Artroskopowe leczenie łokcia tenisty

Zespół objawów bólowych i zapalnych obejmujących zewnętrzną część stawu łokciowego najczęściej klasyfikowany jest pod nazwą tzw. łokcia tenisisty. Samych tenisistów wg dr Adriana Rymarczyka, lekarza polskich deblistów, problem obejmuje jedynie w 10%. Jednak choroba ta może przytrafić się każdemu, zarówno sportowcowi, jak i zwykłemu człowiekowi.

Według danych przedstawionych w 2011r. w czasopiśmie Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy łokieć tenisisty jest dolegliwością, na którą skarży się 1% - 3% populacji, w tym 7% pracowników manualnych w wieku między 40 a 60 lat. Wg tych specjalistów problem ten dotyczy tenisistów zdecydowanie częściej, bo aż 35 do 50% z nich.

Przyczyny i czynniki ryzyka łokcia tenisisty

Podłożem zmian w łokciu tenisisty jest toczący się proces degeneracyjny w bocznej okolicy nadkłykcia kości ramiennej, czyli w miejscu przyczepu mięśni prostowników nadgarstka i dłoni. W przeciążonych tkankach pojawiają się mikrouszkodzenia, wokół których pojawiają się nowe, patologiczne naczynia i nerwy. To powoduje ból i napięcie mięśni, który może promieniować wzdłuż zewnętrznej strony przedramienia aż do nadgarstka. Dolegliwości szczególnie nasilają się w trakcie używania ręki do prac manualnych lub dźwigania.

Najczęstsze czynniki ryzyka obejmują:

• Wykonywanie powtarzalnych, obciążających nadgarstek i przedramię ruchów
• Nieprawidłową technikę uderzenia piłki w grach rakietowych (np. tenis, squash)
• Palenie papierosów
• Długotrwałą pracę przy komputerze w nieergonomicznej pozycji
• Niski poziom ogólnej kondycji mięśniowej i elastyczności tkanek

W ostatnich latach opublikowano badania sugerujące, że również praca przy komputerze, zwłaszcza długotrwałe korzystanie z myszki w niewłaściwej pozycji, może zwiększać ryzyko mikrourazów w obrębie ścięgien prostowników nadgarstka. Ponadto wskazuje się na znaczenie ogólnej kondycji mięśniowej i elastyczności tkanek – osoby zaniedbujące regularną aktywność fizyczną są bardziej podatne na tego typu urazy.

Diagnostyka i leczenie zachowawcze łokcia tenisisty

Lekarz najczęściej na podstawie wywiadu z pacjentem oraz badania przedmiotowego z wykonaniem testów prowokacji bólu w łokciu tenisisty (testy Thomasa, Cozena lub Milla) jest w stanie zdiagnozować problem. W celu potwierdzenia diagnozy może zalecić wykonanie badania USG lub MRI, na którym widoczne są nieprawidłowości w strukturze ścięgien. Czasami wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie łokcia, które może pokazać zmiany degeneracyjne na nadkłykciu kości ramiennej lub zwapnienia w ścięgnach mięśni prostowników.

Na początku stosowane są nieinwazyjne metody leczenia, takie jak przepisanie leków oraz maści przeciwbólowych i przeciwzapalnych, rehabilitacja czy odpoczynek od prac manualnych wywołujących ból. Niekiedy podawane są w okolice zajętego nadkłykcia iniekcje sterydowe lub, ostatnio coraz popularniejsze, czynniki wzrostu (PRP).

Nowoczesne metody terapii biologicznych

W 2024 roku w renomowanych czasopismach medycznych podkreślano skuteczność terapii biologicznych, takich jak PRP czy iniekcje osocza bogatopłytkowego w połączeniu z falą uderzeniową. Badania wykazały, że takie połączenie może skrócić czas leczenia oraz zmniejszyć ryzyko nawrotu objawów.

Najczęściej łokieć tenisisty udaje się wyleczyć sposobami nieinwazyjnymi, takimi jak farmakoterapia czy rehabilitacja. Dr S.D.Bot wraz z współpracownikami zaobserwowali, że 90% pacjentów zgłosiło poprawę po 1 roku leczenia zachowawczego, ale tylko 34% z nich odczuło całkowite ustąpienie objawów. Dr J. Cyriax i dr R.P.Nirschl twierdzą, że 10% osób cierpiących z powodu łokcia tenisisty wymaga leczenia operacyjnego.

