Kiedy lakować zęby?

Z danych pochodzących z Ministerstwa Zdrowia wynika, że aż prawie 60 procent 3-latków cierpi na problemy związane z próchnicą. Gdy sprawdzimy grupę 6-latków, próchnicę zauważa się już u 86 procent z nich. Jeszcze bardziej zatrważające dane dotyczą nastolatków - w tej grupie aż u 96 procent osób zdiagnozowana jest próchnica. By dziecko nie znalazło się w powyższych grupach, warto zadbać o właściwą pielęgnację i ochronę jego uzębienia. Oprócz codziennej higieny u 6-7-latków zalecane jest wykonanie lakowania, które skutecznie zabezpieczy zęby trzonowe przed ubytkami.

Lakowanie wykonuje się na zębach stałych, które wyżynęły się nie mniej niż 6-7 miesięcy przed zabiegiem. Wcześniej bowiem zęby są bardzo wrażliwe, nie w pełni rozwinięte oraz zawierają zbyt mało wapnia. Średnio więc pierwsze lakowanie odbywa się wtedy, gdy dziecko ma 6 lub 7 lat, a powtarza się je co 2-3 lata. Niekiedy pedodonta może zalecić lakowanie zębów mlecznych.

Istnieją przypadki, w których lakowanie bruzd zębów jest przeciwwskazane. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której występuje na zębach zaawansowana próchnica. Wtedy pozostaje już tylko leczenie, wypełnianie ubytków za pomocą plomb. Jak więc widać, lakowanie nie jest zabiegiem wykonywanym "z automatu". Przed jego rozpoczęciem lekarz stomatolog musi dokładnie zbadać zęby i wskazać te, które można poddać powyższemu zabezpieczeniu.

Lakowanie zębów u dzieci — krok po kroku

Zabieg jest szybki, bezinwazyjny i nie wymaga znieczulenia. Całość zwykle trwa kilkanaście minut i pozwala zabezpieczyć bruzdy zęba przed zaleganiem płytki bakteryjnej.

Badanie stanu zębów dziecka

Zanim dentysta zaleci lakowanie, najpierw wykona badanie dziecięcego uzębienia. Maluch siada na fotelu, otwiera buzię, w międzyczasie stomatolog włącza lampę, a następnie za pomocą lusterka i zgłębnika bada jamę ustną. Jest to krótki proces, który trwa kilka minut.

Oczyszczanie zębów

Gdy stomatolog stwierdzi, że zęby nadają się do lakowania, następuje proces delikatnego, bezbolesnego oczyszczania uzębienia. Odbywa się ono przy użyciu obrotowej szczoteczki wyglądającej podobnie jak nowoczesne elektryczne szczoteczki do zębów (te dentystyczne są sporo mniejsze). W czasie tego procesu dziecko może odczuwać lekkie łaskotanie, czuje też delikatne wibracje szczoteczki. Kolejne kroki oczyszczania to płukanie zębów wodą oraz osuszanie ich za pomocą powietrza.

Wytrawianie zębów

Gdy ząb jest czysty i suchy, wtedy lekarz powleka go niewielką ilością wytrawiacza. Preparat jest nakładany po to, by ułatwić mocowanie laku w zębowej szczelinie. Wytrawiacz po kilkunastu sekundach spłukuje się go wodą, po czym zęby zostają ponownie osuszone.

Nakładanie laku

Teraz przychodzi czas na właściwe lakowanie. Lak umieszczony jest w kolorowym pojemniczku, który z wyglądu przypomina strzykawkę. Często stomatolog daje dziecku do wyboru kilka kolorów pojemniczków i malec sam wybiera swój ulubiony odcień. Zagięta końcówka urządzenia nie jest ostra, a jej przyłożenie (a właściwie zbliżenie) do powierzchni zęba w ogóle nie jest odczuwalne dla dziecka. Preparat z pojemniczka umieszczany jest w odpowiednim miejscu zęba, po czym zostaje rozprowadzony po całej powierzchni bruzdy. Lak ma konsystencję półpłynną, co pozwala na idealne rozłożenie go w szczelinie zębowej.

