Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Przyczyną zespołu cieśni kanału nadgarstka jest uciśnięcie nerwu pośrodkowego (tzw. neuropatia) biegnącego środkiem wzdłuż całej kończyny górnej, przez kanał nadgarstka, aż do palców: po stronie dłoniowej do kciuka, II, III i połowy IV palca, zaś po stronie grzbietowej do koniuszków kciuka, II i III palca. Objawy cieśni będą obejmowały m.in. te rejony.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Uciśnięcie nerwu pośrodkowego powoduje zaburzenie odżywienia tkanek, które są przez niego unerwiane. Pierwszymi objawami zespołu cieśni najczęściej jest uczucie mrowienia, pieczenia i wrażenie kłucia szpilkami, szczególnie II (wskazującego) i III (środkowego) palca. Dolegliwości mogą obejmować również kciuk, połowę palca IV (serdecznego) oraz promieniować na skórę przedramienia, a nawet do łokcia i barku.

Objawy ZCN mogą dotyczyć jednej strony lub występować symetrycznie oraz pojawiać się zarówno w dzień, jak i w nocy. Wiele osób nie łączy zaburzenia czucia w nocy z zespołem cieśni nadgarstka. Objawy przypisywane są często spaniu w pozycji, która czasowo odcina przepływ krwi.

Kolejnym objawem może być ból i drętwienie obejmujące te same obszary. Dolegliwości nasilają się w trakcie wykonywania powtarzalnych ruchów rękami (np. pisanie na klawiaturze, dźwiganie), zwłaszcza przy zginaniu nadgarstka i podnoszeniu cięższych przedmiotów. Uniesienie ręki i potrząsanie nią może czasowo przynieść ulgę.

Niektórzy pacjenci odczuwają obrzęk palców, choć w rzeczywistości nie dochodzi do widocznego obrzęku. Pojawiają się również zmiany troficzne, takie jak wysuszanie skóry, odczucia zimna lub gorąca, nadmierna potliwość dłoni. Według portalu emedicine.medscape.com, wielu pacjentów zauważa wrażliwość na temperaturę i różnicę w kolorze skóry. W badaniach A. Żyluka i L. Kosowca (2008, Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska) objawy te występowały u 50% pacjentów z  zespołem cieśni nadgarstka.

W miarę postępu choroby dochodzi do osłabienia siły mięśniowej. Pojawiają się problemy z wykonywaniem precyzyjnych czynności, zwłaszcza z użyciem kciuka i palca wskazującego (np. zapinanie guzików, trzymanie widelca). Chorzy skarżą się na niezdarność i wypuszczanie przedmiotów z dłoni.

Objawy w zaawansowanym stadium

W zaawansowanym stadium zespołu cieśni może dojść do zaniku mięśnia kłębu kciuka. Porażenie nerwu pośrodkowego powoduje trudności przy zaciskaniu pięści. Charakterystyczne są:

• Ręka błogosławiąca – palce IV i V się zginają, zaś kciuk, II i częściowo III palec pozostają proste
• Ręka małpia – brak możliwości zgięcia i przeciwstawienia kciuka

Różnicowanie objawów

Objawy neuropatii nerwu pośrodkowego mogą przypominać inne jednostki chorobowe, dlatego niezbędne jest ich różnicowanie. Choroby o podobnym obrazie klinicznym to m.in.:

• radikulopatia szyjna – objawy bólowe promieniujące od odcinka szyjnego kręgosłupa do kończyny górnej;
• zespół rowka nerwu łokciowego – drętwienie i osłabienie głównie IV i V palca dłoni;
• zespół górnego otworu klatki piersiowej – zaburzenia krążeniowe i neurologiczne w obrębie kończyny górnej;
• neuropatie ogólnoustrojowe – np. w przebiegu cukrzycy.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Zespół cieśni nadgarstka częściej występuje u kobiet, szczególnie w wieku 40–60 lat. Najczęstsze czynniki ryzyka to powtarzalne ruchy nadgarstka (np. praca biurowa, montaż, gra na instrumencie), ale również choroby ogólnoustrojowe (cukrzyca, niedoczynność tarczycy, RZS). Ciąża również zwiększa ryzyko z powodu zatrzymania płynów i wzrostu ciśnienia w obrębie nadgarstka.

W literaturze podkreśla się również znaczenie uwarunkowań genetycznych i indywidualnych cech anatomicznych. Niektóre osoby mają wrodzone predyspozycje do występowania tego typu neuropatii.

Częstość występowania

Zespół cieśni nadgarstka dotyczy około 3–6% dorosłych. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn niezdolności do pracy w krajach uprzemysłowionych. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni, co może być związane z różnicami w budowie nadgarstka i wpływem hormonów.

Profilaktyka i szybkie rozpoznanie

Wczesne rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka pozwala na wdrożenie skutecznych metod leczenia i uniknięcie operacji. Wiele przypadków można odwrócić przy odpowiednim postępowaniu zachowawczym.

Profilaktyka ergonomiczna to jeden z najważniejszych elementów zapobiegania ZCN. Właściwe ustawienie nadgarstków podczas pracy, przerwy w pracy oraz ćwiczenia rozciągające zmniejszają ryzyko dolegliwości. Osoby pracujące manualnie powinny skonsultować się z fizjoterapeutą lub ortopedą.

W zakładach pracy warto prowadzić działania profilaktyczne – programy edukacyjne, ergonomię stanowisk i badania przesiewowe. Takie działania mogą zmniejszyć liczbę przypadków wymagających leczenia inwazyjnego.

Ćwiczenia na cieśń nadgarstka poprawiają mobilność nerwu pośrodkowego, zmniejszają napięcie mięśni i łagodzą objawy. Regularna aktywność zwiększa szansę na uniknięcie leczenia chirurgicznego i zachowanie sprawności dłoni.