In vitro – czy procedura jest bezpieczna dla pacjentek i dzieci?

Co to jest in vitro?

In vitro to jedna z metod leczenia niepłodności, która polega na połączeniu plemnika z komórką jajową w warunkach laboratoryjnych. Oczekiwanym efektem takiej procedury jest powstanie zarodka poza żeńskim układem rozrodczym oraz przeniesienie go do jamy macicy. Dochodzi do tego dzięki pozyskaniu gamet męskich i żeńskich, doprowadzeniu gamet do zdolności zapłodnienia, połączeniu oocytu z plemnikiem, wytworzeniu zarodka, a następnie przeniesieniu go do macicy pacjentki. W rezultacie powstaje nowy organizm. Co jednak istotne, do zapłodnienia in vitro może dojść na skutek jednej z kilku dostępnych metod, mianowicie:

• metody IVF,
• metody PICSI,
• metody ICSI,
• metody IMSI.

Zgodnie z informacjami opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia w 2020 roku dzięki metodzie in vitro wykorzystano 32 878 zarodków. I choć resort nie prowadzi danych na temat tego, w ilu przypadkach zapłodnienie pozaustrojowe przyniosło oczekiwany efekt w postaci ciąży, eksperci przypuszczają, że skuteczność in vitro wynosi w Polsce ponad 38%. Szczegółowe i jednocześnie jednostkowe dane z tym związane może uzyskać na stronach internetowych klinik in vitro specjalizujących się w opisywanej procedurze.

Procedura in vitro krok po kroku

Procedura in vitro różni się w zależności od zastosowanej metody. W przypadku zabiegu IVF czy ICSSI dochodzi do zrealizowania sześciu etapów, które zostały wymienione na poniższej liście. Warto przy tym zaznaczyć, że elementem odróżniającym ICSI od IVF jest sposób zapłodnienia komórki jajowej. Podczas ICSI pojedynczy plemnik jest wprowadzany bezpośrednio do środka komórki jajowej pod powiększeniem. W trakcie IVF natomiast plemnik samodzielnie przedostaje się do komórki. Wskazaniem do zastosowania pierwszej metody jest przede wszystkim endometrioza, niepłodność o nieznanym źródle oraz nieprawidłowości nasienia. Procedura IVF zalecana jest w szczególności w przypadku zaburzeń owulacji, po nieskuteczności leczenia farmakologicznego oraz niedrożności lub nieodpowiedniego funkcjonowania jajowodów.

Etapy procedury in vitro metodą ICSI lub IVF:

• etap 1. stymulacja owulacji,
• etap 2. pobranie komórek jajowych i nasienia,
• etap 3. zapłodnienie,
• etap 4. obserwacja rozwoju zarodka,
• etap 5. przeniesienie zarodka do macicy,
• etap 6. suplementacja drugiej fazy cyklu, tj. fazy lutealnej.

Bezpieczeństwo dla dzieci urodzonych w wyniku in vitro

Badania potwierdziły, że pomiędzy dziećmi pacjentek starających się o ciążę za pomocą in vitro a potomstwem kobiet, które nie skorzystały z tej metody, nie ma istotnych różnic w zakresie ich rozwoju. Rzeczywiście w przypadku długotrwałego leczenia niepłodności może dojść do zwiększonego ryzyka rozwoju wad i chorób – zarówno u matki, jak i u dziecka – natomiast nie ma to bezpośredniego związku z zapłodnieniem pozaustrojowym. Taka konsekwencja pojawia się w przypadku różnych metod terapeutycznych, w związku z czym dotyczy nawet naprotechnologii. Czynnikiem ryzyka onkologicznego oraz trudności w zakresie rozwoju ciąży czy powikłań okołoporodowych jest niepłodność, a nie leczenie in vitro.

Kluczowe jest również w podanym kontekście to, że prowadzenie ciąży naturalnej i uzyskanej dzięki metodzie in vitro z reguły niczym się nie różni. Nie można przy tym mówić o zwiększonym ryzyku poronień w przypadku opisywanej procedury. Szczególna opieka pacjentek, które poddały się zapłodnieniu pozaustrojowemu, oferowanym przez kliniki in vitro, wynika nie z formy zapłodnienia, tylko z przyczyny niepłodności, poprzedzającej proces terapeutyczny. Należy więc pamiętać, że takie kobiety bardzo często cierpią na konkretne dolegliwości zdrowotne, takie jak zaburzenia hormonalne czy nieprawidłowości genetyczne – i że to właśnie one stanowiły przeszkodę podczas starań o potomstwo.

