Laparoskopowe usunięcie jajników i jajowodów – kiedy rozważyć zabieg?

Usunięcie jajnika laparoskopowo - medyczne wskazania do procedury

Laparoskopowe usunięcie jajnika najczęściej ma podłoże medyczne: wynika z konkretnej, rozwiniętej już jednostki chorobowej bądź ze zwiększonego ryzyka zachorowania na nią, np. na nowotwór. Celem procedury, w zależności od przyczyny jej przeprowadzenia, jest ograniczenie prawdopodobieństwa rozwoju danej choroby lub wyeliminowanie powikłań występujących w przypadku konkretnej dolegliwości. Co istotne, zabieg może dotyczyć usunięcia wyłącznie jajników, natomiast w wybranych sytuacjach niezbędne jest usunięcie jajników z jajowodami. 

Wskazania do usunięcia jajników i jajowodów

• Mutacja w genach BRCA1 i/lub BRCA2
• Ropień na jajniku
• Endometrioza
• Ciąża pozamaciczna
• Torbiele w obrębie układu rozrodczego
• Nowotwór w obrębie układu rozrodczego

Profilaktyka nowotworów

Usunięcie jajników i jajowodów kojarzone jest natomiast w szczególności z profilaktyką nowotworów prowadzoną u pacjentek będących nosicielkami mutacji BRCA1/2 – genu supresorowego, którego mutacje w znacznym stopniu zwiększają ryzyko rozwoju raka jajnika i piersi. Średnie populacyjne prawdopodobieństwo zachorowania na raka jajnika wynosi 1,5%, podczas gdy w przypadku obecności mutacji dziedzicznej BRCA1 u chorych z rodzinnym występowaniem ryzyko to wzrasta do aż 90% dla raka piersi oraz 40% dla raka jajnika. Szacuje się, że częstotliwość mutacji tego genu w populacji ogólnej to 1 na 800.

Przygotowanie do operacji

Przed zabiegiem należy wykonać niezbędne badania zlecone przez lekarza prowadzącego. Kluczowe w tym kontekście jest badanie moczu i krwi, USG powłok brzusznych oraz badanie rentgenowskie. Pacjentka mająca zostać poddana laparoskopowemu usunięciu jajników i jajowodów jest przyjmowana do szpitala najczęściej w dniu zabiegu lub w dniu poprzedzającym laparoskopię. Bezpośrednio przed zabiegiem powinna być ona czczo. Po zakończonej procedurze wymaga się pozostania przez pacjentkę w szpitalu przez mniej więcej 1–2 dni.

Przebieg operacji usunięcia jajników i jajowodów

Zabieg usunięcia jajników i jajowodów najczęściej przeprowadza się laparoskopowo, z zastosowaniem endoskopu – niewielkiej kamery umożliwiającej zobrazowanie pola zabiegowego. Procedura wymaga podania pacjentce znieczulenia ogólnego oraz wprowadzenia do jej jamy brzusznej gazu – w celu oddzielenia jelita od narządów rodnych. Zabieg trwa zazwyczaj ok. 30–60 minut. Powrót pacjentki do normalnego funkcjonowania możliwy jest już po mniej więcej 4–7 dniach od laparoskopii.

Techniki chirurgiczne: laparoskopia vs laparotomia

Jajniki oraz jajowody mogą być usuwane za pomocą standardowej operacji bądź z wykorzystaniem metody laparoskopowej. W pierwszym przypadku przeprowadzane jest pionowe lub poziome nacięcie skóry. Poprzez rozsunięcie mięśni lekarz zyskuje dostęp do jajników, co pozwala mu na zrealizowanie zamierzonej procedury. Należy natomiast podkreślić, że specjaliści chętniej wybierają laparoskopię – ze względu na jej małą inwazyjność, ograniczone powikłania pozabiegowe oraz znacznie ograniczony okres rekonwalescencji.

Rekonwalescencja po operacji

Powrót do normalnego funkcjonowania jest możliwy po ok. 4–7 dniach od wykonanej procedury. Umożliwia to metoda laparoskopowa, która nie powoduje dużego dyskomfortu i nie jest inwazyjna dla pacjentki. Również z tego powodu pobyt w szpitalu po zrealizowanym zabiegu nie przekracza zazwyczaj 48 godzin.

Skutki usunięcia jajników i jajowodów

Powikłania po zabiegu prewencyjnego usunięcia przydatków są rzadkie, ich częstotliwość wynosi 0,22–4%. Wśród możliwych działań niepożądanych wymienia się przede wszystkim krwawienia, a także infekcje i uszkodzenia dróg moczowych. Istotną konsekwencją przeprowadzenia takiego zabiegu jest następcza menopauza i związane z nią skutki sercowo-naczyniowe, osteoporoza, zespół metaboliczny i depresja. Pacjentki poddane adneksektomii muszą również liczyć się z koniecznością stosowania hormonalnej terapii zastępczej, ze względu na pojawienie się istotnych zaburzeń hormonalnych, typowych po zabiegach tego typu.

Wpływ na hormony i wczesna menopauza

Po zabiegu usunięcia jajników i jajowodów poziom estrogenów w organizmie pacjentki drastycznie spada, w związku z czym pojawiają się u niej objawy nabytej menopauzy, takie jak nadmierna potliwość, uderzenia gorąca czy spadek libido. Dlatego, by wyeliminować występujące dolegliwości, już w pierwszej dobie po operacji wprowadza się hormonalną terapię zastępczą. Celem takiej kuracji jest uzupełnienie powstałych niedoborów hormonów: estrogenu oraz progesteronu i androgenu. Powinna być ona kontynuowana do 51. roku życia, bez przerwy – ze względu na ryzyko pojawienia się dodatkowych powikłań, takich jak niewydolność trzustki i wątroby, zawał serca czy przedwczesne starzenie się organizmu.

Alternatywy dla usunięcia jajników i jajowodów

Dobór metod alternatywnych jest bezpośrednio uzależniony od źródła problemu. Przykładowo – w przypadku kobiet będących nosicielkami mutacji BRCA1/2, które chciałyby zachować funkcję hormonalną gonad, dopuszcza się rozważenie podwiązania jajowodów, jako sposobu na obniżenie ryzyka wystąpienia wrodzonego raka jajnika. Prawdopodobieństwo rozwoju takiego nowotworu może być też ograniczane za pomocą doustnej antykoncepcji hormonalnej. Wszelkie kierunki terapeutyczne powinny natomiast zostać skonsultowane z lekarzem, który oceni stan danej osoby i na tej podstawie zaproponuje dostępne formy leczenia czy profilaktyki.