiększone ryzyko zakażenia wszczepu; brak materiału obcego. Zwykle większe napięcie tkanek, co może skutkować większym bólem i wyższym ryzykiem nawrotu w porównaniu z metodami z siatką.

Leczenie zachowawcze i powikłania

W przypadku małych, bezobjawowych przepuklin lekarz może z początku zalecić jedynie obserwację. Czasami przez wiele lat wielkość worka przepuklinowego się nie zmienia. Zawsze jednak pozostaje ryzyko jego powiększania się lub wystąpienia uwięźnięcia.

Wszelkie zmiany dotyczące przepukliny powinny być konsultowane z lekarzem, który (jeżeli zajdzie taka konieczność) zadecyduje o wdrożeniu leczenia operacyjnego. Podczas obserwacji istotne jest zgłaszanie nowych dolegliwości (np. narastający ból, trudności z odprowadzaniem przepukliny, dolegliwości jelitowe) oraz regularne kontrole.

Leczenie zachowawcze i powikłania przepukliny

Powikłania mogą obejmować nie tylko uwięźnięcie, ale także zapalenie miejsca przepukliny czy przewlekły ból. Wybór odpowiedniej ścieżki leczenia zależy od wielu czynników, w tym od ogólnego stanu zdrowia pacjenta, wieku i stopnia zaawansowania przepukliny.

Ryzyka nieoperowanej przepukliny (poza uwięźnięciem) to:

• narastanie rozmiaru ubytku,
• przewlekły ból i ograniczenia aktywności,
• epizody przejściowej niedrożności lub zaparć,
• podrażnienia skóry nad przepukliną,
• rzadkie nadkażenia w przypadku otarć,
• zaburzenia jakości życia (np. trudności w pracy fizycznej, sporcie).

Potencjalne powikłania leczenia operacyjnego:

• krwiak,
• surowiczak (płyn w loży),
• zakażenie rany lub materiału (siatki),
• ból pooperacyjny i przewlekły ból pooperacyjny,
• nawrót przepukliny,
• uszkodzenie nerwów lub naczyń,
• przejściowe zatrzymanie moczu,
• w zabiegach laparoskopowych – ryzyko urazu jelita lub otrzewnej.

Rzadziej:

• przemieszczenie lub przewlekłe zakażenie siatki wymagające reoperacji,
• ogólne ryzyka związane ze znieczuleniem.

Kiedy i jak prowadzić leczenie zachowawcze?

Leczenie zachowawcze można prowadzić przy małej, mało dokuczliwej przepuklinie u pacjenta z wysokim ryzykiem operacyjnym lub preferującego obserwację.

Zaleca się:

• redukcję czynników nasilających (zaparcia, kaszel),
• kontrolę masy ciała,
• unikanie dźwigania ponad możliwości,
• prawidłową technikę podnoszenia,
• stopniowe wzmacnianie mięśni tułowia,
• szybki kontakt z lekarzem w razie objawów alarmowych.

Podsumowując, operacja pozostaje docelowym sposobem wyleczenia przepukliny u dorosłych, jednak w wybranych, małoobjawowych przypadkach możliwa jest bezpieczna obserwacja. Wspólnie z chirurgiem warto omówić ryzyka i korzyści różnych metod, spodziewany czas rekonwalescencji oraz własne czynniki ryzyka, aby dobrać postępowanie najlepiej dopasowane do sytuacji klinicznej.