Znane są 4 metody operacyjne stosowane w łokciu tenisisty:

• Uwolnienie prostowników przedramienia techniką otwartą
• Uwolnienie metodą mini-otwartą
• Uwolnienie techniką przezskórną
• Uwolnienie metodą artroskopową

Artroskopowe leczenie łokcia tenisisty

źródło: www.aquafit.on.ca/

Przed zabiegiem stosowane jest znieczulenie ogólne lub przewodowe, wyłączające czasowo przewodnictwo nerwowe całej kończyny górnej. Bardzo często, aby w trakcie zabiegu nie uszkodzić innych struktur, lekarze rozrysowują sobie na skórze pacjenta poszczególne części stawu łokciowego (kość łokciową i promieniową, wyrostek łokciowy kość oraz ramienną z wyraźnym zaznaczeniem nerwu łokciowego, nadkłykcia bocznego i przyśrodkowego).

Tuż pod pachą umieszczana jest podciśnieniowa opaska zaciskająca, dzięki której znacznie zmniejsza się krwawienie w trakcie operacji. Lekarz wykonuje w odpowiednich miejscach nacięcia i wprowadza światłowody artroskopowe. Nad mięśniem prostownikiem promieniowym krótkim nadgarstka, w zależności od uszkodzenia, usuwana bądź nacinana jest torebka stawowa.

Uwidocznione ścięgno jest oczyszczane i odseparowywane. Odkryty nadkłykieć boczny niekiedy jest nawiercany w celu pobudzenia procesów gojenia, aczkolwiek metoda ta wg obserwacji dr M.Y. Lo i M.R. Safran nie zawsze przynosi korzystne efekty.

Dodatkową techniką jest przymocowanie naciętego mięśnia prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka do mięśnia prostownika promieniowego długiego nadgarstka z przodu nadkłykcia kości ramiennej używając kotwic lub szwów. W trakcie zabiegu lekarz może również oczyścić zmiany np. zwyrodnieniowe na nadkłykciu bocznym.

W 2014r. w Arthroscopic Techniques dr Eric C. Stiefel i Larry D. Field opisali zabieg artroskopowego leczenia łokcia tenisisty wykorzystując technikę „Bayonet”. W trakcie tego zabiegu również uwalniany jest m. prostownik promieniowy krótki nadgarstka, ale przy użyciu bardzo ostrego skalpela przecinającego tkanki. Stąd też wzięła się nazwa tej techniki, bo bayonet jest nazwą ostrza noża lub miecza o ostrym kształcie kolca, często przymocowywanego np. do lufy karabinu.

Technika artroskopowa pozwala na zajrzenie wewnątrz stawu i jego ocenę. Badania wykazują, że w 19% do 69% przypadków dysfunkcji stawu łokciowego spowodowane jest zaburzeniami wewnątrzstawowymi, takimi jak zapalenie lub przerost błony maziowej, uszkodzenie chrząstki stawowej lub obecność wolnego ciała w stawie. Zmiany te mogą być spokojnie wyleczone w trakcie tej samej artroskopii.

Bezpieczeństwo i skuteczność zabiegu

Chociaż artroskopowe leczenie patologii stawu łokciowego sięga 1930r., wciąż jest wykonywane znacznie rzadziej niż artroskopia kolana czy barku. Dlatego niektórzy chirurdzy unikają leczenia łokcia tenisisty techniką artroskopową, na korzyść leczenia metodą otwartą. Jednak w 2013r. Journal od Shoulder and Elbow Surgery przedstawiono badania, które udowodniły, że na 100 operowanych pacjentów z łokciem tenisisty, niewielkie komplikacje pooperacyjne wystąpiły jedynie u 5%.

Według nowszych analiz z lat 2021–2023 odsetek powikłań pozostaje niski, a pacjenci poddani artroskopii zgłaszają wysoki poziom satysfakcji z efektów leczenia, szczególnie w odniesieniu do szybkiego powrotu do pracy i sportu.

Rehabilitacja po artroskopii łokcia tenisisty

Jedną z zalet techniki artroskopowej jest możliwość zbadania wnętrza stawu łokciowego i wykonania czynności leczniczych (takich jak nacięcie ścięgna) bez otwierania stawu. Poza tym, po artroskopowym uwolnieniu zajętego procesem degeneracyjnym ścięgna m. prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka lub przecięcia rozcięgna m. prostownika wspólnego palców pacjenci zgłaszają mniejszy ból, a to umożliwia wcześniejsze podjęcie rehabilitacji, krótszy jest czas rekonwalescencji i przyspiesza się możliwość powrotu do pracy, nawet do ok. 2 miesięcy po zabiegu.

Etapy powrotu do aktywności

Rehabilitacja po zabiegu obejmuje:

• Ćwiczenia zwiększające zakres ruchu
• Stopniowe wprowadzanie ćwiczeń wzmacniających
• Pracę nad koordynacją mięśniową
• Terapie manualne i mobilizację tkanek miękkich
• Trening propriocepcji

W celu zmniejszenia ryzyka nawrotu urazu zaleca się edukację pacjenta w zakresie ergonomii pracy oraz wprowadzenie indywidualnie dobranego programu ćwiczeń profilaktycznych.