Czy dzieci z in vitro są zdrowe?

Zgodnie ze statystykami w przypadku urodzeń wynikających z pełni naturalnych starań o potomstwo u mniej więcej 3% dzieci diagnozowane są zaburzenia rozwojowe i genetyczne. Podobna wartość dotyczy dzieci z in vitro oraz takich, które narodziły się po długich staraniach o ciążę. U około 3,6% takich dzieci stwierdzono wspomniane zaburzenia. Należy przy tym podkreślić, że ryzyko rozwoju chorób, zarówno u dziecka, jak i u matki, zwiększa się, kiedy wraz z biegiem lat starań o potomstwo dochodzi do zwiększenia wieku pacjentki. Jednakże, ważne jest podkreślenie, że nowoczesne technologie medyczne i ciągły postęp w dziedzinie medycyny reprodukcyjnej mogą pomóc w minimalizowaniu ryzyka.

Porównanie bezpieczeństwa in vitro z innymi metodami leczenia niepłodności

Bezpieczeństwo stosowania czy skuteczność in vitro można porównywać między innymi z naprotechnologią – traktowaną nierzadko, w niektórych środowiskach jako alternatywę dla opisywanej metody. Przy czym, jak już zostało wspomniane, ryzyko wad i chorób, które mogą pojawić się u matki i u dziecka, nie ma związku z leczeniem pozaustrojowym, a raczej z długością trwania leczenia niepłodności. W rezultacie ryzyko to ma podobną wartość w przypadku zabiegów in vitro i terapii z zakresu naprotechnologii.

In vitro vs. inseminacja domaciczna vs. leczenie hormonalne

In vitro

In vitro polega na przeprowadzeniu hormonalnej stymulacji owulacji, pobraniu komórek jajowych i połączeniu ich z męskimi komórkami rozrodczymi w warunkach laboratoryjnych. W momencie podziału zapłodnionej komórki zarodek jest przenoszony do organizmu pacjentki, gdzie następnie zagnieżdża się w ścianie macicy. W przypadku powodzenia zabiegu dochodzi do powstania ciąży, która w kolejnych etapach przebiega w sposób naturalny. Wskazaniem do wykorzystania procedury in vitro jest na przykład niedrożność jajowodów, endometrioza, niska jakość nasienia mężczyzny czy problemy z owulacją.

Inseminacja a in vitro

Inseminacja domaciczna natomiast polega na wstrzyknięciu oddanego wcześniej przez mężczyznę nasienia do jamy macicy pacjentki. W ten sposób omijana jest bariera w postaci śluzu szyjkowego oraz przeciwciał utrudniających dotarcie plemników do macicy podczas bezpośredniego stosunku płciowego. Warto przy tym zaznaczyć, że przed wstrzyknięciem nasienia pobrany od mężczyzny materiał jest szczegółowo analizowany w celu wyselekcjonowania tych plemników, które wykazują największą ruchliwość. Wskazaniem do inseminacji domacicznej jest między innymi obecność przeciwciał przeciwplemnikowych, nieznacznie odbiegające od normy parametry nasienia czy zaburzenia ejakulacji.

Leczenie hormonalne a in vitro

Leczenie hormonalne z kolei polega na doprowadzeniu za pomocą leków hormonalnych do wzrastania i dojrzewania pęcherzyków w jajniku. Stosowane są wówczas środki, w postaci tabletek bądź zastrzyków, zawierające w swoim składzie odpowiednie hormony, regulujące funkcjonowanie jajników, przysadki mózgowej, nadnerczy i podwzgórza. Ta metoda zalecana jest przede wszystkim pacjentkom, w przypadku których niepłodność wynika z zaburzeń owulacji. Oznacza to, że wskazaniem do jej przeprowadzenia jest między innymi całkowity brak owulacji, niewydolność ciałka żółtego czy nieregularne cykle. Z leczenia hormonalnego korzystają też nierzadko kobiety z endometriozą czy chorobami tarczycy.