Leczenie palucha koślawego

Paluch koślawy (łac. hallux valgus), zwany też halluksem, jest schorzeniem stopy, w którym paluch, czyli pierwszy palec stopy, zaczyna się koślawić (odchylać) w stronę zewnętrznej krawędzi stopy, zaś I kość śródstopia odchyla się w kierunku wewnętrznej krawędzi stopy. Dodatkowo wystająca głowa I kości śródstopia podrażniana jest przez obuwie, w związku z czym dochodzi do zapalenia kaletki stawowej i powstania tzw. bunionu, czyli nadbudowy kostnej, charakterystycznej dla halluksa. W przypadkach bardziej zaawansowanych paluch zachodzi na palec II, niekiedy III i może się skręcać. W Polsce na halluksy narzeka ok. 100 tys. osób, ale tylko 10% zgłasza się do leczenia.

Przyczyny, objawy i konsekwencje palucha koślawego

Dlaczego kobiety najczęściej skarżą się na tę dolegliwość (6 razy częściej niż mężczyźni)? Ponieważ mają genetycznie uwarunkowaną większą wiotkość więzadeł, a dodatkowo lubią chodzić na wysokich obcasach, często ze zwężanymi noskami, co nadmiernie obciąża przednią część stóp. Dodatkowa nadwaga lub płaskostopie podłużne zwiększają ryzyko powstawania palucha koślawego. Niestety bardzo często, bo aż w 70% przypadków, skłonność do halluksów dziedziczona jest po przodkach.

Najczęstsze objawy palucha koślawego:

• ból w okolicy śródstopno-paliczkowej palucha
• wystająca głowa I kości śródstopia
• ból podeszwy stopy
• nieprzyjemne pieczenie pod głowami kości śródstopia

Nieleczony paluch koślawy powoduje coraz większe dolegliwości bólowe, deformację stopy i problemy z doborem obuwia. Poza tym poważnie zaburza biomechanikę chodu, ponieważ ból wymusza inny sposób chodzenia. Dochodzi do zniekształcenia palców, tzw. palców młotkowatych, oraz pojawienia się modzeli i bólu na podeszwie stopy, zwanego metatarsalgią. Ponadto dojść może do koślawości tyłostopia, przykurczu ścięgna Achillesa oraz niestabilności stawu skokowego.

Leczenie palucha koślawego

Początkowo wskazane jest leczenie zachowawcze oraz zmiana obuwia. W ciągu dnia stosuje się indywidualnie dobierane wkładki ortopedyczne lub wkładki metatarsalne, a w nocy specjalny aparat odwodzący paluch. Fizjoterapeuta powinien pokazać i nauczyć, jak ćwiczyć osłabione mięśnie stopy. W zaawansowanych przypadkach stosowane jest leczenie operacyjne, do którego wg dr n. med. Roberta Świerczyńskiego, ortopedy i traumatologa z kliniki Ortopedika, kwalifikuje się 0,5% populacji naszego kraju.

Główne metody leczenia operacyjnego:

• osteotomia „Z” (Scarf)
• osteotomia skośna MORO
• plastyka tkanek miękkich stawu śródstopno-palcowego

W przeszłości  leczenie palucha koślawego wymagało unieruchomienia gipsowego oraz użycia śrubek, płytek i sztyftów, które w trakcie kolejnego zabiegu były usuwane. Obecnie stosowane są zabiegi korygujące z zastosowaniem osteotomii „Z”, zwanej Scarf, oraz osteotomii skośnej MORO z plastyką tkanek miękkich stawu śródstopno-palcowego palucha.

Osteotomia Scarf

W metodzie Scarf na dwie części przecinana jest I kość śródstopia w taki sposób, że linia cięcia przypomina literę „Z”. Dalszy fragment kostny przesuwany jest bocznie względem fragmentu bliższego. Następnie oba stabilizowane są śrubą oraz dwoma wkrętami. W badaniach przedstawionych w czasopiśmie Orthopedics autorzy Aly TA, Mousa W, Elsallakh S. przeanalizowali 31 pacjentów poddanych zabiegowi tą metodą. W ciągu 3 lat od operacji, tylko u 1 osoby doszło do ponownego zdiagnozowania palucha koślawego.

Osteotomia MORO

Metoda MORO (Mini Open Retrocapital Osteotomy) wykorzystuje frezy kostne napędzane turbiną o prędkości 15–20 tys. obrotów na minutę. Precyzyjnie usuwają one narośla kostne. Jeśli konieczne będzie przecięcie kości (osteotomia), wykorzystywana jest piła piezzoelektryczna. Skorygowany paluch stabilizowany jest czasowo drutami Kirschnera, które pozwalają na chodzenie od razu po zabiegu w obuwiu odciążającym przodostopie, zwanym sandałem gejszy. Druty Kirschnera usuwane są po ok. 6 tygodniach bez konieczności kolejnego zabiegu.

Nowoczesne techniki operacyjne i kierunki rozwoju

Ostatnie lata przyniosły rozwój małoinwazyjnych metod leczenia palucha koślawego, takich jak MICA (Minimally Invasive Chevron Akin), które pozwalają na krótszy czas gojenia i mniejsze blizny. Techniki te wykorzystują niewielkie nacięcia i specjalistyczne instrumenty, minimalizując uszkodzenie tkanek miękkich.

Postęp w obrazowaniu śródoperacyjnym oraz nowoczesne narzędzia ortopedyczne zwiększają precyzję wykonywanych osteotomii, co przekłada się na lepsze wyniki funkcjonalne i estetyczne.