Utwardzanie (naświetlanie)

Po nałożeniu laku lekarz stomatolog naświetla ząb specjalną lampą, która dziecku może przypominać niedużą suszarkę do włosów. Dzięki naświetlaniu lak się utwardza, a droga dla bakterii zostaje zablokowana, co odpowiednio chroni powierzchnię zęba przed powstaniem próchnicy.

Kontrola zgryzu

Ostatni krok lakowania to kontrola zgryzu, czyli sprawdzenie, czy lak nie stanowi przeszkody w odpowiednim ułożeniu zębów. Wykonuje się to za pomocą specjalnej, niedużej kalki. Potem pozostaje tylko przepłukanie zębów przez dziecko i cały proces zostaje zakończony.

Skuteczność i bezpieczeństwo lakowania

Badania kliniczne potwierdzają, że lakowanie bruzd istotnie zmniejsza ryzyko próchnicy na powierzchniach żujących, zwłaszcza u dzieci z umiarkowanym i wysokim ryzykiem. Współczesne wytyczne towarzystw stomatologicznych zalecają rozważenie lakowania zarówno zębów z głębokimi bruzdami, jak i powierzchni z wczesnymi, nieubytkowymi zmianami próchnicowymi (tzw. białe plamy) ograniczonymi do szkliwa.

Laki szczelinowe są uznawane za bezpieczne. Stosowane powszechnie materiały żywiczne po utwardzeniu są stabilne; ewentualna obecność śladowych ilości BPA jest bardzo niska i dodatkowo redukowana przez standardowe procedury wycierania i płukania powierzchni po założeniu laku. Zabieg nie uszkadza tkanek zęba i nie wymaga borowania.

Skuteczność laku zależy od jakości założenia i regularnych kontroli. Z czasem warstwa może się częściowo zużyć lub odpaść — wtedy dentysta uzupełnia ją podczas wizyty kontrolnej. Samo lakowanie nie zastępuje codziennej higieny, fluoryzacji ani zdrowej diety ograniczającej cukry.

Wskazania, przeciwwskazania i materiały

Wskazania do lakowania obejmują: głębokie, wąskie bruzdy na zębach trzonowych i przedtrzonowych, zwiększone ryzyko próchnicy (np. wcześniejsze ubytki, częste podjadanie słodyczy), wczesne zmiany próchnicowe szkliwa na powierzchniach żujących oraz trudności w utrzymaniu higieny (np. u dzieci z niepełnosprawnościami).

Przeciwwskazania to m.in.: zaawansowana, ubytkowa próchnica w bruździe wymagająca leczenia zachowawczego, niemożność odpowiedniego osuszenia i izolacji zęba w trakcie zabiegu oraz bardzo płytkie, samooczyszczające się bruzdy, które nie wymagają uszczelniania.

Do lakowania używa się głównie dwóch typów materiałów: żywicznych oraz cementów szkło-jonomerowych (trwałe, najlepiej sprawdzają się przy dobrej izolacji od śliny) oraz cementów szkło-jonomerowych (bardziej tolerują wilgoć, dlatego bywają stosowane przy zębach częściowo wyrzniętych lub u bardzo małych dzieci). O wyborze decyduje lekarz, biorąc pod uwagę budowę zęba i współpracę dziecka.

Pielęgnacja po zabiegu i kontrola

Po utwardzeniu laku dziecko zwykle może jeść i pić od razu. Jeżeli ząb wydaje się „za wysoki” lub pojawia się dyskomfort przy zagryzaniu, warto szybko zgłosić się do gabinetu — niewielka korekta rozwiązuje problem.

Lak należy kontrolować podczas rutynowych wizyt stomatologicznych (co 6–12 miesięcy). Jeśli dojdzie do częściowej utraty laku, uzupełnienie jest szybkie i bezbolesne. Pamiętajmy, że lakowanie wspiera, ale nie zastępuje codziennego szczotkowania pastą z fluorem, nitkowania i właściwej diety.

Często mylone są pojęcia: lakowanie a lakierowanie. Lakowanie to uszczelnianie bruzd materiałem, który tworzy mechaniczną barierę na powierzchni żującej. Lakierowanie (fluoryzacja lakierem) to nakładanie preparatu z fluorem na wszystkie zęby w celu wzmocnienia szkliwa. Obie metody mogą się uzupełniać.